اصلاح معیار انتخاب سرمایه‌گذار
صنعت نفت و گاز ایران از ظرفیت‌های عظیمی برخوردار است، اما در مسیر توسعه با چالش‌های متعددی مواجه شده است. این صنعت که نقشی حیاتی در تامین انرژی و توسعه اقتصادی دارد، باوجود ذخایر گسترده، هنوز نتوانسته بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های خود داشته باشد. از جمله مهم‌ترین موانعی که این حوزه را تحت‌تاثیر قرار داده، کمبود سرمایه‌گذاری، عدم‌دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و وجود موانع اداری و اجرایی است. باتوجه به این مشکلات، اتخاذ سیاست‌های صحیح برای عبور از بحران ضروری به‌نظر می‌رسد. برخی کارشناسان معتقدند که ایران باید علاوه بر تکیه بر منابع داخلی، زمینه جذب سرمایه‌های خارجی را فراهم کند تا از امکانات و فناوری‌های مدرن بهره ببرد. در این میان، ایجاد بسترهای مناسب برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و اصلاح قوانین مرتبط از اولویت‌های اساسی محسوب می‌شود. یکی از راهکارهای پیشنهادشده، استفاده از ظرفیت‌های داخلی است. برخی مجموعه‌های صنعتی دارای منابع مالی قابل‌توجهی هستند، اما نبود برنامه‌ریزی مناسب موجب شده این سرمایه‌ها وارد بازارهای غیرمولد شوند. دولت باید سیاست‌هایی اتخاذ کند که این منابع به‌سمت توسعه و اجرای پروژه‌های بزرگ هدایت شوند. همچنین مردم نیز باید تشویق شوند تا سرمایه‌های خود را به‌جای خرید ارز و طلا، در مسیر تولید و رشد اقتصادی به‌کار گیرند. مسئله دیگر، ایجاد تضمین‌های ملی برای سرمایه‌گذاری است. بسیاری از سرمایه‌داران داخلی به‌دلیل عدم‌اطمینان از بازگشت سرمایه، دارایی‌های خود را در قالب ارز یا طلا نگه می‌دارند. اگر سیستم جامعی برای تضمین سرمایه‌گذاری در کشور ایجاد شود، این نگرانی‌ها کاهش خواهد یافت. به‌عنوان‌نمونه، تشکیل صندوق‌های پس‌انداز ارزی با نرخ بهره منطقی می‌تواند سرمایه‌های داخلی را به‌سمت بخش‌های صنعتی سوق دهد.
چالش‌ها و فرصت‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی
در کنار بهره‌گیری از توان داخلی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز یکی از راه‌های اساسی برای توسعه صنعت نفت و گاز محسوب می‌شود. کشورهای منطقه، به‌ویژه برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این بخش انجام داده‌اند. ایران نیز باید از این فرصت استفاده کند و با ارائه مشوق‌های مناسب، زمینه ورود سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند. کاهش موانع قانونی و ارائه تضمین‌های لازم برای سرمایه‌گذاران می‌تواند مسیر همکاری اقتصادی را هموار کند.
علاوه بر این، معیارهای انتخاب سرمایه‌گذاران نیز باید اصلاح شود. سرمایه‌گذار صرف‌نظر از ملیت و مذهب، به‌دنبال کسب سود است. بنابراین، لازم است رویکردهای سنتی تغییر کند و سیاست‌گذاری‌های جدید برمبنای منافع اقتصادی کشور تدوین شوند. در این زمینه، بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی و کنوانسیون‌های سرمایه‌گذاری جهانی می‌تواند موجب جذب سرمایه‌های بیشتر و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری شود.
