قیمت بنزین نیازمند اصلاح تدریجی
فریدون اسعدی کارشناس انرژی
ناترازیهای موجود در کشور بهواسطه بحث کلان و مهم کشور است که بنزین هم از این ناترازیها جدا نیست. ظرفیت محدود در تولید و عرضه انرژی در کشور وجود دارد که بنزین هم یکی از این موضوعات است. در پالایشگاهها هم، وضعیت به این شکل است. ما تعداد ۱۰ پالایشگاه در کشور داریم که این پالایشگاهها خارج از عمر مفید خود در حال فعالیت هستند. پالایشگاه شازند اراک، بهترینترین پالایشگاهی است که فعالیت بسیار خوبی دارد و بسیار هم پیچیده است.
درباره کاهش سهمیههای بنزین آزاد در جایگاهها باید بگویم که این اقدام بهعلت نبود تراز میان تولید و مصرف بنزین است و این ناترازی باید با مدیریت عرضه برطرف شود که دولت این اقدام را در دستور کار قرار داده است. چنین اقدامی را بهعنوان یک راهکار اساسی برای برطرف شدن مشکل ناترازی بنزین نمیدانم. برای برطرف کردن مشکل بنزین، نباید همچنان بهدنبال ساخت پالایشگاه باشیم. ما باید تجدیدنظرهای اساسی در بخش صنعت و همچنین صنعت خودروسازی انجام دهیم.
نمیتوانیم تمام آزادراهها و سطح شهر را از تبلیغات خودروهای چینی اشباع و از طرف دیگر، اعلام کنیم که بهدنبال برطرف کردن مشکل ناترازی بنزین هستیم. نمیتوانیم صنعت خودروسازی ۷۰ ساله خودمان را به بودجه عمومی کشور متصل کنیم. با این صنعت خودروسازی، هرگز نمیتوانیم بهدنبال تراز کردن نرخ بنزین باشیم. سیاستهایی مانند کاهش سهمیه سوخت، یک اثر مقطعی دارد و بسیار زودگذر خواهد بود.
باید در ارتباط با بنزین فکرهای اساسی صورت گیرد. صنعت خودروسازی را باید از این وضعیت خارج کنیم و بهسمت و سوی اهمیت دادن به مشتری پیش برویم. افراد بسیاری این آمادگی را دارند که بنزین را لیتری ۱۵هزار تومان خریداری کنند، اما از طرف دیگر خودروی خوب، باکیفیت و با قیمتی که در کشورهای منطقه عرضه میشود، سوار شوند. نمیتوان هم خودروی بیکیفیت تحویل مردم داد و هم بنزین را گران عرضه کرد. این بنزین ارزان را میتوان حاصل مدیریت ناکارآمد در صنعت خودروسازی کشور دانست. بنابراین، رانت این بنزین ارزان که با فوب خلیجفارس محاسبه میشود، سود آن در جیب خودروسازی میرود.
برای تراز مصرف بنزین نباید بهدنبال پالایشگاهسازی رفت و باید این موضوع را یک سیاست اشتباه دانست. بازنگری در سیاست صنعت خودروسازی، ضروری است. این بازنگریها را میتوان در تکنولوژی و مباحث تعرفهای اجرایی کرد.
در کشور تورم ۴۰ درصدی را شاهد هستیم و نباید توقع ثبات نرخ بنزین را داشته باشیم، بنابراین یکی از سیاستهای اشتباه دولت در این مدت و بعد از طرح هدفمندی یارانهها، شوک بزرگ افزایش نرخ در سال ۱۳۹۸ بود که به بازار انرژی و نرخ فرآوردههای نفتی وارد شد. موضوع نرخ بنزین در حال حاضر به تابو تبدیل شده است. نمیشود در کشور تورم ۴۰ درصدی وجود داشته باشد و نرخ سوخت و حاملهای انرژی ثابت بماند.
بهترین سیاست برای اصلاح نرخ بنزین، سیاست اصلاح تدریجی نرخ است که بهتناسب نرخ تورم، برسیم. با این روش، نرخ بنزین همانند کشورهای منطقه رشد میکند و مشکلی ایجاد نمیشود، همچنین مانع کار قاچاقچی میشدیم. ما میتوانستیم، نرخ بنزین را به نرخ کشورهای منطقه برسانیم و این اختلاف نرخ هم، صورت نگیرد که اگر قاچاقی هم انجام میگیرد، جلوی آن گرفته شود. برای مثال، نمیشود نرخ گازوئیل در کشورهای منطقه ۱۵هزار تومان و در کشور ما ۳۲۰ تومان باشد. با این شرایط، قاچاقچی هر ریسکی کند، برایش صرفه بسیاری خواهد داشت.
