بخش قابل‌توجهی از سهم تولید و اشتغالزایی در سطح کشور و همچنین دنیا، متعلق به صنایع کوچک و متوسطی است که معمولا اشتغال آنها زیر ۵۰ و ۱۰۰ نفر است. به‌واسطه نقش مهمی که فعالیت‌های کوچک و متوسط دارند، اگر نسبت به آنها بی‌توجهی شود، این رویه می‌تواند تهدیدی جدی برای تولید کشور باشد. در راستای شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی و به مناسبت روز ملی حمایت از صنایع کوچک، خانه صنعت، معدن و تجارت میزگردی برگزار کرد تا از نگاه کارشناسی به عمده‌ترین چالش‌های این صنایع و فرصت‌هایی که پیش‌رو دارند، بپردازند.

در ادامه مشروح آنچه در این میزگرد مطرح شد، می‌آید.

مشارکت مردم در بنگاه‌های کوچک تجلی می‌یابد

در ابتدای این میزگرد فرشاد مقیمی، معاون وزیر صمت و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با اشاره به رویکرد صنایع کوچک اظهار کرد: در کشور ما صنایع کوچک متعلق به بخش خصوصی هستند و وابستگی به نهادهای دولتی ندارند. این صنایع می‌توانند در بخش تولید نقش قابل‌توجهی ایفا کنند، با این حال به این بخش بی‌توجهی شده است. امروز در کنار فرصت‌های که این بخش دارد با تهدیداتی نیز روبه‌رو هستیم که باید در این زمینه راهکاری در نظر گرفت.

 به گزارش صمت، مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران ادامه داد: حمایت‌هایی که باید از صنایع کوچک صورت گیرد، به دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم می‌شود که از میان این دو بخش صنایع بزرگ با مشکل روبه‌رو نیستند، اما صنایع کوچک در بخش سخت‌افزاری نیاز به حمایت دارند. در برنامه هفتم توسعه، مجوز ایجاد شهرک‌های صنفی در داخل حریم شهری به این سازمان واگذار شده، تا از این طریق روند ایجاد شهرک‌های صنفی تسهیل و پیگیری شود. از سوی دیگر، سیاست‌گذاری درباره خوشه‌های کسب‌وکار هم به سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران واگذار شده و به این طریق متولی این بخش مشخص شده است. علاوه بر این موارد در حوزه تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی نیز در برنامه هفتم توسعه مقرر شد تا از فرصت‌های موجود در شهرک‌های صنعتی استفاده شود.

مقیمی افزود: ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با ارتقای وظایف و مسئولیت‌ها مجموعه خدمات موردنیاز مالی را به واحدهای تولیدی ارائه می‌دهد. همچنین نقش و کارکردهای صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک ارتقا یافته و به سمت کارکردهای حمایت مالی از بنگاه‌ها به‌عنوان بانک صنایع کوچک رفته است.

معاون وزیر صمت با عنوان اینکه نقش برخی صنوف تولیدی برای صنایع کوچک به‌مراتب بیشتر از صنایع بزرگ است، گفت: نقشه لجستیکی کشور در حوزه صنایع کوچک را اگر مرور و بازنگری کنیم، اثرات جدی روی اقتصاد کشور خواهد گذاشت.

بی‌توجهی به برندسازی

مشکل برندسازی در کشور، یکی دیگر از مواردی است که از سوی مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران مورد تاکید قرار گرفت. به گفته مقیمی برندینگ بسیار حوزه مهمی است که چندان موردتوجه قرار نمی‌گیرد.

حمایت‌هایی که باید صنایع کوچک به عمل آید بحث نرم‌افزاری است، البته در مواردی نیز نیاز به حمایت سخت‌افزاری و زیرساختی دارد که بدون تامین زیرساخت‌های مناسب برای صنایع کوچک، تولید و خدمات‌رسانی مطلوب به‌ویژه در شهرک‌ها و مجتمع‌های صنعتی محقق نمی‌شود. یکی از چالش‌هایی که صنایع و بنگاه‌های کوچک دارند به‌خصوص آنهایی که محصول نهایی تولید می‌کنند، بحث جدی در ویژند (برندسازی) است که مطرح نمی‌شوند و مشکل دیگر آنها در نظام توزیع است اینکه بیشتر فروش محصولشان در بازارهای داخلی متمرکز است، درحالی‌که با ویژندسازی (برندسازی) و رفع مشکل نظام توزیع می‌توانند محصول خود را خارج از کشور نیز بفروشند. مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران ادامه داد: برهمین اساس، روند توسعه صنعتی در کشور روزی می‌تواند به نتیجه برسد که از بابت ارزش‌آفرینی موردتوجه قرار گیرد.