درباره واگذاری میادین گازی به مجموعه‌های صنعتی، این اقدام می‌تواند فرصتی برای کاهش وابستگی صنایع به تامین‌کنندگان دولتی و افزایش امنیت انرژی باشد. این صنایع نیاز بالایی به انرژی دارند و در صورت ورود به حوزه تولید گاز، می‌توانند بخشی از نیاز خود را تامین کنند. با این حال، موفقیت این طرح منوط به بررسی دقیق و رعایت اصول علمی و اجرایی است. نباید این واگذاری‌ها تنها براساس روابط شخصی انجام شود، بلکه باید معیارهای فنی، تجربه و توانمندی‌های مدیریتی در انتخاب شرکت‌های مجری لحاظ شود.
ظرفیت‌های پنهان صنایع انرژی ایران
حسن مرادی، کارشناس انرژی در گفت‌وگویی با صمت عنوان کرد: صنعت نفت و گاز ایران از ظرفیت‌های عظیمی برخوردار است، اما در مسیر توسعه با چالش‌های متعددی مواجه شده است. ایران از نظر منابع طبیعی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود و همچنین نیروی انسانی متخصص و کارآمدی دارد که می‌تواند این صنعت را به‌سمت رشد هدایت کند. با این حال، کمبود سرمایه و عدم‌جسارت کافی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای، از مهم‌ترین موانعی است که پیشرفت این حوزه را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است. برای رفع این مشکلات، 2راهکار اصلی مطرح شده است که می‌تواند مسیر پیشرفت را هموار کند.
وی افزود: راهکار نخست، بهره‌گیری از توان داخلی است. برخی شرکت‌های داخلی، از جمله قرارگاه خاتم و برخی هلدینگ‌های پتروشیمی، سرمایه‌های قابل‌توجهی در اختیار دارند. اما به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی مناسب، بخشی از این سرمایه‌ها به‌جای ورود به عرصه تولید و صنعت، به بازارهای غیرمولد مانند بورس و مسکن هدایت شده‌اند. دولت باید شرایطی فراهم کند تا این سرمایه‌های سرگردان به مسیرهای صحیح هدایت شوند. انتشار اوراق مناسب یکی از راهکارهای پیشنهادی است که می‌تواند سرمایه‌های داخلی را جذب و به‌سمت اجرای پروژه‌های بزرگ هدایت کند. همچنین مردم باید به شیوه‌ای نظام‌مند تشویق شوند تا پس‌اندازهای خود را به‌جای ذخیره کردن در قالب خرید ارز و طلا، در مسیر سرمایه‌گذاری مولد قرار دهند.
چالش‌های خروج سرمایه
مرادی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات اساسی، نبود یک سیستم تضمین ملی برای سرمایه‌گذاری است. بسیاری از سرمایه‌داران داخلی به‌دلیل نبود اطمینان از بازگشت سرمایه، ترجیح می‌دهند دارایی‌های خود را به‌شکل ارز یا طلا نگه دارند. اگر دولت بتواند یک سیستم جامع برای تضمین سرمایه‌گذاری ایجاد کند، این مشکل تا حد زیادی برطرف خواهد شد. برای مثال، ایجاد صندوق‌های دلاری و تعیین نرخ بهره منطقی برای دلار، می‌تواند بسیاری از سرمایه‌داران را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های صنعتی تشویق کند. متاسفانه در حال حاضر نرخ بهره دلار پایین نگه داشته و این امر موجب خروج سرمایه‌های کلان از کشور شده است.
مرادی اظهار کرد: راهکار دوم، جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. کشورهای همسایه، به‌ویژه در حوزه خلیج‌فارس، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در بخش انرژی انجام داده و برخی از آنها به صادرکنندگان بزرگ نفت و گاز تبدیل شده‌اند. ایران نیز باید از این فرصت استفاده کند و پیشنهادهای جذابی برای سرمایه‌گذاری ارائه دهد. کشورهای عربستان، امارات و قطر، از جمله کشورهایی هستند که می‌توانند در صورت فراهم شدن شرایط مناسب، در پروژه‌های نفت و گاز ایران مشارکت کنند. دولت باید موانع قانونی و اداری را کاهش دهد و با ارائه تضمین‌های لازم، سرمایه‌گذاران خارجی را ترغیب کند تا در ایران سرمایه‌گذاری کنند.
