وقت پیگیری وعده‌ها فرا رسید
قصه گرانی اینترنت که مدت‌هاست به «فیلترنت» تبدیل شده، از مهر ۱۴۰۲ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. فیلترینگ یکی از دغدغه‌های همیشگی فعالان شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام و صاحبان کسب‌وکارها است. به‌صورت میانگین، ۳ میلیون کسب‌وکار در اینستاگرام فعالیت دارند و نزدیک به ۱۰ میلیون نفر درآمد خود را از طریق اینستاگرام کسب می‌کنند که فیلترینگ تاثیر بسزایی در کسب‌وکار آنها داشته است.
پس از برگزاری دومین مرحله انتخابات ریاست جمهوری، مسعود پزشکیان با اختصاص ۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار و ۴۰۳ رأی به‌عنوان نهمین رییس جمهور ایران انتخاب شد. مسعود پزشکیان، در گفت‌وگوها و مناظره‌های گوناگون نظرات و دیدگاه‌های خود را در حوزه اینترنت، فیلترینگ، دسترسی آزاد به فضای مجازی مطرح و راهکارهایی را برای تغییر شرایط موجود ارائه کرد.
ضرورت بسترسازی برای کسب‌وکارها
اواخر تابستان سال ۱۴۰۱ بود که بنابر دستور مراجع ذی صلاح محدودیت‌هایی برای برخی از شبکه‌های اجتماعی خارجی رخ داد و به دنبال این اتفاق، کسب‌و کارهای اینترنتی با چالش‌هایی مواجه شدند. اگرچه تلاش‌های بسیاری در مدت سه سال گذشته برای توسعه کسب‌و کارها در پلتفرم‌های داخلی و بهبود وضعیت اینترنت انجام شد؛ اما همچنان این انتظار از سوی کاربران و شهروندان برای دسترسی آسان به پلتفرم‌های خارجی وجود دارد. مسئله‌ای که با مطرح شدن بحث انتخابات، شهروندان درخواست بهبود شرایط اینترنت و دسترسی به فضای پلتفرمها را از رئیس جمهور و مسئولان او مطرح کردند. استفاده از اینترنت و ویژگی‌های نهفته آن یکی از مهم‌ترین دلایلی است که کاربران در همه کشورها زمان قابل توجهی از روز خود را صرف تکنولوژی‌های روز دنیا و تجهیزات کامپیوتری می‌کنند؛ بنابراین اینترنت را می‌توان یکی از برجسته‌ترین ابداعات بشر در زمینه ارتباطات در طول تاریخ دانست. از آنجایی که در ایران هم همانند سایر کشورها دسترسی به اینترنت و کسب‌وکارهای فضای مجازی فراگیر شده است، فراهم کردن بستری مناسب برای فعالیت کاربران و صاحبان کسب‌وکارها از ملزومات دولت محسوب می‌شود.
دولت تمام قد در برابر فیلترینگ می‌ایستد
مسعود پزشکیان در این باره اظهار کرده است: جهان با سرعت به سوی دسترسی‌های کم هزینه و پرسرعت به اینترنت حرکت می‌کند و من آمده‌ام تا موانع دسترسی مردم و صاحبان کسب و کار را به جدیدترین فناوری‌های عصر بردارم. او تضمین داده که تمام دولت در برابر فیلتر کردن و فیلترشکن بازی تمام قد بایستد.
وی در سومین مناظره به ارائه راهکارهایی در حوزه فضای مجازی پرداخت و با بیان اینکه با اعمال فیلترینگ بسیاری از مشاغل را از دست داده‌ایم اظهار کرد: بسیاری از افرادی که از طریق فضای مجازی امرار معاش می‌کردند با اعمال فیلترینگ زندگی‌شان به هم ریخت و میلیون‌ها انسان با این اقدامی که انجام شد تحت تاثیر قرار گرفتند.
رئیس جمهور منتخب با اشاره به رونق کاسبی فروشندگان فیلترشکن گفت: اینکه چرا بررسی و پیگیری نمی‌کنند که چه کسی است فیلترشکن‌ها را می‌فروشد، موضوع قابل بحثی است؛ وقتی از وضعیت فضای مجازی صحبت می‌شود اینطور به نظر می‌رسد که مشکل جای دیگری است چرا که همه موافقیم که فیلترینگ نباشد.
برخی تحلیلگران بر این عقیده‌اند که بدافزار بودن خاصیت وی‌پی‌ان نیست و این موضوع در مورد همه اپلیکیشن‌ها صدق می‌کند و حتی یک اپلیکیشن ماشین حساب هم ممکن است بدافزار باشد؛ اما محدود کردن بعضی از پلتفرمها در سال‌های گذشته مردم را با این خطر مواجه کرد و باعث شده اکثرا به وی‌پی‌ان‌ها و اپلیکیشن‌های ناشناس روی بیاورند این درحالی است که این اپلیکیشن‌ها ممکن است دسترسی‌های غیرمتعارفی مثل مکان و لیست مخاطبان را بگیرند و از این اطلاعات سوء‌استفاده کنند.
