قوطی‌کبریت‌های غیراقتصادی!
ساخت خانه‌های ۲۵متری از شنبه هفته گذشته به‌طوررسمی آغاز و این مراسم با حضور تعدادی از مسئولان برگزار شد.
کلنگ‌زنی واحدهای مسکونی طرح مسکن اقتصادی در زمان مقرر انجام شد و به‌نظر می‌رسد که این اقدام، تحولی جدید در بازار مسکن به‌وجود خواهد آورد. این نوع خانه‌ها، واکنش‌های مختلفی را در جامعه به‌همراه داشته و کارشناسان حوزه مسکن از هفته گذشته تاکنون، نظرات خود را در این زمینه بیان کرده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که بیشتر تحلیلگران بازار مسکن دیدگاه خوشبینانه‌ای نسبت به این طرح ندارند، چراکه به‌نظر می‌رسد این واحدها تنها به‌خاطر متراژ پایین‌شان، خوش‌فروش بوده و نهایتا جیب افراد دخیل در این پروژه را پر می‌کند.
پس از کشمکش‌های فراوان، مراسم کلنگ‌زنی طرح مسکن اقتصادی در ماهدشت کرج برگزار شد. این مراسم، شنبه هفته گذشته با حضور مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی آغاز شد. به‌گفته مسئول این پروژه، واحدهای مسکونی به‌صورت تعاونی و با هزینه متقاضیان ساخته خواهد شد و در مدت ۴۸ ماه به خریداران تحویل داده می‌شود. خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران، در این زمینه اظهار کرد: «از چند ماه پیش، مباحث حقوقی، تامین زمین و انعقاد قرارداد برای طرح مسکن اقتصادی آغاز شده است. این طرح در نمایشگاه صنعت ساختمان سال ۱۴۰۲ معرفی و امروز به‌طوررسمی عملیات اجرایی آن شروع شد.» درباره موفقیت این طرح و تاثیر آن بر حل مشکل مسکن اقشار آسیب‌پذیر جامعه، نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی تحلیلگران بر این باورند که به‌دلیل ضعف‌های مشهود، این طرح نمی‌تواند نیازهای خانواده‌های ایرانی را تامین کند و در آینده نزدیک به بن‌بست خواهد رسید.
در میان نمایندگان مجلس نیز، مخالفان جدی وجود دارند که سکونت در واحدهای کوچک‌متراژ را مناسب مردم ایران نمی‌دانند. منتقدان معتقدند، خانه‌های ۲۵متری با فرهنگ و عرف ایرانی ـ اسلامی سازگاری ندارد و با باورهای عمومی در تضاد است. در مقابل، برخی صاحب‌نظران و مسئولان، دیدگاه خوشبینانه‌ای نسبت به این طرح دارند و وجود این نوع خانه‌ها را برای خانوارهای ایرانی ضروری می‌دانند.
خانه‌های کوچک‌مقیاس در شأن شهروندان نیست
رویکرد ساخت مسکن اقتصادی و ارزان‌نرخ در روزهای اخیر بازتاب گسترده‌ای در بازار مسکن داشته و این اقدام، ۲ جبهه مخالف و موافق را روبه‌روی یکدیگر قرار داده است؛ اینکه خانه‌های کوچک‌مقیاس در شأن شهروندان نیست و خارج از چارچوب طرح تفصیل شهرداری است، نکته‌ای است که می‌شود از آن دفاع کرد. در این شرایط که عرضه و تقاضای بازار به‌کلی برهم خورده و بیشتر دهک‌های جامعه از بازار مسکن خارج شده‌اند، طرح خانه‌های اقتصادی منطقی نیست و در شرایطی که اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران هیچ برنامه درستی برای قشر وسیع مردم برای خانه‌دار کردن ندارد، نباید در برابر مخالفت‌ها موضع بگیرد. به‌گفته مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران «شهرداری به‌هیچ‌وجه برای ساخت خانه‌های ۲۵متری پروانه صادر نخواهد کرد.
خانه‌های ۲۵متری یعنی خانه‌های تک‌نفره و ساخت این خانه‌ها، تبعات اجتماعی بالایی خواهد داشت و نتیجه خوبی ندارد. فرهنگ ما اجازه نمی‌دهد که در چنین فضاهایی زندگی کنیم.» اینکه کلاهبرداری‌های منطقه ۲۲ برای پیش‌فروش مسکن، چهره برخی تعاونی‌ها را به‌شدت تخریب کرده هم، دلیلی برای رد تایید این پروژه مسکن اقتصادی است؛ اتفاقی که در نبود نظارت کافی بر ساخت‌وساز در کشور انجام گرفته است. شاید اگر اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران هدف از این پروژه را سودآوری یا موارد دیگر عنوان می‌کرد، موضع‌گیری‌ها کمتر می‌شد، اما اینکه به اسم مردم انبوه‌سازی شود، کار درستی نیست، چراکه دولت خودش در این زمینه، برنامه‌های کلان و اقتصادی مناسب‌تری دارد.