کلید جذب شرکت‌های توانمند خارجی
وی توضیح داد: معیارهای انتخاب شرکت‌های سرمایه‌گذار در ایران نیازمند اصلاحات اساسی است. در گذشته، تصمیم‌گیری‌ها بیشتر تحت‌تاثیر روابط سیاسی و ملاحظات غیرکارشناسی انجام می‌شد، اما امروز باید نگاه منطقی و اقتصادی جایگزین آن شود. سرمایه‌گذار، فارغ از ملیت یا مذهب، به‌دنبال کسب سود و امنیت سرمایه است. این مسئله ایجاب می‌کند که ایران شرایطی ایجاد کند که شرکت‌های توانمند خارجی به سرمایه‌گذاری در کشور ترغیب شوند. برای تحقق این هدف، لازم است موانع قانونی و اداری کاهش یابد و مشوق‌های جذابی ارائه شود. یکی از اقدامات موثر در این زمینه، بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی و کنوانسیون‌های سرمایه‌گذاری است که می‌تواند امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین کند. سازمان‌هایی مانند ICC نقش مهمی در اعتمادسازی میان سرمایه‌گذاران دارند و ایران باید از ظرفیت این نهادها استفاده کند. علاوه بر این، شفافیت در قراردادها و فرآیندهای اجرایی نیز عاملی کلیدی است که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد. سیاست‌های اقتصادی کشور باید براساس منافع ملی و جذب سرمایه‌های کارآمد تنظیم شود تا از فرصت‌های اقتصادی موجود به بهترین شکل بهره گرفته شود. با این اصلاحات، ایران می‌تواند مسیر رشد پایدار را هموار سازد.
مرادی خاطرنشان کرد: در زمینه واگذاری میادین گازی به شرکت‌های فولادی، این اقدام می‌تواند فرصت مناسبی برای توسعه صنعت انرژی کشور باشد. شرکت‌های فولادی به انرژی زیادی نیاز دارند و سرمایه کافی برای توسعه دارند. اگر مسائل حقوقی و مدیریتی این واگذاری‌ها به‌درستی تنظیم شود، این مدل همکاری می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت به بهبود وضعیت انرژی کشور کمک کند. در حال حاضر، میزان مصرف گاز صنایع فولادی زیر ۵۰ میلیون مترمکعب است و این واگذاری‌ها می‌توانند زمینه‌ای فراهم کنند که بخشی از نیاز این شرکت‌ها از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم در میادین گازی تامین شود.
پذیرش ریسک اقتصادی
وی تاکید کرد: با این حال، اجرای این طرح نیازمند بررسی دقیق و رعایت اصول علمی و فنی است. نباید این واگذاری‌ها صرفا براساس روابط و نفوذهای شخصی انجام شود، بلکه باید شرکت‌های منتخب دارای توانمندی‌های لازم، تخصص علمی و تجربه کافی در این زمینه باشند. شرکت‌های فولادی از نظر مالی قدرتمند هستند، اما موفقیت این واگذاری‌ها تنها به مسائل مالی وابسته نیست، بلکه توانایی‌های فنی و مدیریتی نیز اهمیت دارند. در صورتی که این پروژه‌ها بدون برنامه‌ریزی دقیق انجام شوند، ممکن است به مشکلات جدیدی در ساختار اقتصادی کشور منجر شوند.
مرادی در ادامه گفت: در نهایت، دولت باید سیاست‌های گذشته را کنار بگذارد و با جسارت بیشتری در مسیر توسعه اقتصادی گام بردارد. محافظه‌کاری بیش‌ازحد مانع پیشرفت می‌شود. پذیرش ریسک‌های اقتصادی و ایجاد زمینه مناسب برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، کلید حل مشکلات صنعت نفت و گاز ایران خواهد بود. کشورهای همسایه با اتخاذ رویکردهای جسورانه، توانسته‌اند سرمایه‌های کلانی جذب کنند و به صادرکنندگان بزرگ انرژی تبدیل شوند. ایران نیز باید از این تجربه‌ها بهره بگیرد و با برنامه‌ریزی صحیح، مسیر توسعه صنعت نفت و گاز را هموار سازد.
تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه
وی افزود: در شرایط کنونی، ایران نمی‌تواند تنها بر منابع داخلی تکیه کند. باید میان 2 گزینه یکی را انتخاب کند: پروژه‌های انرژی را یا به پیمانکاران خارجی واگذار کند یا به شرکت‌های داخلی که توانمندی لازم دارند. در هر دو صورت، واگذاری‌ها تنها زمانی به صلاح کشور خواهند بود که براساس معیارهای علمی، فنی و استانداردهای دقیق انجام شوند. وی توضیح داد: دولتمردان ایران باید از گذشته درس بگیرند و رویکردهای جدیدی را در پیش بگیرند. تجربه‌های گذشته نشان داده است که بدون برنامه‌ریزی و استفاده از دانش فنی روز، بسیاری از پروژه‌های نفت و گاز به شکست منجر شده‌اند. ایران باید از فرصت‌های موجود به بهترین نحو استفاده کند و با اصلاح ساختارهای اقتصادی، مسیر توسعه صنعت نفت و گاز را هموار سازد. پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی، اصلاح سیاست‌های اقتصادی و مدیریت صحیح منابع داخلی، 3 عامل کلیدی برای موفقیت در این مسیر هستند.
مرادی در پایان عنوان کرد: با در نظر گرفتن این عوامل، آینده صنعت نفت و گاز ایران می‌تواند روشن باشد، مشروط بر اینکه سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای باشد که منافع ملی در اولویت قرار گیرد و تصمیمات براساس منطق اقتصادی و نه روابط غیرکارشناسی اتخاذ شوند. این مسیر تنها با جسارت و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه می‌تواند به موفقیت منجر شود.
سخن پایانی
صنعت نفت و گاز ایران در مسیر توسعه با چالش‌های پیچیده‌ای روبه‌رو است، اما همچنان ظرفیت‌های فراوانی برای رشد دارد. بهره‌گیری از توان داخلی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و اصلاح ساختارهای اقتصادی، 3 عامل کلیدی هستند که می‌توانند مسیر پیشرفت را هموار کنند. با برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ سیاست‌های جسورانه، امکان غلبه بر موانع موجود و بهره‌برداری بهینه از ذخایر نفت و گاز کشور فراهم می‌شود.
در این مسیر، باید نگاه به سرمایه‌گذاری تغییر کند. سرمایه‌گذاری داخلی، اگر به‌درستی هدایت شود، می‌تواند تاثیر بسزایی در رشد صنعت داشته باشد. همچنین، جذب سرمایه‌های خارجی با رعایت معیارهای علمی و استانداردهای بین‌المللی، می‌تواند فناوری‌های مدرن را وارد کشور کند و موجب افزایش بهره‌وری شود. کشورهای منطقه و سرمایه‌گذاران بین‌المللی آمادگی دارند که در پروژه‌های کلان مشارکت کنند، مشروط بر اینکه سازکارهای قانونی و اجرایی برای جذب این سرمایه‌ها به‌درستی تنظیم شده باشد.
کشورهایی که توانسته‌اند جایگاه قدرتمندی در حوزه انرژی به‌دست آورند، با اتخاذ سیاست‌های پویا و هدفمند، زمینه توسعه را فراهم کرده‌اند. ایران نیز اگر از فرصت‌های موجود به‌درستی استفاده کند و با رویکردی علمی و اجرایی به موضوع نگاه کند، می‌تواند جایگاه خود را در صنعت نفت و گاز تقویت کند.
آینده روشن خواهد بود، اگر تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر دانش، تجربه و منافع ملی باشد.
