بومی‌سازی تنها راه تحقق افق چشم‌انداز
بومی‌سازی واژه‌ای است که نمی‌توان به راحتی از کنارش عبور کرد و بسیاری معتقدند بومی‌سازی تنها مسیر رشد و موفقیت برای فعالیت‌های معدنی است. البته، بومی‌سازی تنها برای معادن صدق نمی‌کند و باید تمام صنایع کشور، به سمت و سوی بومی‌سازی حرکت کنند تا وابستگی به خارج از کشور را به کم‌ترین میزان برسانیم. تصور کنید که اگر بتوانیم در زمینه تولید ماشین‌آلات معدنی با کیفیت و متناسب با تکنولوژی روز دنیا به خودکفایی برسیم و بتوانیم چنین موضوعی را بومی‌سازی کنیم، قطعا بسیاری از مشکلات معدنکاران در زمینه استخراج و اکتشاف، برطرف خواهد شد. ماشن آلات معدنی، نقش بسیار مهمی در فعالیت‌های معدنی دارند و به گفته بسیاری از کارشناسان، عمر بسیاری از این ماشین‌آلات، بالای ۲۰ سال سن دارند و فرسوده شده‌اند.
کاهش وابستگی خارجی با بومی‌سازی تجهیزات
امروز فعالان صنعت و معدن براین باورند که تحریم‌ها با وجود دشواری‌ها و سختی‌هایی که به مردم ایران تحمیل کرد، دستاورد خودباوری و خوداتکایی را به همراه داشته و دارد و این شروع راه دشوار است که می تواند ثمره شیرینی به دنبال داشته باشد.
بومی‌سازی و بکارگیری از توانایی داخل، وابستگی کشور را به خارج کاهش می‌دهد. اما این بومی سازی، نیازمند امکانات، زیرساخت‌ها، فراهم بودن بستر و همچنین سرمایه‌گذاری داخلی است. البته، طبق گفته کارشناسان معدن، سرمایه خارجی هم می‌تواند، نقش بسیار بالایی در راستای بومی‌سازی در حوزه معادن داشته باشد. اما چرا از سرمایه‌گذارهای داخلی که عمده آنها بخش خصوصی هستند استفاده نمی‌شود؟ فراهم نبودن بستر و زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین دلایلی است که بخش خصوصی، چندان تمایل به سرمایه‌گذاری در این حوزه معدن ندارد و همین امر سبب شده تا در این حوزه، شاهد یک عقب ماندگی باشیم.
تصور کنید که زیرساخت‌ها فراهم باشد، اما یکی از مهم‌ترین موانع، بازگشت پول است که متاسفانه در این حوزه، بازگشت پول با مشکلاتی مواجه است و در زمان مقرر، به‌دست بخش خصوصی نمی‌رسد. بنابراین فراهم کردن زیرساخت‌ها برای بومی‌سازی معادن و ترغیب بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری از الزامات است که باید از سوی دولت‌ها با جدیت دنبال شود. از سوی دیگر، ماشین‌آلات معدنی، نیاز به اورهال و بازسازی پیدا کرده‌اند و باتوجه به آنکه بحث واردات آنها با چالش و مشکلاتی رو به رو است، باید در راستای بومی‌سازی و تولید داخل، اقدامات بیشتر و موثرتری انجام داد. باید در راستای بومی‌سازی حوزه معدن، از تجربیات سایر کشورها استفاده کرد و به سمت و سویی حرکت کنیم که در زمینه تولید ماشین‌آلات معدنی و بومی‌سازی بخش معدن، حرفی برای گفتن در بازارهای جهانی داشته باشیم.
هزینه‌های گزاف میلیاردی برای واردات قطعات و تجهیزات، امروز مشکل کشور را برطرف نمی‌سازد، بلکه خوداتکایی و بومی‌سازی است که چاره کار می شود و کشور را از وابستگی به خارجی نجات می بخشد.
مزایای بومی‌سازی معادن
فرهاد فرشاد، مدیر توسعه فناوری و بومی‌سازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در ارتباط با اهمیت بومی‌سازی معادن گفت: بومی‌سازی به فرآیند تولید یا ساخت یک محصول یا ارائه یک خدمت در داخل کشور به جای اتکاء به واردات آن از دیگر کشورها اطلاق می‌شود. این فرآیند می‌تواند شامل طراحی، مهندسی، ساخت، مونتاژ، نصب و راه‌اندازی باشد. بومی‌سازی مزایای متعددی برای پیشرفت و خودکفایی صنعتی کشورها دارد کشور عزیز ایران با داشتن سرمایه‌های ارزشمندی همچون نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده و منابع معدنی گسترده توانایی بالقوه‌ای برای بومی‌سازی قطعات صنعتی دارد. داشتن چنین سرمایه‌ای بازوی نیرومندی جهت خودکفایی صنعتی است.
