صنعت بازنده سیاست‌گذاری‌های اشتباه
سیدمحمد بحرینیان پژوهشگر حوزه صنعت
به چه دلیل واردات خودرو دست دوم را مجاز می‌کنید؟ چه چیزی را می‌خواهید اثبات کنید؟! اینکه ما کشوری بازی‌شونده شدیم و نه بازیگر، به‌دلیل همین سیاست‌هاست! برخی نمایندگان با تصویب طرح واردات خودرو، ادعا کردند که وظیفه‌شان را در برابر مردم انجام داده‌اند. حتی یکی از نمایندگان با ابراز خرسندی می‌گفت فردی را در یکی از استان‌ها می‌شناسد که می‌خواهد چندین هزار «کیا» با ارز شخصی‌اش وارد کند، اما باید پرسید مگر برای فروش خودرو، مصافحه می‌کنند!؟ ارز هم برای رضای خدا در خارج برای ایشان فراهم کرده‌اند؟! آیا می‌دانید با چندین ده میلیارد که از منابع ارزی برای واردات خودرو از کشورمان به نفع اجانب خارج شده، چند پلتفرم می‌توانست در صنعت خودرو ما شکل بگیرد که به افزایش توان قدرت فناوری و اشتغالزایی در کشور بینجامد؟ برای واردات باید ارز بدهید و همین ارزی که این‌گونه صرف واردات خودرو می‌شود، برای کشور تورم پشت تورم می‌آورد! چراکه صنعت ما کسری تراز بازرگانی شدید دارد، کسی هم سخنی از آن نمی‌گوید. صنایع کره‌جنوبی، چین، تایوان، سنگاپور و مالزی کسری تراز بازرگانی ندارند. باور می‌کنید حتی فولاد ما هم باید ارز بگیرد، وگرنه باید تعطیل کند، آن هم ارز نفتی! ارز این واردات‌ها از حق آن کپرنشین مظلومی که در مناطق محروم زندگی می‌کند باید تامین شود!
ما با ظرفیتی که داشتیم، باید خودروسازی قوی می‌شدیم. خدمات پس از فروش و تامین قطعات خودروهایی که وارد می‌کنند، مردم را بیچاره می‌کند. اکنون اگر ماشین چینی تصادف کند، کارخانه‌ای که مونتاژ کرده، هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد و اگر هم تامین کنند هزینه زیادی هم برای آن می‌گیرند! گاهی حتی بیشتر از قطعات مشابه خودروهای معتبر آلمانی! گفته می‌شود تعداد زیادی از خودروهای چینی به‌دلیل گرانی غیرمنطقی یا نبود قطعات بلااستفاده است! در این میان، مسئولیت وزیر صمت چه می‌شود؟ ما خانه خراب‌کن خود و دنیا آبادکن دیگران شده‌ایم. در بستر زمان ماشین‌های بی‌کیفیت آنها را، ما و دیگر کشورها مشتاقانه خرید و وارد کردیم، و مرتب آنها بالا رفتند و پیشرفت کردند و ما پایین ماندیم و بازیچه شدیم. توجه کنید که خودروساز چینی «BYD»، «تسلا» را عقب انداخته، بعد ما چه می‌کنیم!؟ مجلس ما نباید بپرسد چرا ۲ میلیارد دلار برای واردات خودرو و اتوبوس برقی می‌دهید!؟ بهانه بزک شده آنها هم آلودگی هواست! آلودگی هوا هزار دلیل دارد، تنها یکی از آنها خودرو است. مگر ثروت این کشور که متعلق به تمام نسل‌هاست، پول مفت است که این‌گونه بر آن چوب حراج زده می‌شود؟!
