ارتباط میان دانشگاه و صنعت، حلقه مفقودی بود که اروپایی‌ها در یک سده اخیر فهمیدند باید با ایجاد مراکزی این اتصال را برقرار کنند. آنها با ایجاد مراکزی نظیر پارک‌های علم و فناوری تلاش کردند این شکاف را پر کنند، به‌همین دلیل، شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان نقش مهمی در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در هر کشوری ایفا می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که از آنها به‌عنوان موتور محرکه اقتصاد در هر کشوری یاد می‌شود، به‌همین سبب، تلاش‌های زیادی انجام گرفته تا میزان موفقیت این شرکت‌ها افزایش و پویایی و قوام آنها تداوم یابد. یکی از مهم‌ترین شیوه‌ها برای تحقق این امر، ترویج رسانه‌ای دستاوردها است. کارشناسان معتقدند رسانه باید خود را همچون عنصری مهم در کنار چرخه تولید قرار دهد و در راستای ترویج حمایت از تولید داخلی، گفتمان دانش‌بنیان را پمپاژ کند. صمت به مناسبت روز خبرنگار به اهمیت نقش رسانه و خبرنگاران در ترویج و عمومی‌سازی مفهوم دانش‌بنیان در جامعه پرداخته است.

دانش‌بنیان و شکوفایی اقتصادی

شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات آنها مهره‌های اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی به‌شمار می‌آیند. برهمین اساس، بر پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان برای ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه تاکید شده است.

چشمگیر بودن رشد شرکت‌های دانش‌بنیان آنجایی خود را نشان می‌دهد که از ۵۵ شرکت در سال ۱۳۹۲ به ۶ هزار شرکت در سال ۱۴۰۰ رسیده است، همچنین درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۲ هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۸۹ به ۹۰۰ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب، نکته مهم این است که این چرخه باتوجه به رشد چشمگیر، آنچنان که باید در کشور شناخته نشده، بسیاری در استان‌ها و حتی پایتخت از وجود پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان مطلع نیستند و ماهیت دانش‌بنیان‌ها و نقش مهم‌شان در شکوفایی اقتصادی، تولید و خودکفایی، تبیین نشده است، در واقع رسانه، حلقه مفقوده این چرخه است و نتوانسته نقش کلیدی خود را به‌خوبی ایفا کند.

نقش ارتباطات و رسانه‌های نوشتاری و دیداری در توسعه از اواسط قرن بیستم موردتوجه قرار گرفت و اصطلاح‌های «خبر توسعه» و «ارتباطات برای توسعه» مطرح شد و پارادایم نوآوری مقطعی حرف اول را در کشورهای در حال توسعه زد، هرچند الگوی نوآوری که تقلید از کشورهای غربی بود، در کشورهای در حال توسعه شکست خورد، اما نقش مهم ارتباطات و رسانه در چرخه توسعه حتی موردتردید هم قرار نگرفت.

جریان‌سازی، گام مهم توسعه دانش‌بنیان‌ها

عبدالعلی علی عسکری، رئیس اسبق رسانه ملی در جلسه‌ای که با فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری پردیس داشت، بااشاره به همراهی مجدانه رسانه ملی با نیروهای خلاق و شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: رسانه ملی می‌تواند با برنامه‌های تخصصی در حوزه کشاورزی و صنعت، راه را برای آشنایی مخاطبان با محورهای توسعه و فناوری بگشاید. به‌نقل از مهر، وی افزود: شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی در خدمت تولیدات علم‌محور هستند و در این میان، شبکه 3 که مخاطب اصلی‌اش جوانان هستند، در حوزه برنامه‌سازی با محور علم، آمادگی لازم را همواره داشته که به ترویج دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها بپردازد. علی عسکری گفت: بی‌شک تلاش خبرنگاران و رسانه‌های عمومی در ترویج دستاوردهای دانش‌بنیان انکارنشدنی است. از گزارش‌های چند سال اخیر رسانه‌های تراز نخست کشور می‌توان فهمید که امروزه مفهوم دانش‌بنیان در رسانه جا افتاده است. اکنون نیاز به جریان‌سازی در حوزه‌های مشخص در اکوسیستم دانش‌بنیان هستیم و برای مثال اینکه از دستاوردهای دانش‌بنیان در نانو یا دیگر عرصه‌های علم و فناوری سخن می‌گوییم، باید این تفکر از طریق قلم خبرنگاران نهادینه و موفقیت‌ها به‌شرط تجاری‌سازی آن موجب رفاه و آسایش بیشتر شهروندان شود.

