اگرچه این نوع ساختمان‌سازی، نسخه‌ای کارآمد برای کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست است، اما در ایران فعلا روی کاغذ اجرایی شده، چراکه هنوز زیرساخت‌های آن فراهم نیست.

مسئولان باید در نظر بگیرند مسیر تحقق ساختمان‌سازی سبز بسیار دشوار است و با شعار و صدور گواهینامه امکان‌پذیر نیست، زیرا به تولید مصالح ساختمانی سازگار با محیط‌زیست و بدون کربن نیاز است. از سوی دیگر، باید برای مصرف انرژی براساس آب وهوای هر منطقه از پنل خورشیدی یا سیستم بادی استفاده شود. بنابراین در صورتی که پیش‌نیازهای ساختمان‌سازی سبز برآورده نشود، این طرح هم مانند هزاران ایده دیگر روی کاغذ خواهد ماند. صمت در گزارش امروز ساختمان‌سازی سبز در ایران را بررسی کرده است که در ادامه می‌خوانید.

زیرساخت‌ها فراهم نیست

در همین زمینه عباس اکبرپور، دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان به صمت گفت: نفس چنین تصمیماتی مثبت است، اما بسیاری از ایده‌ها از کشورهای دیگر اقتباس شده، بدون اینکه زیرساخت‌های آن فراهم باشد یا به آن توجه کرده باشند. این در حالی است که برای ساخت یک ساختمان سبز، مجموعه‌ای از عوامل در آن تاثیرگذار است و به این راحتی با صدور یک بخشنامه یا گواهینامه، اجرایی نخواهد شد.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان اظهار کرد: الان که با کمبود آب مواجه شده‌ایم، وزیر راه و شهرسازی بر ساختمان سبز تاکید می‌کند، آن هم بدون اینکه حتی زیرساخت‌ها فراهم باشد. اجرای چنین طرحی بسیار دیر شده و هزینه‌بر نیز خواهد بود.

از مهندسان انتظار نظارت نداشته باشید

وی افزود: اولا در بخش نظارت بر اجرای ساختمان‌سازی سبز مشکل داریم، چراکه وظیفه مهندس ناظر است، مهندسانی که حق‌الزحمه آنها بنا بر گزارش 5مرحله‌ای نظام مهندسی بسیار اندک است و در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته‌اند. در چنین شرایطی چرا باید انتظار داشت که مهندسان با برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت آموزشی، فرآیند اجرای ساختمان‌سازی سبز را رعایت کنند. مثل اینکه انتظار داشته باشیم که سرعت خودرو پیکان مانند بنز باشد. طبیعی است که چنین اتفاقی نخواهد افتاد. بنابراین تا بسته قانونی و ضوابط تشویقی به‌درستی اجرا نشود و اجر و قرب مشاغل مرتبط حفظ نشود، غیرممکن است طرح‌های اقتباسی اجرا شوند.

ابهام در عملکرد سازمان استاندارد

اکبرپور تصریح کرد: باید در ساختمان‌سازی سبز، مصالح ساختمانی از استاندارد لازم برخوردار باشند. این در حالی است که حتی در عملکرد سازمان استاندارد از نظر عواملی که باید ضوابط تولید نهاده‌های ساختمانی را کنترل کنند، اما و اگر وجود دارد. چراکه مشخص نیست در این زمینه تخصص لازم را دارند؟ آیا نظارتی بر عملکرد سازمان استاندارد انجام می‌شود یا ضوابط قانونی در این‌باره اندیشیده شده است؟ بنابراین نمی‌توان بدون در نظر گرفتن مصالح ساختمانی استاندارد در مسیر ساختمان‌سازی سبز حرکت کرد.

وی تاکید کرد: برای تولید مصالح ساختمانی سبز باید مشوق‌هایی برای تولیدکنندگان در نظر گرفت.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان اذعان کرد: صدور این نوع گواهینامه‌ها به‌مثابه پایان‌نامه‌هایی است که توسط دانشجو تهیه می‌شود، اما پس از مدتی به فراموشی سپرده می‌شود، بدون اینکه بالفعل شود.

اکبرپور گفت: اقتباس از کشورهای دیگر رویکردی خوبی است، اما لازمه اجرای آن، بررسی فراهم‌سازی پیش‌نیازهای اجرای یک طرح است، نه اینکه فقط روی کاغذ پیاده کنند. بنابراین مسئولان نباید فقط به ظاهر توجه کنند. مثل اینکه بگویند می‌خواهیم بنز تولید کنیم، بدون اینکه قطعات و تجهیزات موردنیاز فراهم باشد.

