چالشهای بهرهوری انرژی
مهدی علیآبادی - کارشناس انرژی
مسئله بهرهوری انرژی در ایران یک ابرچالش محسوب میشود که حل ریشهای آن بدون تردید یک اقدام ملی است که تنها با انسجام، مشارکت و همافزایی همه بخشهای مرتبط اعم از تولیدکنندگان، مصرفکنندگان، دولتمردان و سیاستگذاران امکانپذیر خواهد بود. در این میان بروز ناترازیهای گسترده که بهتدریج ایران را در تله یک بحران جدی در تامین پایدار انرژی بهویژه برق و گاز قرار داده، افزایش بهرهوری و جلوگیری از هدررفت انرژی بهعنوان یک ثروت ملی را به یک ضرورت غیرقابل چشمپوشی تبدیل کرده است؛ اما برای مواجهه با ناترازی از مسیر افزایش بهرهوری، دو نکته حائزاهمیت وجود دارد که بدون تردید پذیرش اصل هدررفت انرژی، مهمترین آن است. در گام دوم هم باید بازنگری زیرساختهای استخراج، تولید و مصرف انرژی را که در نکتهای کلی میتوان آن را به تاسیسات تعبیر کرد، در دستور کار قرار داد. واقعیت این است که باتوجه به اظهارات اخیر معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران درباره میزان هدررفت گاز در کشور، بهنظر میرسد ما حتی در پذیرش موضوع هدررفت و ضرورت پرداختن به آن، دچار شبهات و مشکلات جدی هستیم. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران چندی پیش در جمع خبرنگاران اعلام کرده بود: «میزان اتلاف انرژی گاز در کشور بالغ بر ۴ درصد است که البته این عدد تنها مربوط به انتقال گاز نیست، بلکه شامل فرآیند استخراج تا مصرفکننده است.» او البته در بخش دیگری از صحبتهای خود به این موضوع هم اشاره کرده بود که «هدررفت گاز در دنیا استاندارد مشخصی ندارد و متوسط آن براساس اقتصاد این صنعت تعیین میشود و در شرایطی که ۷۰ درصد کشور به شبکه گازرسانی متصل است و به ۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار مشترک از طریق ۴۰ هزار و ۶۲ کیلومتر خط انتقال گازرسانی شده، هدررفت درصدی گاز در کنار فعالیت بالای شرکتها اگرچه عالی نیست، اما کاملا قابلقبول بهنظر میرسد.» نکته اینجاست که خطوط انتقال و مشترکان بخشخانگی با سهم ۲۰ درصدی از کل مصرف کشور، مشمول بخش قابلتوجهی از هدررفت گاز نیستند. در واقع بهنظر میرسد هدررفت ۴ درصدی گاز که موردتاکید معاون وزیر نفت هم بوده، اتلافی است که در فرآیند انتقال گاز از زمان استخراج تا عرضه به مشترک خانگی رخ میدهد. اگر قرار است اتلاف این منابع ملی ارزشمند را بهتدریج کاهش دهیم، باید بهدنبال یک مشارکت منسجم بین نهادهای مختلف از جمله وزارتخانههای نفت، نیرو، صمت، بهداشت و سایر دستگاههای اجرایی مرتبط در کنار نهادهای بالادستی نظیر سازمان برنامه، مجلس و... باشیم تا امکان شکلدهی به یک حرکت منسجم فرابخشی و ملی فراهم شود. قطعا بهسازی و نوسازی تاسیسات صنعتی، خانگی، تجاری و عمومی موضوعی نیست که در شرایط فعلی کشور تنها با اتکا به منابع دولتی امکانپذیر باشد. از اینرو باید زمینه همکاری چندجانبه بین نهادهای مختلف برای استقرار تکنولوژیهای جدیدی که منجر به افزایش بهرهوری و کاهش هدررفت انرژی میشود، با راهبری دولت و مشارکت فعال بخش خصوصی فراهم شود. در این صورت نهتنها از هدررفت منابع ملی جلوگیری میشود، بلکه رفع بخشی از ناترازی کنونی انرژی هم امکانپذیر خواهد شد.