رئیس رسانه ملی، تولید فیلم، سریال و مستند را بستر دیگری برای معرفی محتواهای موجود در عرصه علم و فناوری دانست و گفت: زبان تصویر و نمایش برای نشان دادن توانمندی‌های ایرانی‌ها در عرصه علم و فناوری زبان جذابی است و می‌توانیم در قالب سریال، حق مطلب را ادا کنیم و این جریان‌سازی را توسعه دهیم. علی عسکری بااشاره به مسیر دشوار رسیدن به فناوری در ایران گفت: قبل از انقلاب، شکاف علمی ‌بین ایران و کشورهای پیشرفته بسیار زیاد بود. انقلاب باعث شد ما به خودکفایی و استقلال در زمینه‌های مختلف از جمله علم و فناوری دست یابیم. این مسیر از زمان قاجار تا پهلوی پر از مانع بود و با شهادت امیرکبیر در دوران قاجار و نفوذ استعمار در دوران پهلوی، دیگر امیدی به خوداتکایی و پیشرفت‌های علمی در ایران نمی‌رفت. وی انقلاب اسلامی را نقطه شروع خودکفایی و خلاقیت در حوزه‌های علمی دانست و تصریح کرد: یکی از عوامل بقا و موفقیت ما در صنایع دفاعی، رشد این شرکت‌ها و خودکفایی در علم و فناوری بود که آثارش در دوران پس از جنگ هم دیده شد. وی بااشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) بر فراگیر شدن گفتمان تولید علم در کشور متذکر شد: براساس این گفتمان، امروز شاهد بالندگی نیروهای جوان و شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم و این مرکز مهم‌ترین نشانه پدیدار شدن نتایج عملی این گفتمان است. بی‌شک یکی از ابزارهای مهم این گفتمان قلم خبرنگاران و اهالی رسانه است.

شکوفایی یک استارت‌آپ از رسانه می‌گذرد

اشکان چکاک، مدیر یک شتاب‌دهنده در گفت‌وگو با صمت بااشاره به تفاوت نقش رسانه و فعالیت خبرنگاران در توسعه شرکت‌های نوپا نسبت به شرکت‌های باسابقه گفت: نقش رسانه در شرکت‌های نوپا نسبت به شرکت‌های باسابقه تا حدی متفاوت است، در حقیقت این نقش حیاتی‌تر است. اگر استارت‌آپ شبیه بدن انسان باشد، واحد تولید، قلب آن و واحد مدیریت و استراتژی، مغز آن به‌حساب می‌آید، حال هرچقدر این دو منظم فعالیت کنند، اما رسانه که چهره و صدای آحاد مردم و نهادها است، وجود نداشته باشد یا خوب کار نکند، در نهایت به هدف خود که توسعه در بازار است، نمی‌رسد، به‌طور کلی بدون رسانه و اشاعه اطلاعات، استارت‌آپ‌ها نمی‌توانند از ظرفیت‌های خود بهره کافی بگیرند، از آنجایی که همواره استارت‌آپ‌ها دارای یک حاشیه امن هستند، نخستین اشتباه، آخرین اشتباه است، بنابراین باید سنجش دقیقی در فعالیت‌های خود به‌خرج دهند، چرا که اشاعه اطلاعات در رسانه به‌ویژه رسانه‌های جمعی شوخی‌بردار نیست.

یک نقش انکارناپذیر

وی افزود: آمارها نشان داده که بیشترین آسیبی که استارت‌آپ‌ها متحمل شده‌اند، فناوری و نیروی انسانی نبوده بلکه به‌دلیل نبود نقشه منسجم در بخش ترویج دستاوردها در رسانه، شکست خورده‌اند، به‌همین دلیل نقش رسانه در توسعه و پیشرفت یک استارت‌آپ، انکارنشدنی است. بیشتر رهبران استارت‌آپ‌ها در کشور ما این‌گونه تصور می‌کنند که ایده و نحوه معرفی توانمندی‌ها آن اهمیت بیشتری دارد، در حالی که حاصل فعالیت رسانه‌های فعال را می‌توان در پیروزی در بازار دید. به‌طورمعمول این افراد در حوزه فناوری تبحر زیادی دارند، اما از فقدان انتشار دستاوردهای خود در رسانه ضربه‌های بسیاری می‌خورند.

تعادل میان بازار، مردم و رسانه

چکاک بااشاره به استانداردهای مهم در فعالیت رسانه‌ها برای توسعه کسب‌وکارهای نو گفت: به‌اعتقاد من، هماهنگی و تعادل میان بازار، مردم و رسانه، برگ برنده توسعه کسب‌وکارها است. مردم در این مثلث اهمیت زیادی دارند. عموم مردم باید درباره یک برند حتی اگر جامعه هدف آن محصول خاص هم نباشند، دید مثبتی داشته باشند و اگر این اتفاق نیفتد، بی‌شک آن کسب‌وکار در مسیر نزولی قرار می‌گیرد، از سوی دیگر، رسانه هم اهمیت دارد؛ مدیر روابط‌عمومی یک مجموعه باید بداند که چه رسانه‌هایی داریم و چند درصد آنها توسط مخاطبان هدف آن استارت ‎ آپ هستند.