مقیمی در ادامه گفت: کشور ما دومین تولیدکننده عسل است و ۱۲۰ هزار تولیدکننده عسل در کشور داریم، اما چون برندسازی مناسبی برای محصولات خود نداریم، نتوانستیم فروش این محصول را خارج از کشور به نتیجه برسانیم. مقیمی در ادامه به مشکل تامین انرژی موردنیاز واحدهای تولیدی صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی اشاره کرد و افزود: میزان قطعی برق و اعمال محدودیت‌های که در ۹۸ شهرک صنعتی کشور واقع در ۲۱ استان صورت گرفته، هزار و ۶۱۹ ساعت بوده است و در واقع ۹۸۶ مگاوات قطعی برق داشتیم، اما اینکه میزان خسارت‌ها چقدر بوده، برآوردی نداریم، زیرا باید عدم‌النفع تولید را در این زمینه محاسبه و بعد اعلام کنیم.

ضرورت نوسازی و بازسازی واحدهای صنعتی کوچک

مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به موضوع نوسازی واحدهای صنعتی کوچک هم اشاره کرد و گفت: نوسازی و بازسازی واحدهای صنعتی کوچک در ارتقای بهره‌وری، رقابت‌پذیری و کاهش مصرف انرژی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد؛ ازاین‌رو درصدد نوسازی و بازسازی واحدهای صنعتی کوچک هستیم. کارگروهی در این زمینه تشکیل داده‌ایم و بازسازی و نوسازی بنگاه‌های صنعتی در دست اقدام است. البته مشکل اصلی ما این است که شهرک‌های صنعتی به‌ویژه زیرساخت‌های آنها مانند آب و برق موردنیاز شهرک‌های صنعتی، اکنون طول عمر بالایی دارند و اینکه کدام متولی باید نوسازی و بازسازی خود شهرک‌های صنعتی کشور را انجام دهد. با توجه به استهلاک شهرک‌های صنعتی، بازسازی و نوسازی آنها را نیز از طریق نهادهای مسئول دنبال می‌کنیم. مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در ادامه به نقش و اهمیت صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی و اشتغالزایی در کشور اشاره کرد و گفت: این صنایع نقش تعیین‌کننده‌ای در تکمیل زنجیره تولید به‌ویژه در سال جهش تولید با مشارکت مردم دارند و یکی از جاهایی که حضور مردم در اقتصاد تجلی پیدا می‌کند، همین بنگاه‌های کوچک و متوسط است. جایی را سراغ نداریم که در صنایع کوچک دولت ورود و سرمایه‌گذاری کرده باشد و اگر هم مواردی بوده که دولت سرمایه‌گذاری کرده متناسب با اصل ۴۴ قانون اساسی به مردم واگذار شده که ازاین‌رو شعار سال در این حوزه می‌تواند ظهور و بروز پیدا کند.

صنایع کوچک از ارکان توسعه هستند

مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران گفت: اکنون جدا از کاهش تولید ناشی از ناترازی انرژی و قطعی برق، یک‌سری خسارت‌ها به تجهیزات واحدهای تولیدی و صنعتی وارد شده، ضمن اینکه برخی صنایع سفارشاتی تحویل گرفته‌اند که به‌دلیل قطعی برق نتوانستند به تعهدات خود عمل کرده و اکنون باید جریمه پرداخت کنند که این موارد را نمی‌توان در بحث عدم‌النفع صنایع ناشی از ناترازی انرژی محاسبه کرد. البته تنها بحث برق نیست و کمبود آب هم هست و باید بحث را به سمت انرژی برد.  این درحالی است که مزیت شهرک‌های صنعتی این بود که برق و انرژی موردنیاز واحدهای صنعتی کوچک و متوسط را بتواند تجمیع کند، کما اینکه طبق برآوردها اگر شهرک‌های صنعتی نبودند برای احداث واحدهای صنعتی کوچک و متوسط حداقل ۵ برابر زمین در کشور بیشتر مورد تصرف قرار می‌گرفت، اما اکنون با حضور واحدهای تجاری و بنگاه‌ها در شهرک‌های صنعتی، تجمیع و اشتراک‌گذاری در ارائه خدمات صورت گرفته است. صنایع کوچک اگرچه یکی از مظلوم صنایع کشور هستند، اما یکی از ارکان توسعه کشور همین بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند.