واکسن بی‌تاثیری به نام مسکن اقتصادی
امیر پیلتن، کارشناس بازار مسکن، درباره آغاز ساخت مسکن ۲۵متری با وام ۴ساله به صمت گفت: این طرح ممکن است به‌صورت مقطعی نتایج مثبتی به‌همراه داشته باشد، اما به‌طورقطع تاثیر آن پایدار نخواهد بود و مانند یک مسکن زودگذر، اثراتش موقتی خواهد بود. پس از کاهش فعالیت‌های ساخت‌وساز مسکن توسط چینی‌ها، اکنون این موضوع با اهداف مشخص‌تری مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته است.
او ادامه داد: واقعیت این است که خانه‌های ۲۵متری نمی‌توانند نیازهای اقشار کم‌درآمد جامعه را تامین کنند. به‌دلیل پیامدهای منفی که در آینده ممکن است به‌وجود آید، من با اجرای این نوع پروژه‌ها مخالف هستم و نمی‌توانم آینده روشنی برای آنها تصور کنم. در گذشته، برخی افراد به‌دنبال خرید خانه در شهرک‌های حومه تهران بودند تا هزینه‌های خرید را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، افراد به‌جای خرید یک خانه ۴۰ متری در تهران، به‌سراغ یک واحد ۱۰۰ متری در اندیشه یا بومهن می‌رفتند.
پیلتن افزود: من معتقدم که دوری از کلانشهر برای سکونت در واحد موردنظر باید با برخورداری از امکانات و امتیازات مشخص همراه باشد. واحدهای کوچک‌متراژ که هفته گذشته کلنگ‌زنی آنها انجام شد، در اطراف تهران واقع شده‌اند. این موضوع قطعا برای مردم دافعه ایجاد می‌کند و به موفقیت نهایی طرح، آسیب می‌زند.
وی تاکید کرد: بدون شک این طرح با روند کنونی نامطلوب شکست خواهد خورد و در این مورد هیچ شکی وجود ندارد. جامعه ایران یک جامعه زندگی‌محور است و این نوع خانه‌ها نمی‌توانند نیازهای خانواده‌ها را برآورده کنند. برای جلب رضایت متقاضیان و تامین نیازهای آنها، حداقل متراژ برای واحدهای موردنظر باید ۴۰ متر به بالا باشد.
تحلیلگر حوزه مسکن در ادامه به صمت گفت: تامین استانداردهای لازم در این زمینه بسیار حائزاهمیت است و مسئولان اجرای پروژه‌های مسکونی باید به معیارهای فرهنگی، اسلامی و عرفی در ساخت واحدها توجه کافی داشته باشند.
واحدهای ۲۵متری تنها به درد خانه‌های مجردی می‌خورد
پیلتن اظهار کرد: واحدهای ۲۵متری تنها مناسب اتباع خارجی و خانه‌های مجردی هستند و نمی‌توان کارکرد دیگری برای آنها تعریف کرد. در گذشته، طرحی مشابه در منطقه نواب اجرا شد که متاسفانه اکنون تمامی واحدهای آن از حالت خانواده‌محوری خارج شده‌اند. بیشتر ساکنان این واحدها، ناراضی هستند و به‌نوعی در تلاش برای ترک آن منطقه هستند. او همچنین یادآور شد: بدون شک آزمایش یک طرح ناموفق به‌نفع هیچ‌کس نیست و مسئولان نیز به‌خوبی این موضوع را درک می‌کنند، اما در کشور ما این عادت وجود دارد که از اشتباهات عبرت نگرفته شود. واحدهای بالای ۵۰ متر با برخی توجیهات قابل‌قبول هستند، اما نمی‌توان به واحدهای ۲۵متری با دید مثبت نگاه کرد.
این کارشناس بازار مسکن تاکید کرد: برخی افراد به الگوی ساخت خانه‌های کوچک در کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن اشاره می‌کنند، اما این مقایسه‌ها از اساس نادرست است. سبک زندگی مردم این کشورها به‌طورکلی با فضای خانوادگی ایرانیان تفاوت دارد و بیشتر بر محوریت بیرون خانه استوار است. پیلتن در پایان افزود: الگوبرداری از شیوه خانه‌سازی کشورهایی مانند ژاپن صحیح نیست و مسئولان باید نسبت به این موضوع حساس باشند. طرح مسکن اقتصادی به دلایل مختلف در ایران موفق نخواهد بود و حل مشکل تامین مسکن در کشور، نیازمند طرح‌های اصولی و دقیق است.
