بافت‌های فرسوده در معرض خطر
فرسودگی بافت‌های شهری، یکی از معضلاتی است که از گذشته‌های دور شاهد آن هستیم، اما در چند دهه گذشته، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است.
فرسودگی بافت های شهری، یکی از معضلاتی است که از گذشته های دور شاهد آن هستیم، اما در چند دهه گذشته، ابعاد گسترده تری پیدا کرده است. اقدامات گوناگونی که در راستای نوسازی بافت های فرسوده شهری در جهان و از جمله ایران انجام شده، موفقیت چندانی نداشته است. امروزه بافت های فرسوده، قسمت عمده ای از بافت های شهر را تشکیل داده اند. شکل گیری برخی از محلات و مناطق شهرهای بزرگ، بنا به دلایل زیادی به گونه ای است که با اصول و معیارهای معماری و شهرسازی تفاوت دارد. ساکنان بافت های فرسوده همواره در معرض خطر هستند، چراکه باوجود بلاهای طبیعی نظیر سیل و زلزله آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر ساکنان شهر دارند. صمت در این گزارش به بررسی بافت های فرسوده شهری و راهکارهای نوسازی آن پرداخته است.
ساکنان بافت های فرسوده آسیب پذیر هستند
احتمالا شما نیز شاهد بافت های فرسوده شهری در بخش هایی از شهر محل سکونت خود یا دیگر شهرهای کشور بوده اید. به طور کلی، یکی از رویکردهای مهم در امر شهرسازی، توجه به بافت های فرسوده، همچنین بهسازی و نوسازی بناهای مناطق گوناگون است. این بافت ها با گذشت زمان فرسوده تر شده و علاوه بر فرسودگی بنای ساختمان، شبکه تاسیساتی آنها هم دچار مشکل می شوند و کارآیی خود را از دست می دهند. این بناها دارای ریشه سکونتی ارزشمند هستند و اهمیت بسیار دارند. از سوی دیگر، به علت فرسودگی بنا و نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی بسیار آسیب پذیر هستند. بناهایی که در این بافت ها وجود دارند، با خطر جدی مواجه هستند و هر لحظه این امکان وجود دارد که با کوچک ترین زلزله تخریب و خسارات جبران ناپذیری به همراه داشته باشند. مشکلاتی که در بافت های فرسوده شهری وجود دارد، موجب شد، افرادی که روزگاری جزو ساکنان بومی بوده و هویتی در این محله ها داشته اند، به اسکان در بافت های جدید شهر فکر کنند؛ بافت هایی که فضایی متناسب با نیازهای امروزی را برای آنها فراهم می کند. با این وجود باید دید، نظر اعضای شورای ششم شهر
تهران در ارتباط با بافت فرسوده و نوسازی بافت فرسوده
چیست.
۲۱درصد جمعیت شهر در بافت فرسوده
عضو شورای شهر تهران در گفت وگو با صمت گفت: در حال حاضر ۴ هزار بافت فرسوده در تهران داریم که این بافت ها نیازمند نوسازی است و باید هرچه سریع تر در این زمینه اقدامات لازم انجام شود.
محمد آقامیری، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران تاکید کرد: حدود 1100 هکتار بافت فرسوده در تهران نوسازی شده که بیشترین بافت فرسوده را در منطقه ۱۲ تهران می توان مشاهده کرد.
وی ادامه داد: بافت های فرسوده، یکی از معضلات شهر به شمار می آیند و ۲۱ درصد جمعیت شهر در این بافت ها زندگی می کنند؛ یعنی حدود ۷ درصد مساحت تهران؛ از این رو نیاز است در راستای نوسازی بافت های فرسوده اقداماتی انجام شود.
وی با بیان ضرورت نوسازی بافت های فرسوده گفت: افزایش تراکم مازاد بافت های فرسوده نیز در کمیسیون ماده ۵ شورای عالی معماری و شهرسازی در دست بررسی است که باید روند پیگیری رسیدگی به بافت های فرسوده در دستورکار قرار بگیرد.
محمد آقامیری افزود: علاوه بر رویکرد مازاد تراکم، بسته های تشویقی نیز در نوسازی بافت های فرسوده در نظر گرفته می شود و قرار است کارگروهی با حضور نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری تهران برای رفع مشکلات بافت های فرسوده تشکیل شود.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران تاکید کرد: اگر زلزله یا حادثه دیگری در تهران رخ دهد، خدا می داند در بافت فرسوده چه اتفاق ناگواری خواهد افتاد. نیاز است سایر نهادها نیز نسبت به نوسازی بافت های فرسوده توجه ویژه ای داشته
باشند.