در کنار سیاست اصلاح نرخ حاملهای سوخت و بنزین، سیاست اصلاح تدریجی نرخ و بازنگری جدی در حوزه قیمتگذاری خودرو و صنعت خودروسازی هم باید اجرایی شود. برای حل این ناترازی به ۱۲ الی ۱۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری برای اصلاح الگوی پالایشی و پالایشگاهها نیاز داریم. در حال حاضر این پول باید از کجا تامین شود و آیا سرمایهگذار خارجی این آمادگی را دارد که در کشور سرمایهگذاری کند؟ قطعا این آمادگی را نخواهد داشت و وضعیت داخل هم که وضعیتش مشخص است. بنابراین باید اشاره کرد، نرخ حاملهای انرژی اصلاح شود و چون تورم در کشور وجود دارد، پالس خوبی به این اختلاف نرخ نخواهد داد.
حل مشکل آلودگی، خشکسالی و تورم و ناترازی سوخت و انرژی و پایین بودن حقوقها
متاسفانه شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و این موضوع امنیت مردم و حاکمیت را تهدید می¬کند.
از طرفی اگر قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی بالا رود ، مردم متحمل فشار اقتصادی میشوند، اما از سوی دیگر، اگر قیمت گذاری به همین روش کنونی بماند، آسیب و زیان آن برای مردم و کشور بسیار بیشتر است (به دلایل زیر). راه حل:
این منابع متعلق به همه مردم است، پیشنهاد میکنم برای اینکه مردم در صرفه جویی منابع مشارکت بیشتری کنند: 1- دولت صرفه جویی را از بودجه خود و نهادهای حاکمیتی شروع کند. 2- بخشی از درآمد صادراتی آنها با مشارکت بخش خصوصی با قیمت جهانی، مستقیما به مردم برسد و بخشی دیگر بصورت شفاف در بودجه دولتی، صرف رفاه و پیشرفت کشور گردد.
به همین خاطر با سهمیه بندی (ارائه سهمیه به هر کد ملی ) و اصلاح تدریجی و پلکانی شدن قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی در بازار بهینهسازی و خرید و فروش سهمیه توسط مردم موافقم. اگر درست و حساب شده اجرا شود، این نتایج را در پی دارد: 1- حل مشکل مصرف بالا و غیر بهینه و ناترازی سوخت 2- کاهش کسری بودجه دولت که منشا اصلی تورم است 3- به کاهش ترافیک خیابانها و آلودگی شدید هوا و در نتیجه، بحران عظیم خشکسالی (افزایش بارندگی پس از هر دوره کاهش رفت و آمد و مصرف سوخت ، مثلا سال 98 و 99 و عید نوروز سالهای گذشته استان تهران یکی از نشانه های این موضوع است) و مرگ و میر فراوان ناشی از آن منجر میشود 4-اصلاح قیمت باعث بهینه سازی مصرف انرژی و جایگزینی خودروهای فرسوده و سرمایه گزاری و اشتغال بیشتر و افزایش سطح دستمزدها می گردد 5- به عدالت اجتماعی بیشتر می¬انجامد
در صورتی که فقط سهمیه دریافت شده از دولت قابل فروش باشد، میتوان از دلالی هم جلوگیری کرد.
همچنین بازه تغییر قیمت ها روزانه یا هفتگی درصد مشخصی میباشد و میتواند به آرامی به تعادل برسند، بنابراین جهش قیمتی نخواهیم داشت و حساسیت چندانی ایجاد نمی کند.
در زمینه دیگر حاملهای انرژی و کالاها هم سهمیه قابل مبادله به مردم داده شود . اینکار همچنین باعث اصلاح الگوی مصرف میگردد و مردم نتیجه برنامه ریزی و صرفه جویی را بطور مستقیم دریافت کنند.
باید همه به دولت کمک کنیم شرایط و علت این کار را برای مردم توضیح دهد، و این اصلاحات را با کمک کارشناسان با تجربه و یک برنامه جامع به سرانجام برساند، پیش از آنکه دیرتر شود و از روی انفعال و اجبار بخواهد کاری انجام دهد. اگر در این اصلاحات تاخیر کنیم، در اثر به هدر روی منابع و قاچاق، شرکتها، تامین کنندگان و منابع کشور ورشکسته شده و دچار قحطی خواهیم شد.