«BYD» در ترکیه قرارداد بسته که با یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، ۱۵۰ هزار خودرو برقی در سال تولید و ۵ هزار اشتغال هم ایجاد کند. ما بلد نیستیم، اگر بلد بودیم همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردم، در این کشور بیش از ۲۵ میلیون انواع خودرو سبک و سنگین تولید و مونتاژ کرده‌ایم که بیش از ۲۰ میلیون دستگاه سواری و بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار وانت بوده. اگر عقلانیت و اراده بود، می‌توانستیم خودروساز واقعی شویم، توجه کنید هیوندایی کره‌جنوبی با تولید حدود یک میلیون و ۲۰۰ دستگاه شرکت مطرح جهانی شد! در مثالی دیگر اگر خاطرتان باشد کامیون‌های چینی «HOWO(هووو)» را وارد کردیم، بعد مرتبا با تصادف یا سقوط به دره مواجه بودیم و هم‌میهنانمان کشته می‌شدند، تا اینکه بالاخره آن کشور یاد گرفت که چطور بهتر تولید کند!؟ و اکنون کامیون‌ها و حتی اتوبوس‌های تولید چین با نشان‌های تجاری متعدد در شهرها و جاده‌های ما جولان می‌دهند. زنده‌یاد دکتر عالیخانی برای تولید موتور دیزل در تبریز، شرکت ایدم را با همکاری شرکت بنز آلمان احداث کرد. برای تولید گیربکس شرکت نیرو محرکه را در تهران احداث که با همکاری ZF، شرکت گیربکس‌سازی معتبر جهانی در آلمان کار کرد. شرکت بلبرینگ‌سازی را در تبریز با همکاری شرکت معتبر جهانی در این زمینه یعنی شرکت SKF احداث کرد. پیستون‌سازی تبریز را هم با همکاری یک شرکت معتبر خارجی شروع کرد. صنعت خودرو ما در آن دوران، با درجه یک‌های دنیا کار می‌کرد. دولت‌ها و مجالس ما قادر نبودند برنامه‌ریزی کنند که این داشته‌های خود را تکامل داده و ارتقا دهیم تا اکنون نیازمند اجنبی نباشیم و بازی نخوریم. امروز وضعیت تصمیم‌گیری در صنعت خودرو کشور اسفناک است. همین موضوع باعث‌شده مصرف‌کننده ناراضی باشد.
بحث مدیریت است و نه تأیید محصول. تصمیم‌گیران اقتصادی بدون اهلیت، با نابلدی و ناتوانی در تحلیل سیاست‌های کشورهای موفق شده، هیچ توجه نکردند یا آگاه نبودند که آن کشورها با وام‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت و ارائه انواع تشویق‌ها حتی به صورت بلاعوض، این بخش صنعتی را در کشورشان ایجاد کرده و تکامل دادند. این کشورهای توسعه‌یافته به خوبی آگاه بودند که چند صد برابر این کمک‌ها در اقتصادشان منابع عمومی فراهم می‌شود و بازتوزیع عادلانه در جامعه صورت می‌گیرد. برعکس دولت‌ها از دو خودروساز اصلی ما خواستند که از محل پیش‌فروش (یعنی سرمایه در گردش) تأمین مالی خود را انجام دهند! براساس اطلاعات یکی از مدیران مالی ایران خودرو، تسهیلات بلندمدت نظام بانکی برای سرمایه‌گذاری به این شرکت، حدود ۲۰ میلیارد تومان بوده است! حال ببینید دولت چین چقدر و با چه نرخ بهره‌ای از صنعتش حمایت می‌کند. دو خودروساز اصلی ما باید از صندوق‌های قرض‌الحسنه، وام با نرخ ۳۰ تا ۴۰ درصد بهره بگیرند! این‌گونه نمی‌شود حرکت کرد.
البته این مسائل راه‌حل هم دارد. این مردم شاهکارند، حضورشان را در سال‌های ۳۰ تا ۳۲ و ۶۰ تا ۶۸ هم نشان داده‌اند در صورت اعتماد، چه فداکاری‌هایی خواهند کرد. مردم فقط حسن‌نیت می‌خواهند و باید به آن اعتماد کنند؟! اگر خالصانه کار کنید، به‌دور از انواع فسادها و سوءاستفاده‌های مالی و از نخبگان و افراد دارای اهلیت در تصمیم‌گیری استفاده کنید، خواهید دید که تا آخر چگونه به پایتان می‌ایستند. اما وقتی اولویتتان خرید محبوبیت است، در انتخابات حرف‌هایی می‌زنید که بعد نمی‌توانید آنها را اجرا کنید! مردم اینها را می‌بینند و می‌فهمند، چه مسئولی برای خدمت پا به میدان می‌گذارد و چه مسئولی فقط آمده که از پستش بهره ببرد و حسن‌نیت در انجام وظیفه ندارد. مردم ما همواره در طول تاریخ نشان داده‌اند که از این‌گونه صاحب‌منصبان سودجو بیزارند. آنها کسی را می‌خواهند که دلسوز واقعی برای پیشرفت و افتخارآفرینی برای این خاک باشند.
