توسعه فناوری‌های نوین در بخش‌های مختلف، به‌ویژه اقتصاد با هدف حداکثرسازی منافع مادی ذی‌نفعان به‌شکل فزاینده‌ای در حرکت است و ساختارهای نرم در این منظومه به‌ شکلی فزاینده از ابزارها و برنامه‌های کاربردی آن متاثر شده است. اهمیت و اعتبار داده‌ها که پایه اطلاعات و در نهایت دانش بشر امروز است، بیش از گذشته موردتوجه است و اساس ارزش‌آفرینی‌های اقتصادی از همین توجه خاص، شکل می‌گیرد و دستیابی به منافع اقتصادی را ممکن ساخته است.

در گذر زمان و با پیشرفت‌های فناورانه، جهان در بخش توسعه نرم‌افزارها و مدیریت داده‌محور، شاهد ظهور پدیده متمایزی تحت‌عنوان رمزارزها یا همان ارزهای دیجیتال است؛ موضوعی که تحولی شگرف در نظام پولی و مالی دنیا را سبب شده و توانسته است ضمن افزایش امنیت اطلاعات، محصولی را در مراودات پولی دنیا معرفی کند که امکان جایگزینی با مسکوکات قبلی را دارد. چنین تحول شگرفی، فرصتی تازه پیش‌روی تجار، فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و همه ذی‌نفعان اقتصاد قرار داده و در رأس همه این موارد، نظامات سیاسی و دولت‌ها را در اقصی‌نقاط عالم متاثر ساخته است. اما این پدیده نوظهور محصول ساختاری مشهور به نام «زنجیره بلوکی» یا بلاک‌چین است که توانسته داده‌ها را در قالب بلوک‌هایی معین قرار داده و روی هر بلوک را رمزنگاری کند و دسترسی به آن را محدود به اشخاص معینی کند تا ضمن بالا بردن امنیت و محدودیت سطح دسترسی به آنها، داده‌های متعدد و متنوعی را در بخش‌های مختلف، تبدیل به این بلوک‌های رمزنگاری‌شده کنند و سپس با اتصال آنها به یکدیگر، برای آنها ماموریت‌های مشخصی تعریف کنند تا زنجیره‌ای را برای هدف یا اهداف خاصی تشکیل دهند. به‌همین خاطر است که به این ساختار، زنجیره بلوکی گفته می‌شود. بخش‌های مختلف اقتصاد در دنیا با درک درستی از شرایط پیرامونی به سمت این فناوری جدید و بهره‌گیری از آن در مسیر توسعه و حداکثرسازی منافع خود گام برداشته‌اند و تجربیات عملی آنها قابل احصا و البته ارزیابی هستند. معادن و صنایع‌معدنی نیز از این قاعده مستثنا نبوده‌اند و آنها هم از فناوری زنجیره بلوکی در زنجیره تامین خود استفاده و تجربیاتی را به‌دست آورده‌اند که قابل‌تامل‌ هستند. شرکت‌هایی که زنجیره‌های تامین متمرکز دارند، از زنجیره بلوکی برای انتقال وجه در سطح جهانی استفاده می‌کنند، زیرا این فناوری امکان دور زدن کانال‌های بانکی سنتی را فراهم می‌کند. شرکت توم‌کار (Tomcar)، تولیدکننده وسایل نقلیه استرالیایی، اسناد پرداختنی خود را با استفاده از بیت‌کوین تسویه می‌کند. زنجیره بلوکی برای نظارت بر حرکت منابع در سراسر زنجیره تامین استفاده می‌شود. شرکت خرده‌فروشی والمارت به‌طورگسترده از زنجیره بلوکی برای ردیابی گوشت خریداری‌شده از چین استفاده می‌کند. از این فناوری برای نگهداری سوابق تمام قطعات گوشت استفاده می‌شود که شامل مبدأ، فرآیند فرآوری و بسته‌بندی، انبارش و در نهایت تاریخ فروش و عرضه می‌شود. نقش‌پذیری زنجیره بلوکی در ارزش‌آفرینی و کاهش هزینه‌ها و مدیریت برخی ریسک‌ها را می‌توان به قرار زیر تشریح کرد:

