سرمایهها در حال فرار از مسکن
ناصر یارمحمدیان کارشناس شهرسازی
بهنظر برخی کارشناسان، نسبت جمعیت مهاجران به جمعیت داخلی بسیار کم است؛ اما این موضوع یک زنگ خطر بهشمار میآید که اگر به آن توجه نشود، بهزودی ظرفیت سرمایهگذاری در کشور کاهش خواهد یافت. افرادی که تمایل به مهاجرت دارند، بهویژه اگر از قشر کارآفرین یا سرمایهداران باشند، منابع مالی خود را از کشور خارج میکنند. این موضوع در سالهای اخیر باعث شده است که خرید ملک توسط ایرانیها در کشورهایی مانند ترکیه و امارات، رکوردهای جهانی را بشکند.
مقایسه نرخ مسکن در تهران با برخی شهرهای همسایه نشان میدهد که ایرانیها باتوجه به درآمد بسیار پایینتر از میانگین جهانی، باید تقریبا دو برابر کشورهای اطراف برای مسکن هزینه کنند. در سالهای اخیر، فعالان بازار ساختوساز از آغاز مهاجرت معاملهگران به کشورهای همسایه خبر میدهند. رکود طولانیمدت بازار مسکن در ایران، انگیزه مهاجرت خریداران مسکن به کشورهایی مانند ترکیه را افزایش داده و در حال حاضر برخی سرمایهگذاران ایرانی در بازار مسکن ترکیه فعال شدهاند. همچنین، تعدادی از شرکتهای ایرانی در زمینه ساختوساز مسکن در خارج از کشور مشغول به فعالیت هستند.
باوجود شرایط نگرانکننده، فعالان بازار ساختوساز از آغاز مهاجرت بسازوبفروشها به کشورهای همسایه خبر میدهند. در ایران خرید ملک برای خارجیها ممنوع است، اما این محدودیت در کشورهای دیگر وجود ندارد. این موضوع باعث شده است که برخی افراد که بهدنبال بهرهمندی از مزایای کشورهای دیگر هستند، اقدام به خرید ملک در خارج کنند.
مهاجرت سازندگان به کشورهای همسایه نگرانکنندهتر از خرید ملک در دیگر کشورها است. کشورهای عربی به جذب ماهرترین نیروی کار در صنعت ساختمان ایران پرداختهاند، بهطوریکه برای هنرمندان گچکار ایرانی دعوتنامه ارسال میکنند و بهترین جوشکاران ایران، که معمولا در استانهای غربی ساکن هستند، به صنایع نفت و گاز یا ساختمان کشورهای عربی همسایه جذب میشوند.
امروز سرمایهگذاران در بخش تولید مسکن بهراحتی میتوانند وارد بازار مسکن کشورهای دیگر شوند که این موضوع بزرگترین آسیب به صنعت ساختوساز کشور بهشمار میآید. تورم حاکم بر اقتصاد کشور و افزایش هزینههای تولید مسکن بهگونهای پیش رفته است که تنها تدابیر دولت و اصلاح سیاستهای آن میتواند بازار مسکن را باتوجه به هدفگذاری در افزایش تولید، نجات دهد.
یک بنگاه اقتصادی کوچک در سال ۱۳۹۷ با ۵ میلیارد تومان قادر به فعالیت در بازار مسکن بود، اما امروز با همین مبلغ حتی نمیتواند زمینی برای ساختوساز خریداری کند. در شرایطی که کشور با کمبود شدید مسکن مواجه است، نوسانات قیمتها و قوانین پیچیده باعث شدهاند که بسیاری از سازندگان بهدنبال فعالیت در کشورهای دیگر باشند. همچنین، بسیاری از سازندگان واحدهای لوکس از شمال تهران به مناطق متوسط شهر و برخی دیگر به ترکیه و کشورهای عربی مهاجرت کرده و در آنجا به ساختوساز مشغول شدهاند، زیرا سرمایهگذاری در بخش مسکن در ایران با موانع زیادی روبهروست. این وضعیت باعث ایجاد مشکلاتی برای سازندگان شده است و خواب سرمایه را نیز بههمراه دارد.