چراغ روشن تولید زیر آتش جنگ
در تاریخ معاصر، جنگ‌ها نه‌تنها به تحولات سیاسی و اجتماعی منجر می‌شوند، بلکه تاثیرات عمیقی بر صنایع و واحدهای تولیدی دارند. تهاجم نظامی اسرائیل به خاک ایران در ۱۲ روز گذشته، نمونه‌ای بارز از این واقعیت است. در این دوران بحرانی، واحدهای تولیدی کشورمان در بخش‌های گوناگون اگرچه با چالش‌های متعددی مواجه شدند و با آسیب‌های مستقیم ناشی از حملات هوایی گرفته تا اختلال در زنجیره تأمین و نیروی کار روبه‌رو بودند، اما با تمام توان در سنگر ماندند و مقاومت کردند. این تلاش‌ها نه‌تنها به بقای واحدهای تولیدی کمک کرد، بلکه به نوعی نشان‌دهنده قدرت و پایداری ملت ایران در برابر بحران‌ها بود. صمت در این گزارش نگاهی دارد به وضعیت صنعت و تولید کشور در روزهای سخت تهاجم رژیم صهیونیستی به کشورمان و اینکه چقدر توانستیم این بحران را در بخش تولید کشور مدیریت کنیم.
صنعتگران با اقتدار سنگر را حفظ کردند
آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره وضعیت صنعت در شرایط بحرانی در ده روز تهاجم نظامی رژیم صهیونیستی به کشورمان به صمت اظهار کرد: خوشبختانه واحدهای صنعتی ما آسیب چندانی ندیدند و توانستند با اقتدار سنگر را حفظ کنند و با وجود جنگ تحمیلی رژیم اشغالگر و آسیب‌هایی که به برخی از واحدهای تولیدی وارد شد، فعالیت‌شان را ادامه دادند. در این میان آنچه مهم و حائز اهمیت است تجربه و درس‌هایی است که باید از این بحران و شرایط خاص بگیریم. این بحران یک درس بزرگ برای تولید و صنعت کشور و متولیان آن داشته است. آنچه مشخص است متمرکزنبودن داده‌ها و برخی گلوگاه‌ها در این مدت برای صنعت کشور بسیار آسیب‌زا بوده است. ازاین‌رو انتظار می‌رود دولت تا جایی‌که امکان دارد از تصدیگری بپرهیزد و نسبت به تمرکززدایی و واگذاری اختیارات به واحدهای مربوطه در سطوح استانی و پایین‌تر اقدام کند. دولت باید بر مسند سیاست‌گذاری‌های کلان بنشیند و بر حسن اجرای برنامه‌ها و قوانین نظارت کند یعنی دولت در نقش تنظیم‌گر ایفای وظیفه کند، نه مداخله‌کننده و فعال اقتصادی.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: در این تهاجم نظامی به برخی از واحدها و شهرک‌های صنعتی با هدف ایجاد رعب وحشت و توقف تولید هم حمله شد. متاسفانه ما به مدیریت در شرایط بحرانی توجهی نداشتیم و از قبل برنامه و آموزش خاصی در این زمینه اجرا نکرده بودیم. یعنی تاکنون سازمان پافند غیرعامل در این زمینه برای واحدهای صنعتی در اقصی نقاط کشور برنامه آموزشی خاصی نداشته و جای این آموزش‌ها در تک‌تک واحدهای تولیدی ما اینکه در زمان بحران هر واحد باید چه اقداماتی انجام دهد، خالی بوده است. اینکه مدیریت بحران در صنعت را ندیدیم کوتاهی بزرگی بود که در آینده باید جبران شود.
درس‌هایی برای آینده
خالقی در ادامه با تاکید بر اینکه باید به این دستاوردها برای مدیریت بحران در آینده توجه کنیم، افزود: در همین راستا خانه صمت در دومین روز از تهاجم نظامی رژیم اشغالگر به کشورمان بیانیه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور و زیر صمت صادر و در آن بر تلاش برای آموزش مدیریت بحران و جبران کم‌کاری‌های در این زمینه تاکید کرد. این کم‌کاری نه‌تنها در واحدهای تولیدی، بلکه در میان عامه مردم نیز به‌وضوح مشخص بود.