همانگونه که پیشتر اشاره شد بخشی از درخواست‌های کاربران و البته کارشناسان به تسهیل رشد حوزه اقتصاد دیجیتال باز می‌گردد. اقتصاد دیجیتال فضای بکری است که می‌تواند مشاغل زیادی را برای کشور ایجاد کند و فقط بحث هزینه‌ها نیست و در حال حاضر یکی از حوزه‌های جدیدی که می‌تواند شرایط جدید را برای افزایش اشتغال فراهم کند، فضای مجازی و استفاده از اقتصاد دیجیتال است.
در این راستا فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال مطرح کردند یکی از اقداماتی که می‌توان در حوزه اقتصاد دیجیتال دنبال کرد، این است که اجازه داده شود پلتفرم‌های متعدد بتوانند در این بخش فعالیت کنند زیرا بر اساس این سکوها و پلتفرم‌هاست که خرید و فروش و داد و ستد و کسب و کار می‌تواند شکل بگیرد.
باید دسترسی به فضای مجازی را آزاد کنیم
رئیس جمهور منتخب در گفت‌وگوهای خود اعلام کرده بود اعتقادش بر این است که باید دسترسی به فضای مجازی را آزاد کنیم؛ توییتر محل آموزش است، می‌توانیم بسیاری از علوم را از آنجا یاد بگیریم و ارتباطات خود را افزایش دهیم.
او گفته بود اگر من رئیس جمهور شوم قطعاً در مقابل ممنوعیت‌هایی که اعمال شده و موجب عصبانیت شده و موجب تخریب بسیاری از مشاغلی که در فضای مجازی وجود داشت شده است، می‌ایستم؛ این به معنای آن نیست که اگر قرار است در بحران‌های خاصی مداخله شود، مداخله‌ای نشود؛ این مداخلات انجام خواهد شد چراکه همه کشورها در زمان بحران در دسترسی به اینترنت اختلال ایجاد می‌کنند اما الان وقتی که فضا آزاد است چه لزومی دارد ما بیاییم اینترنت را قطع کنیم و فیلتر بگذاریم و عده‌ای پیدا شوند که فیلترشکن بفروشند.
او با تأکید بر اینکه دسترسی به فضاهای مستهجن با استفاده از فیلترشکن خیلی راحت‌تر شده است، ادامه داد: دولت باید نظارت و جلوگیری کند تا کاربران اینترنت به آن فضاها نروند؛ دولت با آزاد کردن اینترنت می‌تواند فضا را مدیریت کند چرا که در صورت مدیریت دولت، او می‌تواند اجازه ندهد که کاربران به فضاهایی که نباید بروند، مراجعه کنند اما در عین حال نیز باید از اجازه مردم از این فضا استفاده کنند. با این اوصاف با توجه به اینکه رئیس جمهور منتخب دیدگاه‌های خود را درباره فیلترینگ، دسترسی آزاد به فضای مجازی و کسب و کارهای اینترنتی اعلام کرده است همچنین با توجه به رشد سرعت فناوری و تکنولوژی، این انتظار از سوی شهروندان و فعالان این حوزه وجود دارد تا با اتخاد تدابیری صحیح از سوی وی و وزیر ارتباطات دولت چهاردهم، بخشی از نارضایتی‌ها رفع و بر رونق کسب‌و کارهای اینترنتی افزوده شود.
پشت پرده گردش مالی و مافیای فیلترشکن
سهیل تقوی، کارشناس فضای مجازی در رابطه با تاثیر فیلترینگ بر کاهش مخاطبان شبکه‌های اجتماعی به صمت گفت: براساس آمارهای موجود می‌توان شاهد کاهش مخاطبان شبکه‌های اجتماعی خارجی پس از فیلترینگ آنها بود. بررسی تعداد پست‌های منتشرشده، تعداد لایک‌ها و کامنت‌ها در این اپلیکیشن‌ها نیز گواه بر این موضوع است. وی در رابطه با گردش مالی کلان تجارت فیلترشکن اظهار کرد: هیچ‌کس تاکنون نتوانسته محاسبه دقیقی از گردش مالی فروش فیلترشکن ارائه دهد، اما بنده فکر نمی‌کنم این تجارت عدد و رقم بزرگی داشته باشد.
فیلترینگ در همه جای دنیا وجود دارد
این کارشناس فضای مجازی بااشاره به اینکه فیلترینگ در همه جای دنیا وجود دارد، افزود: فیلترینگ یکی از ابزارهای اعمال حکمرانی است که در همه کشورهای دنیا از آن استفاده می‌شود.
اصولا کشورهای مختلف در این زمینه تجارب مختلفی داشته‌اند و نمی‌توان این موضوع را به مسائل داخلی گره زد. برخی از آنها کاملا اینترنت را قطع می‌کنند و برخی دیگر مانند کشورهای اروپایی برای «افراد» محدودیت ایجاد می‌کنند، اما کاری به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ندارند. وی با بیان اینکه اعمال فیلترینگ برای کنترل، آخرین مرحله است، افزود: مشکل اصلی این است که ما ابزارهای جایگزین مناسبی را در اختیار مردم نگذاشته‌ایم؛ همچنین فیلترینگ آخرین راه و پرهزینه‌ترین راه است.