البته در کنار اصلاح و بروز بودن قیمت انرژی و سوخت، بهتر است سیاستهای تکمیلی دیگری مانند کوپن یا کارت مواد غذایی و سهمیه حمل و نقل عمومی و حذف قیمت گذاری دستوری انجام گیرد.
کیفیت خودروها چقدر تاثیر دارد
کیفیت خودروهای داخلی در کشور ما پایینتر است و بیشتر افراد آنرا علت اصلی مصرف بالای بنزین میدانند.
- اما این پرسشها مطرح است که علت ناترازی گاز و برق چیست؟ آن هم مقصر خودروسازان است؟
- آیا خودروهای خارجی موجود در ایران ( مثلا مزدا ، هیوندا و خودروهای چینی) هم مصرف پایینی دارند؟
بهترین ماشیهای دنیا هم توی خیابونهای پر ترافیک و حرج و مرج ایران ( با این فرهنگ رانندگی) مصرفشون بالا هست و حدود ۲ برابر میزان اعلامی کارخونه هست
درسته که ماشیای داخلی بی کیفیت هستن ولی علت اصلی مصرف بالای سوخت و آلودگی شدید هوا و در نتیجه خشکسالی و مرگ و میر ناشی از آلودگی همین ترافیک شدیده و مصرف غیر بهینه سوخت و انرژیه ( بنزین، گاز و برق و...)
اما مصرف بنزین خودرو پراید و تیبا در ترافیک سنگین حدود 10 لیتر است
مصرف خودرو هیوندای I20 و رنو کپچر بعنوان خودروهای کم مصرف خارجی در همین شرایط ترافیک شدید خیابانها ( و نه خیابانهای پاریس و کیفیت بنزین آنجا) نیزحدود 10 میباشد، و با افزایش ترافیک (کاهش سرعت خودرو) مصرف افزایش میابد اگر چه خودروهای سمند و پژو بیشتر است. پس علت چیز دیگری است
علت اصلی مصرف بالا ، ترافیک سنگین خیابانها و علت ترافیک.....
حتی اگر همه خودروهای مملکت هم برقی بودن باز هم این مشکلات حل نمیشدن، چونکه برخلاف تصور خیلیا برق لازم برای شارژ خودرو خیلی خیلی بالاتر از تصور عامه هست و این میزان برق برای این همه استفاده غیر بهینه از خودرو اونقدر زیاد هست که خیلی بیشتر از الان کمبود برق و همینطور آلودگی ناشی از سوخت نیروگاهها خواهیم داشت.
همه این مشکلات بخاطر اینه که با سیاست گذاری غلط اقتصادی و انرژی و و قیمت دستوری انرژی ، مردم انگیزه ای برای مصرف بهینه ندارن ، یعنی نفع اقتصادی براشون نداره، برعکس،صاحبان خودرو انگیزه بالا برای مصرف بیشتر دارند
علت اصلی ترافیک، مصرف بالا و ناترازی انرژی و سوخت و در نتیجه آلودگی هوا و خشکسالی، قیمت دستوری آن است که باعث شده هیچکس انگیزه ای اقتصادی برای صرفه جویی و مصرف بهینه نداشته باشد.
قیمت دستوری کالا و خدمات و سوخت، نابود کننده اقتصاد کشور و کسب و کار مردم است، بهترین جایگزین برای آن، آزادسازی قیمت بر اساس عرضه و تقاضا و پرداخت یارانه یا سهمیه مستقیم به مردم است.
اصلاح قیمت و پرداخت سهمیه قابل مبادله انرژی و سوخت بر اساس کد ملی بسیار به سود همه مردم و دولت است و بسیاری از معضلات اقتصادی و زیست محیطی کشور را حل میکند.
اصلاح قیمت و پرداخت سهمیه قابل مبادله انرژی و سوخت بر اساس کد ملی، بسیار به سود همه مردم و دولت است و بسیاری از معضلات اقتصادی و زیست محیطی کشور را حل میکند.
در گام اول بدلیل حساسیت بالا روی بنزین، میتوان دیگر حاملهای انرژی را واقعی سازی کرد و با سهمیه صرفه جویی شده بنزین توسط افراد ، هزینه ها و قبوض مربوطه را پرداخت کرد. که انگیزه بالایی برای صرفه جویی بنزین نیز به همراه دارد.