کارشناس حوزه صنعت با بیان اینکه در حال‌حاضر برای مدیریت این بحران باید بروکراسی دولتی به حداقل برسد، ادامه داد: درحال‌حاضر کاستن از پیچیدگی‌های و بروکراسی‌های اداری در سریع‌ترین زمان ممکن از الزامات است. در کنار این به نظر می‌رسد برای جبران وضعیت موجود باید شرایط غیرمنتظره و فورس ماژور را در قراردادها بگنجانیم تا در شرایط خاص تعهداتی که امکان انجام آنها وجود ندارد و جریمه تاخیر و خسارت عد ایفای تعهد به‌دنبال دارد در قالب بندهای تعریف . مشخص شود تا واحدهای تولیدی ما در شرایط بحرانی آسیب کمتری ببینند و از قبل برای آنها تدابیری اندیشیده شده باشد.
ضعف‌ها را شناسایی و برطرف کنیم
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پایان نگاهی آسیب‌شناسانه هم به این دوازده روز داشت و در این‌باره اظهار کرد: در این وضعیت غیرمنتظره برخی از نقاط ضعف هم نمایان شد که شناسایی آنها و آمادگی برای مقابله می‌تواند در شرایط مشابه مانند سیل، زلزله، رکود جهانی، اقدامات بین‌المللی یا منطقه‌ای و... از ضرر و زیان‌های ممکن بکاهد. باید برای مواجهه با شرایط خاص برنامه داشته باشیم تا در حلقه‌های گوناگون زنجیره ارزش از تامین مالی و لجستیک تا توزیع براساس آن عمل کنیم و کمتر آسیب ببینیم.
ضرورت افزایش مشارکت بخش خصوصی در حوزه‌های استراتژیک
شجاع‌الدین امامی‌رئوف، دبیر انجمن صنایع نساجی ایران نیز درباره وضعیت واحدهای تولیدی در جنگ تحمیلی روزهای گذشته به صمت اظهار کرد: این وضعیت خاص و بحرانی از دو جنبه هم در این دوازده روز و هم اقدامات برای کمک به صنعت در روزهای آینده با توجه به اینکه اعتمادی به قول و قرارهای رژیم اشغالگر اسرائیل نیست باید مورد بررسی قرار گیرد و باید آمادگی لازم برای مواجهه با اتفاقات جدید در شرایط خاص را داشته باشیم. واحدهای تولیدی در تهران اغلب تعطیل بود، اما با توجه به فعالیت واحدهای تولیدی در سایر نقاط کشور ما مشکل خاصی در خطوط تولید نداشتیم و بیشترین مشکل ما در بخش توزیع یا بازار و انتقال تولیدات به مصرف‌کنندگان بود. تعطیلی حلقه نهایی یعنی بازار برای واحدهای تولیدی به‌ویژه تولیدکنندگان پارچه مشکل‌ساز شد. البته این وضعیت طبیعی است و در شرایط بحرانی مانند جنگ مواردی مانند غذا و دارو در اولویت است و پوشاک در اولویت تامین نیازهای اقشار گوناگون جامعه نیست. طبعا در این شرایط فروش کالاهای نهایی در صنعتی مانند نساجی در اقلامی مانند کالای خواب، فرش و... از اولویت خارج می‌شود. بر این اساس برخی بازارها و از جمله بازار نساجی و پوشاک در دو هفته و حتی هفته‌های بعد در رکود خواهد بود و برگشت این بازارهای به شرایط عادی زمانبر است. این رکود با شروع ماه محرم احتمال دارد قدری تشدید شود.