این کارشناس فضای مجازی در رابطه با عقیده برخی افراد مبنی بر وجود مافیا پشت‌پرده تجارت فیلترشکن گفت: بستگی دارد که تعریف شما از مافیا چه باشد؟ به‌طورقطع شرکت‌هایی وجود دارند که از این فضا درآمد خوبی کسب می‌کنند، اما تاکنون هیچ سند و مدرکی در این‌باره ارائه نشده است. اصلا چرا دولت باید باوجود هزینه‌های سنگینی که فیلترینگ دارد، با این شرکت‌ها نیز در ارتباط باشد.
اصلا این موضوع چه سودی برای دولت دارد؟ وجود مافیا در این ماجرا منطقی نیست و تنها یک جوسازی رسانه‌ای است.
آخرین وضعیت اینترنت ماهواره‌ای در ایران
مقدمات آغاز فعالیت نخستین اپراتور اینترنت ماهواره‌ای به گفته وزیر ارتباطات در حال انجام است و کمیسیون تنظیم مقررات جهانی(RRB)در جلسه اخیر خود دوباره استارلینک را مکلف به همکاری با ایران کرده است.
به گزارش ایسنا، اینترنت ماهواره‌ای و فعالیت آن در ایران اگرچه طی سال‌های گذشته مطرح بوده اما در مدت سه سال اخیر بیش از پیش به آن پرداخته شد. در واقع پس از اعمال محدودیت برای برخی از پیام‌رسان‌های خارجی اظهارنظر مسئولان درباره نحوه شرایط فعالیت قانونی آن در کشور آغاز شد.
هدف پروژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک (Starlink) که زیر نظر شرکت اسپیس‌ایکس(SpaceX) متعلق به ایلان ماسک اداره می‌شود، رساندن اینترنت پرسرعت به بسیاری از نقاط جهان به خصوص مناطقی است که تا پیش از این دسترسی به شبکه اینترنت در آنها ممکن نبوده است.
این ماهواره می‌تواند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود مانند پایداری، انعطاف‌پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه اینترنت نقش‌آفرین است. در این راستا شرکت فضایی اسپیس‌ایکس پروژه اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» را در سال ۲۰۱۵ با هدف فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت آغاز کرد.
از آنجایی که سرعت رشد و توسعه فناوری در جهان بالاست، پای این فناوری به ایران هم مانند سایر کشورها باز شده و طبق ضوابط و شرایطی مانند فعالیت قانونی در کشور از آن استقبال می‌شود. پس از غیر مجاز شناخته شدن ارائه خدمات استارلینک در ایران به دلیل عدم رعایت قوانین سرزمینی این شرکت در جلسه هیأت مقررات رادیویی اتحادیه بین‌المللی مخابرات مکلف به همکاری با ایران شد. در نهایت پس از پیگیری‌های انجام شده ابتدای تابستان سال گذشته اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) اعلام کرد که ارائه خدمات از سوی استارلینک در مرزهای جمهوری اسلامی ایران به دلیل عدم رعایت قوانین سرزمینی، غیرمجاز است. مطابق یکی از قطعنامه‌های ITU، ارائه خدمات از سوی یک شرکت خارجی در چارچوب مرزهای کشور دیگر منوط به دریافت مجوز از سوی آن کشور است که در بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد استارلینک برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای هیچ مجوزی را تاکنون از جمهوری اسلامی ایران دریافت نکرده است.
اما با گذشت چندین ماه با پیگیری‌های انجام شده همزمان با اختتامیه کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (WRC-۲۳) در شهر دبی، قواعد سرزمینی جمهوری اسلامی ایران به امضای مدیرعامل شرکت یاه کلیک رسید تا مقدمات فعالیت قانونی این شرکت برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در کشور فراهم شود. با امضای این سند توسط اپراتور یاه ست و پس از طی مراحل اداری مربوطه، پروانه فعالیت در ایران برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای به این شرکت اعطا خواهد شد.
صمتحال به تازگی عیسی زار‌پور- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- با انتشار پستی در یک شبکه اجتماعی داخلی درباره آخرین وضعیت فعالیت اینترنت ماهواره‌ای در ایران اظهار کرد: در این دوره، امکان فعالیت قانونی اینترنت ماهواره‌ای با پیگیری‌های بین‌المللی گسترده به‌دست آمد.وی افزود: مقدمات آغاز فعالیت نخستین اپراتور اینترنت ماهواره‌ای در حال انجام است.وزیر ارتباطات تأکید کرد: کمیسیون تنظیم مقررات جهانی(RRB)در جلسه اخیر خود دوباره استارلینک را مکلف به همکاری با ایران کرد.
سخن پایانی
اظهارات وزیر ارتباطات درحالی مطرح می‌شود که منظومه‌های ماهواره‌ای می‌توانند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف‌پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه ملی اطلاعات نقش‌آفرین است. این درحالی است که کاربران ایرانی همچنان اندر خم فیلترینگ و کندی سرعت اینترنت مانده‌اند.