فرشاد ادامه داد: اما اینکه چرا کشور ایران در موضوع بومی‌سازی بسیار کند حرکت می‌کند، جای بحث بسیاری دارد. با طراحی و ساخت قطعاتی که توانایی ساخت آن در کشور وجود دارد، به ویژه در شرایط تحریمی که اکنون در آن به سر می‌بریم، می‌توان خودباوری صنعتی در کشور را تقویت کرد و با عبور از تحریم ها، قدم مهمی در پیشرفت صنعتی کشور برداشت.
وی گفت: نهضت بومی‌سازی قطعات مورد نیاز ماشین‌آلات و تجهیزات صنایع معدنی کشور با اهتمام شرکت‌های بزرگ داخلی آغاز شده است. در مجموع نهضت ساخت و بومی‌سازی قطعات مورد نیاز کارخانه‌های مختلف داخلی از سال ۹۰ در کشور آغاز شد که اکنون نیز در بخش صنایع معدنی که مسوولیت آن به سازمان ایمیدرو سپرده شده است. در بخش نهضت بومی‌سازی ساخت قطعات صنعتی و معدنی تلاش‌ها بر این است تا محصولات مورد نیاز کشور در داخل تامین شود ضمن آنکه باید این قطعات در آزمایشگاههای مختلف بررسی‌های کیفی را پشت سربگذارند.
فرشاد بیان کرد: اکنون شرکت‌های بزرگ فولادسازی کشور قطعات مورد نیاز را به شرکت‌های مهندسی داخلی سفارش داده و زیر نظر مهندسان ایرانی این قطعات ساخته می‌شود. ماشین‌آلات و قطعات داخلی پس از تولید باید آزمایش‌های لازم را طی کنند و استاندارد کیفی را به‌دست آوردند تا بتوان نیاز داخلی را تامین کرد. بومی‌سازی قطعات و ماشین‌آلات ضمن تامین نیازهای داخلی از خروج ارز جلو گیری می‌کند. اکنون سامانه‌ای در کشور تشکیل شده که نیازهای داخلی در بحث قطعات فولادی و ماشین‌آلات درآن به طور مشخص ثبت شده ضمن آنکه نیازهای شرکت‌های داخلی در این سامانه تعیین شده است.اکنون بحث همسان‌سازی قطعات یکی از مهم‌ترین برنامه هایی است که برای تسهیلگری در ساخت و تامین نیازهای داخلی به آن توجه شده است.
بومی سازی صنایع فولاد زیربنای توسعه صنایع
حسام خوشبین‌فر، کارشناس و فعال معدنی با اشاره به اهمیت صنعت فولاد و همچنین نقش بومی‌سازی ماشین‌آلات معدنی در توسعه اقتصادی کشور، به صمت گفت: صنعت فولاد یکی از صنایع استراتژیک محسوب می‌شود و زیربنای توسعه صنایع کشور است. در حوزه ماشین‌آلات معدنی و راهسازی شامل بیل، لودر، گریدر و انواع دامپتراک، شاهد رشد بسیار خوبی در زمینه تولید این نوع از ماشین‌آلات بوده‌ایم. همچنین در زمینه تولید ماشین‌آلات معدنی و راهسازی، تعداد ۲۰ شرکت بخش خصوصی وجود دارند که زیرساخت‌های خوبی را فراهم کرده‌اند و عمق ساخت داخل را افزایش داده‌اند. لازم به ذکر است که موتور، گیربکس و برخی موارد در کشور ساخته نمی‌شوند.
خوشبین‌فر ادامه داد: اکنون ۶۰۰ صنعت پایین‌دستی به صنعت بزرگ فولاد وابسته‌اند و به‌طور قطع، تمرکز و برنامه‌ریزی بر روی صنعت فولاد منجر به رونق و پیشرفت در بیشتر صنایع کشور خواهد شد. یکی دیگر از ابعاد مهم استراتژیک صنعت فولاد، موضوع اشتغالزایی است. به‌گونه‌ای که طبق استانداردهای بین‌المللی اشتغالزایی در این صنعت به‌نحوی است که هر دو فرصت شغلی مستقیم در این صنعت، به طور تقریب ۱۳ فرصت شغلی در سایر زنجیره تأمین ایجاد می‌کند.