وی روند نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده را آهسته ارزیابی کرد و گفت: روند بازسازی در این بافت ها حرکت کندی دارد، این در حالی است که نیاز به مکانیسم پرسرعتی داریم که قادر باشد مشکل مسکن شهروندان را که در بافت فرسوده قرار دارند، در زمان کوتاه تری حل
کند.
این در حالی است که مشکلات مالی و بی علاقگی بسیاری از مالکان به نوسازی بافت فرسوده سبب شده روند بهسازی در این بافت ها، بسیار کند
باشد.
آقامیری ادامه داد: از آغاز دوره ششم مدیریت شهری، چندین بار تاکید شده برای نوسازی بافت های فرسوده باید امتیازهای ویژه ای از جمله اعطای ۲ طبقه تراکم تشویقی را در نوسازی بافت های فرسوده لحاظ کنیم تا شهروندان اشتیاق لازم برای نوسازی بافت های فرسوده را داشته باشند.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر درباره لزوم توجه به بافت فرسوده و سرمایه گذاری در این بافت ها در نقاط گوناگون پایتخت گفت: سرمایه گذاران حوزه مسکن در شهر تهران، بیشتر علاقه مند به سرمایه گذاری در شمال پایتخت هستند. این در حالی است که توجه به بافت جنوبی شهر تهران با عنایت به اینکه عمده بافت فرسوده در این مناطق قرار دارد، نیازمند سرمایه گذاری بیشتری است. با این همه، به دلیل نبود جذابیت برای سرمایه گذاری در این مناطق با نبود اشتیاق سرمایه گذاران برای ساخت وساز روبه رو
هستیم.
آقامیری افزود: شورای ششم نسبت به نوسازی مسکن شهروندان که در بافت فرسوده قرار دارد توجه ويژه دارد و تمام توان خود را در راستای نوسازی بافت فرسوده به کار خواهد گرفت.
شهرداری نمی تواند به تنهایی بافت فرسوده را احیا کند
پرویز سروری، عضو دیگر شورای شهر تهران با اشاره به ضرورت احیای بافت های فرسوده در گفت وگو با صمت اظهار کرد: احیای بافت فرسوده پایتخت، نیازمند ایجاد جاذبه برای سرمایه گذاری است و شهرداری تهران به تنهایی نمی تواند بافت فرسوده را احیا کند.
وی با اعلام اینکه شرایط گذشته به هیچ عنوان جاذبه ای برای جلب مشارکت و احیای بافت فرسوده ایجاد نمی کرد، گفت: پروانه های ساخت وساز صادر شده در سال های گذشته در بافت های فرسوده روند کاهشی داشته و حتی می توان گفت به صفر رسیده است.
نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: طی جلساتی که با شهروندان و سرمایه گذاران حوزه ساخت وساز برگزار شده، سرمایه گذاران اعلام کرده اند که ساخت وساز و نوسازی واحد های مسکونی که در بافت های فرسوده قرار دارند، از نظر اقتصادی و سرمایه گذاری هیچ گونه سودی برای آنها ندارد.
سروری با اشاره به پیگیری های شهرداری تهران و شورای اسلامی شهر برای اصلاح روند احیای بافت فرسوده گفت: مصوبه ای در کمیسیون ماده شهرداری تهران ۵ به تصویب رسیده که بر این اساس در فرآیند ارائه مجوز حداقل مجوز ساخت یک طبقه به طبقات فعلی در بافت های فرسوده افزوده خواهد شد.
وی تاکید کرد: این مصوبه در کنار دیگر سیاست های تشویقی مانند ارائه تسهیلات می تواند در احیای بافت های فرسوده اثرگذار باشد.