نگاه به صنایع کوچک باید کیفی و ارزشی باشد

همچنین مهدی صادقی‌نیارکی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در این میزگرد که به مناسبت روز ملی حمایت از صنایع کوچک در خانه صنعت، معدن و تجارت برگزار شد، اظهار کرد: باید در نقش و کارکردهای صنایع کوچک بازنگری شود. وی در این‌باره افزود: تاثیرگذاری برخی واحدهای صنایع کوچک و متوسط در کارکردهای صنایع بزرگ و زنجیره‌های تولید فوق‌العاده است.

نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران ادامه داد: نگاه به صنایع کوچک باید کیفی و ارزشی و با نگاه به نقش این صنایع در ثروت‌آفرینی، تولید ناخالص ملی و اشتغال‌آفرینی باشد. ۴۳ درصد از اشتغال بخش صنعت کشور در حوزه صنایع کوچک بوده و این نشانگر نقش و جایگاه مهم این صنایع است.

درگیری صنایع با مشکل ناترازی انرژی

اصغر مصاحب، سرپرست پیشین سازمان صنایع کوچک و شهـرک‌های صنعتی ایران نیز در این نشست به این نکتـه اشاره کـرد که بایـد صنـایع را در سـه سطـح «کلان»، «سازمانی» و «تــولیــدکنندگان و فعـالان کسب‌وکارها» دسته‌بندی کـرد.

به گفته مصاحب، در سطح کلان که سیاست‌گذاری در سطوح اسناد بالادستی انجام می‌شود، موانع چندانی وجود ندارد، اما در سطح دوم، یکسری رسالت‌ها و ماموریت‌ها وجود دارد این بخش با موانعی روبه‌رو است که فرصت‌های ایجاد شده برای این بخش را به چالش بدل می‌کند.

در سطح سوم تولیدکنندگان و فعالان کسب‌وکارها قرار دارند که این بخش درحال‌حاضر با مشکلات بسیاری روبه‌رو است. مشکل ناترازی انرژی یکی دیگر از مواردی است که مصاحب به آن اشاره کرد و در این‌باره گفت، ناترازی انرژی بخش صنعت را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است. وی افزود: علاوه بر مشکل ناترازی انرژی در بخش زیرساخت‌ها نیز نیازمند یک نوسازی هستیم و از سوی دیگر باید مشکل تامین مالی و مواد اولیه بنگاه‌های صنعتی را هم برطرف کرد.

مردمی‌ترین بخش اقتصاد، صنایع کوچک است

محمدرضا مرتضوی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران هم در این نشست با اشاره به اینکه مردمی‌ترین بخش اقتصاد بنگاه‌های متوسط هستند، گفت: در یک برهه آسیب جدی به این بخش وارد شد. بانک‌ها یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌ها را به بنگاه‌های کوچک و متوسط وارد کردند و دلیل اصلی آن‌هم به این موضوع بازمی‌گردد به اینکه بانک‌های داخلی بیش از آنکه ایده‌محور باشند وثیقه‌محور هستند و این امر موجب می‌شود تا ایده‌های نادیده گرفته شوند. ضربه واحدهای صنعتی خانوادگی در سال‌های ۵۷-۵۸ یکی دیگر از مواردی است که مرتضوی به آن اشاره کرد و در این‌باره گفت: این واحدها شاکله بخش صنعت کشور بودند و می‌توانستند محور توسعه صنایع کوچک در ایران باشند که این اتفاق با توجه به ضربه‌ای که به این صنایع زده شد، از بین رفت.

سخن پایانی

آنچه مسلم است صنایع کوچک نقش مهمی در اقتصاد هر کشوری دارند و اقتصاد پویا و مولد درگرو ابزارهای حمایتی و عملی دولت از صنایع کوچک است. برای داشتن صنایع کوچک موفق و در حال توسعه باید در تمام حوزه‌ها به این صنایع کمک کرد و به جای قوانین دست‌وپاگیر به‌دنبال مشوق‌هایی برای ادامه فعالیت این صنایع تاثیرگذار و کوچک، اما با ارزش‌آفرینی بزرگ باشیم. قطعا برای داشتن یک کشور صنعتی به اهرم‌های مختلفی نیاز داریم که حمایت بیشتر از صنایع کوچک، یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای پیمودن مسیر صنعتی شدن کشور است. چه بهتر که دغدغه صنایع کوچک فقط محدود به مناسبت‌های خاص نباشد و از همین‌رو انتظار می‌رود دولت چهاردهم در رأس برنامه‌های اقتصادی و صنعتی خود، رفع موانع تولید در بنگاه‌های کوچک و متوسط را به‌طور ویژه در دستور کار قرار دهد؛ چراکه بخش زیادی از توسعه اقتصادی از مسیر فعالیت این بنگاه‌ها می‌گذرد.