خانه‌های ۲۵متری آینده‌دار نیست
ساخت واحدهای مسکونی ۲۵متری با هدف تامین مسکن برای اقشار کم‌درآمد مطرح شد، اما اجرای این طرح ممکن است منجر به ورود سرمایه‌های خرد به بازار مسکن شود که در نتیجه آن، نرخ واحدهای کوچک‌متراژ به‌مرور روند صعودی به خود خواهد گرفت؛ بنابراین، این طرح ممکن است خلاف رسالت اصلی خود عمل کند و به‌جای تامین مسکن ارزان‌نرخ برای اقشار آسیب‌پذیر، منجر به رشد محسوس قیمت‌ها شود.
شهریار شقاقی، تحلیلگر بازار مسکن درباره ساخت مسکن ۲۵متری به صمت گفت: من این خانه‌ها را تنها سرپناه می‌نامم و نسبت به این طرح، دیدگاه مثبتی ندارم. با این حال، باتوجه به وضعیت بحرانی بازار و قیمت‌های سرسام‌آور مسکن، ناگزیر باید به چنین طرح‌هایی روی آورد.
به‌تازگی خبری درباره خرید خانه‌های مشترک منتشر شده است که در آن چند خانواده به‌طورمشترک اقدام به تهیه مسکن می‌کنند. این نوع تامین مسکن در کشورهایی مانند ویتنام وجود دارد، اما اکنون در ایران نیز مشاهده می‌شود.
او ادامه داد: بازار مسکن در شرایط بسیار نامناسبی قرار دارد و حجم معاملات به‌شدت کاهش یافته است. رکود موجود در بازار ناشی از سیاست‌ها و تصمیمات نادرست دولت‌ها است.
متاسفانه نرخ مسکن براساس ارزهایی مانند دلار و پوند محاسبه می‌شود، در حالی که درآمدها به ریال است.
در این شرایط دشوار و باتوجه به قیمت‌های نجومی، اقشار کم‌درآمد جامعه قادر به خرید یا حتی اجاره مسکن موردنیاز خود نیستند.
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: یکی از راهکارهای ممکن برای خانه‌دار شدن در این وضعیت نگران‌کننده، حرکت به‌سمت خانه‌های کوچک‌متراژ است. در ژاپن به‌دلیل کمبود زمین، این نوع سیاست دنبال می‌شود و مردم این کشور نیز زندگی در واحدهای ۲۰ تا ۲۵ متری را پذیرفته‌اند.
شهریار شقاقی تاکید کرد: من با طرح مسکن اقتصادی موافق نیستم، اما در این شرایط می‌تواند به برخی خانواده‌ها کمک کند، هرچند این نوع پروژه‌ها به‌طورموقت تاثیر خود را می‌گذارند و مانند یک مسکن عمل می‌کنند. برخی افراد برای فرار از اجاره‌های سنگین و نجات از یک بحران جدید، به‌سمت این نوع واحدها می‌روند و این موضوع برای من قابل‌درک است.
سخن پایانی
خانه‌های ۲۵متری تهران، ایده جدیدی نیستند. ماجرای این آپارتمان‌های نقلی، سال‌های گذشته هم به صف‌آرایی موافقان و مخالفان منجر شد، اما به‌نظر می‌رسد این‌بار قرار است، تکلیف کار یک‌سره شود. بسیاری معتقدند خانه‌های ۲۵متری تهران، ایده‌ای تجاری هستند و باید آنها را واکنشی به رشد نرخ مسکن در سال‌های اخیر دانست. ساخت این آپارتمان‌ها توسط مدافعان طرح با تاکید روی تجربه‌های جهانی تبلیغ می‌شود، اما نرخ مسکن و تفاوت نرخ تمام‌شده ساخت آپارتمان ۲۵متری، نقش اول را در معرفی کردن طرح، بازی خواهد کرد. با این‌همه، مهم‌ترین علت مخالفت فرهنگی با ساخت آپارتمان ۲۵متری، به مغایرت آن با الگوی مصرف خانوار ایرانی برمی‌گردد، همچنین ضوابط شهرسازی شهرداری تهران طوری نوشته شده است که اصولا پروانه ساخت برای واحدهای زیر ۶۰ مترمربع را منتفی کند. براساس قوانین بالادستی نیز، استاندارد مساحت خانه مسکونی به‌ازای نفر، ۱۷.۵ مترمربع است، به این ترتیب برای ۲ نفر حداقل ۳۵مترمربع فضا پیش‌بینی نیاز است و به واحدهایی با متراژ کمتر، مجوز و پروانه ساخت داده نمی‌شود.