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران با بیان اینکه شرایط خاص برای صنعت و رکود بازار فعلا ادامه‌دار خواهد بود، افزود: از یک سو بی‌اعتمادی به متجاوزان به خاک کشور و از سوی دیگر برگشت آرامش به جامعه زمانبر خواهد بود و بر همین اساس وضعیت راکدی را برای برخی از صنایع پیش‌بینی می‌کنیم و در این راستا انتظار داریم دولت تسهیلاتی را در نظر بگیرد تا صنایع از پیامدهای این وضعیت کمتر آسیب ببینند. صنعت تمام تلاش خود را در این مدت به کار بسته تا بتواند چراغ تولید را روشن نگه دارد. تمام تلاش تشکل‌ها و انجمن‌های صنعت هم بر این محور بود که واحدهای تولید در تامین مواد اولیه مشکل نداشته باشند. در این راستا اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام و نسبت به تامین مواد اولیه برای ماه‌های آینده فعالیت‌هایی انجام دادیم و تمام توانمان را به کار بستیم.
بانک مرکزی، صنعت را دریابد
امامی‌رئوف با بیان اینکه در بحران روزهای اخیر در حلقه‌هایی از زنجیره تولید هم مشکلاتی داشتیم در ادامه خاطرنشان کرد: به‌عنوان نمونه، نقد نشدن چک‌های بانکی به‌عنوان یکی از حلقه‌های زنجیره تولید بر سایر حلقه‌ها هم تاثیر گذاشته و تمامی آنها را دچار مشکل کرده است. ازاین‌رو انتظار داریم در این بخش بانک مرکزی به‌ویژه در بحث وصول چک‌های بانکی و قوانین مربوطه، نهایت همکاری را با واحدهای تولیدی و صنعتی داشته باشد. در این شرایط برخی از واحدها به‌ناچار باید مواد اولیه خام بیشتری برای مواجهه با احتمال وضعیت بحرانی در آینده را خریداری کنند که به طبع نیاز به نقدینگی بیشتر هم خواهند داشت و در این بخش هم انتظار داریم دولت تسهیلاتی برای آنها در نظر بگیرد. برای بخشی از مواد اولیه که از طریق واردات تامین می‌شود هم انتظار می‌رود دولت در تخصیص و تامین ارز و ثبت سفارش، نگاه ویژه‌ای به برخی از صنایع داشته باشد. این موضوع به‌طور مستقیم روی وضعیت تولید و اشتغال کشور تاثیرگذار خواهد بود و تضمین‌کننده پایداری اقتصاد و صنعت کشور حتی در دوران جنگ است.
شرکای بخش خصوصی حمایتگر آن باشند
کارشناس حوزه صنعت ادامه داد: در حوزه تامین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی به‌عنوان شرکا و سهامداران بزرگ بخش خصوصی هم توقع این است که وضعیت تولید و صنعت کشور دیده شود. ضمن اینکه بخش زیادی از درآمد این سازمان‌ها از فعالیت صنعت و تولید کشور تامین می‌شود این انتظار بحق تولیدکنندگان است که در این بخش‌ها نیز تسهیلات و زمان جبرانی برای صنعت در نظر گرفته شود. البته باید این حمایت جبرانی به‌نوعی باشد که از شعار خارج شده تا بتواند تاثیرگذار باشد و کمک کند تا واحدهای تولیدی به شرایط عادی و باثبات بازگردند. اینکه سازمان تامین اجتماعی فرصت سه، چهار به کارفرما روزه بدهد دردی از یک واحد تولیدی که دو هفته عملا درآمدی نداشته دوا نمی‌کند. اثرگذاری این حمایت‌ها باید در شرایط اضطرار همواره مدنظر قرار گیرد. خوشبختانه گمرک در این مدت همراهی خوبی در بحث ترخیص کالاها داشته که قابل تقدیر است.
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران با بیان اینکه صنایع در روزهای بحران مقاومت کردند، افزود: در ادامه انتظار داریم دولت هم صنعت را دریابد و هر جا امکان دارد باری از دوش این بخش بردارد تا بتواند از وضعیت رکود و بحران ناشی از این جنگ تحمیلی خارج شود.