ویژگی ساختمان‌های سبز

وی در پاسخ به این سوال که ساختمان‌های سبز چه ویژگی‌هایی دارند، گفت: ساختمان سبز باید در زمینه تامین انرژی خودکفا باشد و حتی بخشی از انرژی تولیدشده که مازاد نیازشان است، ضمن ذخیره‌سازی، به دولت هم فروخته شود.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان اظهار کرد: در حال‌ حاضر مردم را به نصب پنل خورشیدی تشویق می‌کنند، اما آیا برای اجرای چنین طرحی، به ضوابط لازمه از نظر اعطای وام کم‌بهره و یا بدون بهره اندیشیده شده؟ آیا بودجه‌ای برای آن اختصاص داده‌اند؟ و آیا مشخص شده است در کدام استان و شهر باید اجرایی شود؟

اکبرپور تاکید کرد: زمانی که چنین طرح‌هایی قرار است اجرا شود باید تمام جوانب آن در نظر گرفته شود، چراکه پنل‌های خورشیدی یک طول عمر مفید بین ۱۵ تا ۲۰ سال دارند و پس از آن مستهلک خواهند شد. به‌گونه‌ای‌که حتی برای محیط‌زیست هم مضر هستند، اما آیا راهکاری اندیشیده شده است که زباله‌های حاصل از این پنل‌ها کجا دفن شوند؟

وی اظهار کرد: باتوجه به شرایط آب‌وهوایی شهرها، باید در برخی مناطق، پنل خورشیدی و در مناطق دیگر سیستم بادی نصب شود تا از انرژی کمتری استفاده شود، همچنین باید از سیستم‌های سوخت پیشرفته و به‌روز استفاده کرد.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان تاکید کرد: برای موفقیت در چنین مسیری باید پیوند محکمی بین صنایع و دانشگاه‌ها ایجاد شود. در واقع باید صنعت ساختمان از دانشگاه‌ها ایده و طرح بخواهد تا بتواند در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد. نگاه‌های جزیره‌ای یک نهاد دولتی نه‌تنها راهگشا نخواهد بود، بلکه چالش‌زا هم هست.

اکبرپور گفت: یک ستاد مرکزی باید در زمینه ساختمان‌سازی سبز تشکیل شود و تفکرات فعالان، کارشناسان و اساتید را گردآوری کند تا موفق به اجرای طرح ساختمان‌سازی سبز شود، در غیر این صورت با صدور یک گواهینامه قادر نخواهیم بود در این مسیر حرکت کنیم.

وی ادامه داد: همچنین در این نوع ساختمان‌ها باید چرخه تصفیه وجود داشته باشد، به‌گونه‌ای‌که در تامین آب موردنیاز خودکفا باشد؛ رویکردی که به‌نفع اقتصاد کشور تمام خواهد شد.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان اظهار کرد: باید وسایل گرمایشی و سرمایشی هم به‌روز باشند تا از هدررفت انرژی جلوگیری شود. در حال ‌حاضر شاهد آن هستیم که کولر آبی در بسیاری منازل استفاده می‌شود. این کولرها تا دمای ۳۰ درجه قابل‌استفاده هستند و بعد از آن کارآیی خود را از دست می‌دهند.

اکبرپور گفت: در ساختمان‌های سبز باید به‌طورخودکار و هوشمندانه میزان نور حتی سرما و گرمای یک واحد مسکونی تنظیم شود.

وی اظهار کرد: باید در چنین ساختمان‌هایی فضای سبز در بالکن، حیاط‌خلوت، پشت‌بام و حتی نمای ساختمان در نظر گرفت تا اکسیژن بیشتری در فضای آلوده شهری نصیب مردم شود.

دبیر انجمن مهندسان راه و ساختمان تاکید کرد: مدیریت ضایعات یکی از اولویت‌های ساختمان سبز است، به این ترتیب در این نوع بناها از طراحی‌هایی استفاده می‌شود که میزان ضایعات را به‌حداقل برسانند، همچنین سیستم‌های مدیریت پسماند برای بازیافت و دفع اصولی زباله‌ها، در این ساختمان‌ها تعبیه می‌شود.