وی گفت: اگر این روند را تا پایان زنجیره تولید کالای نهایی مدنظر داشته باشیم، رقم قابل توجهی فرصت شغلی خواهیم داشت، بنابراین صنایع فولادی از بعد توسعه اجتماعی و شرایط کلان اقتصادی یک موتور محرک برای توسعه محسوب می‌شود. لازم به ذکر است که بومی‌سازی در تجهیزات و قطعات صنعت فولاد به گسترش همه ابعاد استراتژیک این صنعت کمک می‌کند. توجه به بومی‌سازی در صنعت، با توجه به اهمیت و گستره اهمیت آن بر صنایع دیگر هم از نظر کاهش هزینه‌های تولید و به تبع آن کاهش هزینه‌های ۶۰۰ بخش صنعتی دیگر موثر است و به دنبال خودتوسعه اشتغالزایی و تقویت توان داخل را به دنبال خواهد داشت.
الزامات بومی‌سازی در صنعت فولاد
وی با بیان این که در سال‌های اخیر اقدام‌های خوبی در زمینه بومی‌سازی در صنعت فولاد انجام شده است، افزود: بنا بر اعلام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در ۱۱ ماه سال ۹۹ ارزش بومی‌سازی ۱۲ شرکت بزرگ معدن و صنایع معدنی در حوزه‌های سنگ‌آهن، فولاد، مس، آلومینیوم و بخش معدن‌کاری به ۵۲۴میلیون دلار رسید. به عبارت دیگر ۵۲۴ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی در کشور انجام شده و تجهیزات مورد نیاز توسط سازندگان داخلی تامین شده است، این در حالی است که برای پارسال ارزش بومی‌سازی حاصل از تولید قطعه و فرآیند تولید ۵۰۰ میلیون دلار هدف‌گذاری شده بود و یک اتفاق مهم در صنعت فولاد کشور است.
وی رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تن در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ را یادآور شد و گفت: با توجه به وضعیتی که کشور در تامین ارز مورد نیاز برای صنایع دارد، به‌طور قطع بدون بومی‌سازی رسیدن به افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ دور از دسترس خواهد بود. ایجاد سامانه طرح جامع بومی‌سازی فولاد ایران یکی از اقدامات موثری است که در واقع یک بانک اطلاعاتی برای تولیدکنندگان فولاد و یک فضای اطلاعاتی برای تامین‌کنندگان ایجاد کرده و موجب شناخت دو طرفه شده است. نباید فراموش کرد که جذب سرمایه‌گذاری، تقویت فناوری، ارتقای دانش فنی و ایجاد بستر مناسب برای توسعه صنایع فولادی، از جمله عواملی است که میزان ارزش بومی‌سازی در این صنعت را ارتقا می‌بخشد. تقویت صنایع فولادی در گرو بومی‌سازی است که خود وابسته به توسعه صنایع فولادی است، به عبارت دیگر این رابطه دوسویه به موازات یکدیگر باید تقویت شوند تا زنجیره ارزش صنایع فولادی تکمیل و ظرفیت قدرتمندی برای تزریق به صنایع پایین دستی فولاد فراهم شود.
سخن پایانی:
موضوع بومی‌سازی و اتکا به توانمندی‌های داخلی در جهان امروز، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و بخش معدن کشورمان نیز استفاده از ظرفیت‌های داخلی در ساخت قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات و مواد اولیه را به عنوان ضرورتی جدی با رویکرد اشتغالزایی و کاهش ارزبری در دستور کار خود دارد.
داده‌های رسمی حاکی از آن است که سالانه میلیون‌ها دلار صرف واردات قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنایع خرد وکلان کشور می‌شود و وابستگی به قطعات وارداتی از اقصی نقاط دنیا، پیامد زمین‌گیر شدن صنعت کشور را به دنبال داشته، زیرا با قطع واردات، بسیاری از صنایع از تولید بازمی ماندند و این همان هدف اصلی دشمن محسوب می‌شود.
بومی‌سازی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در حوزه صنعت و معدن، نقش تعیین‌کننده‌ای در تقویت اقتصاد کشور دارد. اهمیت این رویکرد نه تنها به کاهش وابستگی به واردات و افزایشارزآوری، بلکه به توسعه زیرساخت‌های فناورانه، رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتقای توانمندی‌های داخل نیز منجر می‌شود.