ضرورت تدوین پروتکل‌های پیشگیرانه
امامی‌رئوف در پایان در پاسخ به این پرسش که فعالان ما در حوزه صنعت چقدر توانسته‌اند بحران اخیر در نتیجه تهاجمات نظامی اخیر به کشورمان را مدیریت کنند، اظهار کرد: براساس آنچه در این بحران شاهد آن بودیم به نظر می‌رسد باید قدری مشارکت بخش خصوصی در اداره کشور را پررنگ‌تر کنیم. باید از ظرفیت حضور بخش خصوصی در حوزه‌های استراتژیک‌تر هم استفاده کنیم. بخش خصوصی تعاملات بیشتری با بازارهای جهانی دارد و می‌توان از توان این بخش و شناختی که دارد در شرایط بحرانی بهره برد. به‌عنوان مثال در زمینه پدافند غیرعامل و محافظت‌های سایبری تعامل بیشتر با بخش خصوصی می‌تواند در شرایط خاص آسیب‌ها را کم کند.
اگرچه سازمان متولی این بخش نهایت تلاش خود را به کار بسته، اما قطعا با وارد کردن تک‌تک واحدهای تولید به جریان مربوطه می‌توان نتیجه بهتری گرفت و ضرر و زیان را در شرایط خاص مانند هک شدن سایت‌های بانک‌ها که در جهان هم بارها اتفاق افتاده به کمترین میزان رساند. به هر حال این درس‌هایی است که در این شرایط گرفتیم و انتظار داریم فراموش نشده و در آینده در این راستا اقداماتی در دستور کار قرار گیرد. بنابراین بهتر است واحدهای تولیدی و بخش خصوصی که بخش بزرگی از جامعه را شامل می‌شوند را در پدافند غیرعامل و مدیریت بحران درگیر کنیم و از قبل آموزش‌ها و برنامه‌های لازم را برای این روزهای خاص تدارک ببینیم.
در نهایت اینکه باید برای بحران از قبل آماده باشیم. در این راستا داشتن برنامه‌های پیشگیرانه می‌تواند میزان آسیب‌ها را کاهش دهد و مشارکت‌ها را به حداکثر برساند. باید از تمام این روزها و بحران‌ها درس بگیریم و وارد میدان عمل شویم. پیشنهاد من این است که پروتکل‌هایی از پیش تدوین شده برای هر واحد تولیدی داشته باشیم تا در شرایط خاص براساس آنها عمل کنیم و با اطمینان بیشتر گام برداریم.
این پروتکل‌ها در یک چارچوب منسجم با بروزرسانی در هر بحران می‌تواند نتایج خوبی به بار آورد. وقتی سازماندهی‌شده رفتار نکنیم با هر بحران در نقطه صفر قرار می‌گیریم و نگرانی‌هایی ایجاد خواهد شد که انرژی و توان ما را می‌کاهد. پس در زمان آرامش برای روزهای بحرانی برنامه‌های پیشگیرانه و پروتکل‌های خاص می‌تواند از بار مشکلات ما کم کند. در نهایت اینکه همه چه بخش خصوصی و چه دولتی باید برای سرافرازی میهن تلاش کنیم.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، روزهای سختی که گذشت درس‌های ارزشمندی برای ما به ارمغان آورده است. واقعیت این است که در کنار مقاومت و تلاش واحدهای تولیدی برای ادامه فعالیت در شرایط سخت جای آموزش‌ها برای فعالیت در دوران بحران و مدیریت بحران خالی بود. این کم‌توجهی را باید به عنوان یک درس برای اقتصاد کشور ببینیم و با نگاه آسیب‌شناسانه سعی کنیم نقاط ضعف را برطرف کرده و با ارائه تسهیلات حمایتی ضرر و زیان‌های وارده به واحدهای تولیدی و صنعتی را به حداقل ممکن برسانیم. امید داریم که با تقویت زیرساخت‌ها و حمایت از بخش خصوصی، بتوانیم از چالش‌های پیش‌رو عبور کنیم و به سمت توسعه پایدار و شکوفایی اقتصادی حرکت کنیم. این امید نه‌تنها برای امروز، بلکه برای نسل‌های آینده نیز باید زنده بماند. همواره باید از امروز برای فردای بهتر درس گرفت.