مزایای ساختمان‌های سبز

وی در پاسخ به این سوال که ساختمان‌های سبز چه مزایایی دارند، گفت: ساخت چنین ساختمان‌هایی موجب صرفه‌جویی در انرژی می‌شود، زیرا از به‌روزترین سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و فناوری‌های هوشمند برای مدیریت مصرف انرژی استفاده می‌شود. از سوی دیگر، چنین ساختمان‌هایی به‌علت سازگاری که با محیط‌زیست دارند، مانع از تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی خواهند شد. همچنین باتوجه به اینکه از مصالح ساختمانی با کیفیت و استاندارد در ساخت چنین ساختمان‌هایی استفاده می‌شود، عمر ساختمان نسبت به ساختمان‌های معمولی بالاتر خواهد بود، به این ترتیب دیگر وارد چرخه بازسازی یا نوسازی ساختمان‌ها و هدررفت منابع‌طبیعی نخواهیم شد.

ساختمان‌های سبز خودکفا هستند

همچنین محمود گلابچی، کارشناس ارشد معماری به صمت گفت: در ساختمان‌های سبز باید از تکنولوژی روز استفاده شود، به‌گونه‌ای‌که هدررفت انرژی نداشته باشیم. از سوی دیگر، در تامین آب باید خودکفا باشند و از طریق بارش باران و رطوبت محیط‌زیست آب خود را تامین کنند. همچنین باید نحوه تامین انرژی این نوع ساختمان‌ها از طریق انرژی تجدیدپذیر و بازیافت آن تامین شود.

وی افزود: در ساختمان‌های سبز باید از مصالح ساختمانی استفاده شود که کمتر به محیط‌زیست آسیب برسانند و دوباره به چرخه ساخت‌وساز برگردند، به این معنی که قابل‌بازیافت باشند.

زیرساخت‌ها باید فراهم شود

این کارشناس ارشد معماری اظهار کرد: تفکر سبز می‌تواند به حفظ محیط‌زیست بهره‌وری انرژی کمک کند. در تاریخ سرزمین ما همواره احترام به محیط‌زیست وجود داشته، از همین‌رو معماری سبز از پایه‌های معماری در گذشته بوده است. باغ‌های تهران، درختان سبز، انواع گل و گیاه و خیلی از فضاها با احترام به محیط‌زیست ایجاد شده‌اند. بنابراین ساختمان‌سازی سبز در ایران قابل‌اجراست، البته مقدمات، تمهیدات و زیرساخت‌هایی نیاز دارد  که باید فراهم شود.

گلابچی گفت: ساختمان‌سازی سبز، تفکر سبز مفاهیم پایداری، بهره‌وری انرژی و حفظ محیط‌زیست را در بر می‌گیرد که یکی از ضرورت‌های حفظ محیط‌زیست کشورمان است.

تفکر سبز را باید در کشور جا انداخت

وی در پاسخ به این سوال چگونه باید تفکر سبز را در جامعه جا انداخت، گفت: باید تعریف معماری سبز را برای مردم کشورمان، متخصصان و دست‌اندرکاران معماری ساختمان تبیین کنیم، همچنین مزیت دستاوردهای آن را بازگو کنیم و در مراکز تخصصی نحوه اجرای آن را آموزش دهیم. در حال ‌حاضر در دانشگاه‌ها به‌صورت علمی و تخصصی با ایجاد رشته معماری پایدار، ساختمان‌های هوشمند، سیستم‌های انرژی و تالیف کتاب توسعه دادیم، اما هنوز به‌اجرا نرسیده است.

این کارشناس ارشد معماری اظهار کرد: برای ساخت ساختمان‌های سبز، باید محل‌هایی را در نظر گرفت که محیط‌زیست تخریب نشود. برای مثال نباید برای ساختمان‌سازی یک باغ را تخریب کرد، چراکه آسیب به محیط‌زیست به‌شمار می‌رود و موجب کاهش فضای سبز کشور می‌شود.

سخن پایانی

درشرایطی که کشور با چالش انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ساختمان‌سازی سبز یکی از روش‌های کلیدی برای جلوگیری از هدررفت انرژی و حفاظت از محیط‌زیست به‌شمار می‌رود. اگر زیرساخت‌های این نوع ساختمان فراهم شود، دیگر شاهد زیاده‌روی در مصرف آب، برق و گاز نخواهیم بود و به‌طورهوشمند مصرف انرژی کنترل خواهد شد، به‌طوری‌که ساختمان در تامین انرژی خودکفا می‌شود. از سوی دیگر، عمر ساختمان بالا خواهد رفت، بنابراین ضروری است پیوند محکمی بین دانشگاه‌ها و صنعت ساختمان در زمینه ایجاد زیرساخت‌های ساختمان‌سازی سبز ایجاد شود تا بیشتر از این، از توسعه سبز ساختمان‌ها عقب نمانیم.