سروری با اشاره به اینکه شهرداری می تواند سیاست گذاری هایی برای تسهیلگری نوسازی بافت های پر خطر فرسوده و ناایمن شهری انجام دهد، گفت: امروز بافت فرسوده، یکی از تهدیدهای بالقوه ای است که شهر و شهروندانی که در این بافت قرار دارند را تهدید می کند؛ بنابراین باید در مدیریت شهری بتوانیم هم روی موضوع خانه های ارزان قیمت برای شهروندان اقدامات اساسی انجام دهیم و هم تهدیدهای پیش رو در راستای ساخت وساز و بهسازی بافت های فرسوده را از بین ببریم. تهدیدی که امروز هم شهر تهران و هم شهروندان تهران را دغدغه مند کرده است. این اقدام برای دولت نیز یک فرصت بزرگ محسوب می شود، زیرا در داخل شهر همه زیرساخت های ساخت وساز و نوسازی بافت های فرسوده فراهم است.
سروری با بیان اینکه در گذشته دولت در زمینه تسهیلات برای احیای بافت های فرسوده، همکاری های لازم را نداشته، گفت: در حال حاضر دولت اعلام کرده تسهیلات ۴۵۰ میلیون تومانی برای احیای بافت فرسوده پرداخت خواهد کرد. این تسهیلات، اقدام خوبی در راستای نوسازی بافت های فرسوده به شمار می رود.
نایب رئیس شورای شهر تهران به ارائه معافیت ها از سوی شهرداری تهران به عنوان عامل اثرگذار بر احیای بافت فرسوده اشاره کرد و افزود: مجموع این سیاست ها که به صورت سبد تشویقی پیش بینی شده و مهم تر از آن، افزایش اجازه تراکم ساخت می تواند جاذبه های بسیار بیشتری نسبت به گذشته در ساخت وساز این بافت ها ایجاد کند.
سروری درباره نحوه دریافت وام نوسازی بافت فرسوده، اظهار کرد: متقاضیان دریافت وام تسهیلات نوسازی باید با مراجعه به پایگاه اطلاع رسانی وزارت راه و شهرسازی و سامانه ثبت نام مسکن حمایتی، با انتخاب گزینه بافت فرسوده اقدام به ثبت نام کنند.
این عضو شورای شهر تهران گفت: دریافت وام نوسازی بافت فرسوده، نیازی به هیچ گونه سپرده گذاری بانکی ندارد و علاوه بر این مالکان می توانند از امتیازات دیگری مانند انشعابات رایگان استفاده کنند. همچنین شهرداری برای مجوز ساخت وساز این دسته از مالکان تخفیف های ویژه ای قائل شده است.
سروری تصریح کرد: پیش بینی ما این است که رونق ساخت وساز در بافت های فرسوده با وجود تسهیلات و بسته های تشویقی، قوت بگیرد و مقدمات ساخت وساز در مناطق دارای بافت فرسوده به زودی فراهم شود.
این عضو شورای شهر گفت: پیشنهاد می کنیم کسانی که قصد سرمایه گذاری در حوزه ساخت وساز دارند، به نوسازی بافت های فرسوده توجه داشته باشند و این امر را به عنوان یک سرمایه گذاری ببینند و برای آن هدف گذاری کنند.
سخن پایانی
بحث بافت های فرسوده، صحبت دیروز و امروز نیست، بلکه در تمام دوره های مدیریت شهری، صحبت از نوسازی بناها و محله هایی که در بافت فرسوده قرار دارند، به میان آمده است. بافت های فرسوده ای که تا چند دهه گذشته، جزو بافت های کارآمد و پویای شهری به شمار می آمد، امروزه با تغییر شرایط اجتماعی و اقتصادی شهرها همین طور تغییر در مفاهیم زندگی شهری و شهرسازی به بافت های ناکارآمدی تبدیل شده اند. با توجه به آمار ارائه شده از سوی شورای شهر تهران، ۲۱ درصد جمعیت پایتخت در بافت های فرسوده ساکن هستند. وجود بافت فرسوده در شهر در گام نخست، خطرهای بسیاری را برای ساکنان بافت های فرسوده دارد و در گام بعد، کارنامه مدیریت شهری را ضعیف نشان می دهد. امید است با وعده ای که مسئولان شهری درباره نوسازی بافت های فرسوده داده اند، تحقق پیدا کند. گسترش شهرنشینی و شرایط نامساعد اقتصادی، شهروندان را به سوی زندگی در بافت های فرسوده سوق می دهد، چراکه هزینه تهیه مسکن در این بافت ها هزینه اندکی نسبت به سایر مناطق پایتخت دارند. با نوسازی بافت های فرسوده و بناهای فرسوده، چهره شهر رنگ زیباتری به خود خواهد گرفت.
