آینده‌پژوهی به‌عنوان یک ابزار علمی و سیاستی، امکان شناسایی روندهای کلان، رصد فناوری‌های نوین، مدیریت ریسک‌های ژئوپلتیکی و طراحی سناریوهای آینده را فراهم می‌کند.

در دهه‌های اخیر، اهمیت مواد معدنی استراتژیک و حیاتی در سطح جهانی به‌طورچشمگیری افزایش یافته است. این مواد نقشی تعیین‌کننده در توسعه فناوری‌های نوین از جمله خودروهای برقی، باتری‌های پیشرفته، صنایع هوا فضا، انرژی‌های تجدیدپذیر و تجهیزات الکترونیک (ICT) دارند. وابستگی اقتصادها و صنایع پیشرفته به این منابع موجب شده است که کمبود یا انحصار آنها تهدیدی جدی برای امنیت اقتصادی و سیاسی کشورها به‌شمار رود.

تحقیقات آینده در زمینه اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی باید بر ادغام فناوری‌های پیشرفته با شیوه‌های پایدار تاکید داشته باشد. رویکردهای نوین علوم زمین، از جمله هوش‌مصنوعی، تصویربرداری فراطیفی و ژئوفیزیک پیشرفته می‌توانند شناسایی ذخایر پنهان را تا حد زیادی افزایش دهند. همچنین تحقیقات درباره بازیابی همزمان عناصر حیاتی از عملیات و باطله‌های معدنی موجود (برای مثال بازیابی عناصر خاکی کمیاب از فسفات‌ها) و همچنین استراتژی‌های جایگزینی که ممکن است وابستگی به مواد معدنی کمیاب را کاهش دهند، موردنیاز است. 

در نهایت، تحقیقات درباره ریسک ژئوپلتیکی، تاب‌آوری زنجیره تامین و پیش‌بینی تقاضای بلندمدت در هدایت استراتژی‌های ملی و بین‌المللی برای تامین مواد معدنی حیاتی در یک اقتصاد جهانی که به‌سرعت در حال تحول است، حیاتی خواهد بود. از این‌رو، اکتشاف و بهره‌برداری هوشمندانه از این منابع، نیازمند رویکردی آینده‌نگر است. آینده‌پژوهی با تمرکز بر سناریوسازی، تحلیل روندها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به‌عنوان ابزاری کلیدی در مدیریت منابع معدنی شناخته می‌شود.

در حوزه معدن و اکتشاف مواد حیاتی، آینده‌پژوهی چند کارکرد اساسی دارد:

۱ـ شناسایی روندهای کلان مصرف: تحلیل تقاضای جهانی برای موادی مانند لیتیوم (افزایش درخواست ۵۹۶ درصدی در بازه زمانی ۲۰۱۸ – ۲۰۰۰)، کبالت (افزایش درخواست ۳۶۱ درصدی در بازه زمانی ۲۰۲۳ – ۲۰۰۰)، نیکل (افزایش درخواست ۲۲۷ درصدی در بازه زمانی ۲۰۲۳ – ۲۰۰۰) و عناصر نادر خاکی و ارتباط آن با تحولات فناوری.

۲ـ رصد فناوری‌های نوین اکتشاف: بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی، یادگیری ماشین، سنجش ‌از دور و ژئوفیزیک پیشرفته برای شناسایی ذخایر پنهان (خشکی و دریا).

۳ـ مدیریت ریسک‌های ژئوپلتیکی: بررسی وضعیت انحصار تولید در برخی کشورها (مانند چین در عناصر نادر خاکی، گالیم، ژرمانیم و …) و پیامدهای سیاسی آن.

۴ـ طراحی سناریوهای آینده: پیش‌بینی سناریوهای مختلف در زمینه تغییر قیمت‌ها، ظهور جایگزین‌ها، محدودیت‌های محیط‌زیستی و سیاست‌های تجاری.

۵ ـ هدایت سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری: شناسایی مواد معدنی که در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده بیشترین اهمیت را خواهند داشت و کمک به دولت‌ها و بخش خصوصی برای هدایت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اکتشاف و توسعه پایدار ذخایر معدنی (به‌عنوان‌مثال آنتیموان، کبالت، نیکل، نقره، مس، گرافیت، لیتیوم، تنگستن، گروه پلاتین، فلدسپار و…).

باتوجه به اهمیت فزاینده مواد معدنی حیاتی در اقتصاد و فناوری‌های آینده، استفاده از آینده‌پژوهی در اکتشاف این منابع ضرورتی انکارناپذیر است. آینده‌پژوهی می‌تواند کشورها را در شناسایی فرصت‌ها، کاهش ریسک‌ها، ارتقای توان فناورانه و تدوین راهبردهای پایدار تامین مواد خام یاری کند. به‌ویژه برای کشورهایی با ظرفیت‌های معدنی بالا، بهره‌گیری از این رویکرد می‌تواند به ایجاد مزیت رقابتی، توسعه پایدار و ارتقای امنیت ملی منجر شود.

به‌طورخلاصه، آینده‌پژوهی در اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی یک ابزار راهبردی است که امکان پیش‌بینی روندها، کاهش عدم‌قطعیت‌ها، شناسایی فرصت‌ها و مقابله با تهدیدها را فراهم می‌کند و به‌نوعی نقشه‌راه امنیت مواد خام معدنی برای کشورها و صنایع‌معدنی محسوب می‌شود. خوشبختانه در شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو)، آینده‌پژوهی جزو یکی از اصلی‌ترین ارکان و الزامات راهبردی شرکت در اکتشاف مواد معدنی استراتژیک و حیاتی قرار گرفته است.