مهندسی، ساخت و واگذاری سایت معدن

عملیات مهندسی، ساخت و تحویل (ECH) اطلاعات مکانی و مهندسی پیچیده‌ای که در قالب‌های ساختاریافته و حتی بدون ساختار ارائه می‌شوند. مدیریت و حفظ دقت این حجم وسیع از اطلاعات حتما هزینه‌ها را افزایش می‌دهند. اگر به‌موقع و به‌درستی محاسبه نشوند، این هزینه‌های مازاد، می‌تواند نرخ اجرا را بالا برده و تحقق و دستیابی به اهداف شرکت را به‌تاخیر بیندازد. زنجیره بلوکی، تراکنش‌ها را در طول فرآیندهای پیچیده در مدیریت و رعایت مقررات و استانداردها قابل‌ردیابی می‌کند و از اعتماد و انطباق کاری اطمینان می‌دهد.

زنجیره تامین

از زنجیره بلوکی می‌توان برای ردیابی مواد در زنجیره ارزش استخراج از بلوک‌ها تا کنسانتره، تا فلزات معروف به شمش‌های طلا، آبکاری مس SW/EX و... استفاده کرد. این را می‌توان در مقادیر گام به گام برای منشأ به مشتری نهایی نشان داد. زنجیره بلوکی همچنین می‌تواند برای شرکا در سرمایه‌گذاری‌های مشترک (JV)، شفافیت ایجاد کند. بیشتر شرکت‌های استخراج دارای یک زنجیره ارزش پراکنده هستند که معاملات آن در چند طرف پخش شده است. زنجیره بلوکی می‌تواند منجر به اتوماسیون تطبیق فاکتورها شود. به سنگ معدن گواهی کیفیت اختصاص داده می‌شود و مشتری برای اطمینان آن را برای آزمایش آزمایشگاهی ارسال می‌کند. ممکن است اختلافی بر سر کیفیت و نرخ سنگ معدن وجود داشته باشد. کل این فرآیند می‌تواند از فناوری زنجیره بلوکی با سه‌طرف درگیر استفاده کند؛ معدنکار، مشتری و داور.

منشأ معدنی

شرکت‌های تولیدی نگران منبع مواد معدنی هستند. شرکت‌هایی مانند اپل تصمیم گرفته‌اند از مواد معدنی ناشی از یک‌سری مناطق و جغرافیای خاص که در آنها درگیری یا نزاع وجود دارد و از شرکت‌های معدنی با دستمزد کمتر و استانداردهای زیست‌محیطی ضعیف استفاده نکنند. به‌عنوان‌مثال؛ طبق گزارش‌ها، یک طرح آزمایشی برای ردیابی تولید کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو، از معادن صنایع دستی گرفته تا باتری‌های محصولات با فناوری پیشرفته، در حال توسعه انجام شده است. با تشکیل و تاسیس صندوقی نوآورانه که بتواند معادن کشور را با پدیده نوظهور زنجیره بلوکی هم در داخل و هم در خارج صنعت به یکدیگر پیوند دهد و از آن برای کاهش هزینه‌ها، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک با هدف حداکثرسازی ارزش افزوده استفاده کند؛ این طرح قابل‌انجام است. پیشنهاد این است که شرکت‌های معدنی بزرگ کشور در این راه پیشقدم شوند و اقدام به تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه کنند. آینده روابط خارجی نیز همسو با پیشرفت‌های فناورانه بر بسترهایی نو از شبکه‌های دیجیتالی تعریف می‌شود و قطعا فناوری زنجیره‌های بلوکی (Block-Chain) نقشی محوری و تعیین‌کننده را خواهند داشت و صنایع مختلف ناگزیر از پیوستن به این جریان پیشرو و پیش‌برنده هستند. شرکت‌های معدنی ایران می‌توانند پیشران این حرکت نو در پیوستن به این جریان نوظهور باشند.