یک نقش حیاتی

این کارشناس افزود: در این زمینه نباید نقش روابط‌عمومی‌ها و تعاملات آنها با رسانه و خبرنگاران را نادیده انگاشت. نداشتن سرمایه یکی از ویژگی‌های اصلی استارت‌آپ‌ها به‌ویژه در بدو تاسیس آن است، به‌همین دلیل صاحبان و رهبران آن باید در هزینه‌کرد تبلیغات خود، دقت بالایی داشته باشند. از آنجایی که شاید هزینه تبلیغات گران‌نرخ نظیر تبلیغات تلویزیونی را نداشته باشند، باید خودشان مخاطب هدف را پیدا و کانال رسانه‌ای بهینه را رصد کنند که این فعالیت‌ها همه در حوزه روابط‌عمومی است. به‌اعتقاد من، روابط‌عمومی و تعامل آن با رسانه و خبرنگاران در شرکت‌های بزرگ‌تر به‌طورقطع پر کارتر و وسیع‌تر است، اما نقش آن در استارت‌آپ‌ها و شناخت آنها در بازار حیاتی‌تر است. وظیفه روابط‍‌عمومی در استارت‌آپ‌ها یا شرکت‌های دانش‌بنیان عبارت است از شناسایی رسانه‌های حوزه کسب‌وکار، تولید رپورتاژ آگهی در حوزه‌های تاثیرگذار و مرتبط، شناسایی کمپین‌ها، دوره‌ها، نمایشگاه‌ها و رویدادهای مختلف، تقویت ارتباط با خبرنگاران و کارشناسان حوزه، تامین محتوای ماهانه مناسب با نوع کسب‌وکار، آشنایی با قوانین و مدیریت شبکه اجتماعی استارت‌آپ‌ها است، همچنین تولید محتوای منظم در کانال‌های رسانه‌ای و آرشیو کردن ارتباطات و مرتبط با سازمان‌ها برای کسب حمایت هم، از دیگر وظایف روابط‌عمومی به‌شمار می‌رود.

وی گفت: از سوی دیگر، روابط شرکت‌های نو با بازار بسیار مهم است که این فرآیند هم از کانال رسانه و روابط‌عمومی می‌گذرد؛ چرا که این شرکت‌ها به‌عنوان تازه‌کارهای بازار فعالیت می‌کنند و باید خود را نشان بدهند تا روابط خود را با فعالان بازار شکل بدهند و تصویر استانداردی از خود، به‌جای بگذارند، به‌عبارت دیگر، برای شکل‌گیری زنجیره تامین، این رسانه است که می‌تواند اثر زیادی داشته باشد.

اهمیت بالای «معرفی» تولید

وی ادامه داد: افزون بر اینکه یک شرکت دانش‌بنیان باید دارای تولیدات خوب و درجه باشد، نحوه معرفی آن، باز هم اهمیت دارد. به‌اعتقاد من، اگر کسب‌وکارهای نو از نیروی روابط‌عمومی برخوردار و از ظرفیتی که رسانه و خبرنگاران به‌دلیل رسالت کارشان دارند، بهره‌مند نباشند، ممکن است که رقبای قوی‌تری پیدا و آنها را از میدان به‌در کنند، همچنین اگر نتوانند، در بازه مناسب خود را به هدف مدنظر قرار داده‌شده برسانند، ممکن است ورشکستگی و بحران مالی را تجربه کنند و رقیب‌های جدید با ایجاد شبکه در بازار، گوی سبقت را از آنها بگیرند، به‌همین دلیل علاوه بر تولید محصول خوب و باکیفیت، باید معرفی استانداردی هم در بازار به‌واسطه بخش روابط‌عمومی و رسانه داشته باشند.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده و بنا به فرمایشات رهبر معظم انقلاب، این رسانه است که می‌تواند اولویت‌ها را برای مخاطب تعیین کند و با «همصدایی و همه‌جایی بودن» به مخاطب بگوید، درباره چه بیندیشد و چه چیزی را در اولویت فکری قرار دهد، در واقع باید نهضت دانش‌بنیان را در رسانه‌ها کلید زد تا رسانه به‌عنوان عنصر مهم ارتباطات، نقش خود را در رسیدن به سعادت جمعی، توسعه هرچه بیشتر و رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی بردارد. باید شکل‌گیری حوزه تخصصی دانش‌بنیان در رسانه‌های بزرگ کشور و تربیت خبرنگار متخصص این حوزه در اولویت باشد؛ حال این توپ در زمین رسانه است، باید بدانیم آنچه می‌خواهیم در آینده اقتصاد برداشت کنیم، به‌طورمستقیم به فعالیت‌های کنونی ما بستگی دارد.