قطعی برق در مصر، عراق، لبنان، سوریه، یمن، سودان و کویت شدیدتر است و مردم به انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان جایگزین متوسل شده‌اند که در نهایت پس‌انداز آنها را می‌بلعد.

مصر

کمبود برق مصر در ماه‌های اخیر، به یک بحران واقعی تبدیل شده است. دولت تلاش کرده است تا با قطع روزانه برق به مدت حدود دو تا سه ساعت، بحران را مدیریت کند. شرکت هلدینگ برق مصر با تشدید بحران کمبود برق، برنامه‌ای برای خاموشی‌ها ارائه کرد تا مردم بتوانند امور روزمره خود را بر اساس آن، سازماندهی کنند. دولت مصر اخیرا اعلام کرد که به عنوان بخشی از تعهد برای رفع کمبود برق، طرحی را برای رسیدگی به مشکلات فنی اجرا خواهد کرد.

مصطفی مدبولی، نخست وزیر مصر، اعلام کرد که مصرف برق در سال ۲۰۲۴، به سطوح جدیدی افزایش یافته است. مصر، حدود ۳۷.۵ مگاوات در روز مصرف می‌کند که رشد ۱۲ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد. این مقام مصری به تاثیر ساخت شهرهای جدید بر تقاضا، اشاره‌ای نکرد.

وی گفت: سه تا چهار مگاوات برای رفع این کمبود و تامین نیازهای روزانه نیاز است. وی با بیان اینکه مصر در این راستا با امارات عربی متحده همکاری می‌کند، اعلام کرد: این برق از طریق انرژی‌های جدید و تجدیدپذیر تامین خواهند شد.

تنها ۱۲ درصد برق تولید شده در مصر، از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود.

تاثیر کمبود برق بر کشاورزی

کمبود برق، تاثیر غیرمستقیمی بر محصولات زراعی دارد. یک کشاورز سویا در گفت‌وگو الشرق الاوسط، درباره کمبود کود برای محصولاتش با صحبت کرد که ردپای بحران برق در آن دیده می‌شود. شرکت‌های تولیدکننده کود، در مصر به دلیل قطع برق، مجبور به توقف فعالیت شدند. شرکت تولید کودهای مصر (MOPCO) در ژوئیه اعلام کرد فعالیت سه شرکت خود را به دلیل کمبود گاز متوقف می‌کند. شرکت دولتی برق مجبور شد از گازی که معمولا به MOPCO و سایر شرکت‌ها اختصاص می‌یابد، برای بهره‌برداری از نیروگاه‌های خود استفاده کند. سایر شرکت‌های تولید کود هم با همین مشکل مواجه هستند.

مصر یکی از صادرکنندگان بزرگ کود است و رتبه ششم جهان را در اختیار دارد. با این حال، کاهش تولید کود، به شکل‌گیری بازار سیاه منجر شده که در آن محصول با قیمت‌های سودجویانه فروخته می‌شوند. کشاورزان هم فقط برای اینکه محصولات‌شان از بین نرود، مجبورند به بازار سیاه روی بیاورند، حتی اگر به نرخ متضرر شدن باشد.

افزایش نرخ کود همچنین به افزایش نرخ مواد غذایی منجر شده است که به نوبه خود، به رشد تورم که یک مشکل جهانی است، دامن می‌زند.

تاریکی در بیروت

قطعی‌های مکرر برق در لبنان که ممکن است ۲۴ ساعت طول بکشد، بر همه جنبه‌های زندگی از جمله آموزش تاثیر گذاشته است. یک شهروند لبنانی به نام هنادی الحاج، به الشرق الاوسط شرح داد چگونه قطع برق باعث می‌شود کودکانی که به صورت آنلاین درس می‌خوانند نتوانند از رایانه خود استفاده کنند.

او گفت: قطع برق ما را مجبور به نصب پنل‌های خورشیدی کرد. با این حال، به دلیل نبود نور آفتاب، نمی‌توان در زمستان به پنل‌ها تکیه کرد. بنابراین، باید از برقی که توسط ژنراتورهای خصوصی تولید می‌شود، استفاده کرد که چیزی از پس انداز باقی نمی‌گذارد.

در ابتدای سال، شرکت برق دولتی لبنان، موفق شد روزانه حدود ۶ تا ۱۰ ساعت برق، بر اساس هر منطقه فراهم دهد که در مقایسه با یک تا دو ساعت قبل از آن، بهبود داشت.

دمای جوش در عراق

در ۱۴ ژوئیه، تظاهرات در استان الدیوانیه عراق با وجود اینکه دما تا حد جوش افزایش یافت، به دلیل نبود کامل برق شروع شد. احمد حسین، شهروند معترض به نبود برق، به الشرق الاوسط اظهار کرد: کار او وابسته به برق است. کاری که معمولا سه ساعت زمان می‌برد، اکنون به دلیل قطع برق، ممکن است سه روز یا بیشتر طول بکشد. او توضیح داد که درآمدش در نتیجه آسیب دیده است. این مرد عراقی ناباورانه پرسید در کشوری که دمای آن به درجه‌ جوش می‌رسد، چگونه می‌توان بدون برق زندگی کرد؟ کشور من نفت‌خیز است. چطور ممکن است که اینگونه عذاب بکشیم؟

کشور سرشار از نفت و گاز عراق، ۲۶۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند در حالی که برای تامین نیاز محلی به ۳۵۰۰۰ مگاوات برق نیاز دارد.

 طنز ماجرا این است که لبنان برای حل مشکل برق خود به سوخت عراق متکی است، در حالی که خود عراق نمی‌تواند بحران خود را برطرف کند. قطع برق به وخامت زیرساخت نیروگاه‌های برق و کمبود سوخت نسبت داده می‌شود. عراق چهار برابر مصر، ذخایر گازی دارد، اما بیشتر از یک دهم تولید مصر، گاز تولید نمی‌کند. بنابراین، برای رفع تقاضا به واردات گاز از ایران متکی است.

تولید ناخالص داخلی و برق

قطعی برق در یمن، ممکن است حدود ۱۲ ساعت در روز، در عراق ۱۰ ساعت، در سودان ۱۰ تا ۱۴ ساعت، در لبنان ۱۲ تا ۲۰ ساعت، در سوریه۱۰ تا ۲۰ ساعت، در مصر سه ساعت و در کویت ۲ تا ۳ ساعت ادامه داشته باشد. برق، محرک اصلی رشد و عنصر مهمی در تولید است. مصطفی نصر، کارشناس اقتصادی یمن خاطرنشان کرد: کشورهای عربی که با مشکل قطعی برق روبه‌رو هستند، شاهد کاهش تولید ناخالص داخلی خود نیز بوده‌اند. او به الشرق الاوسط گفت: برق واقعا بخشی از امنیت ملی است. این کارشناس اقتصادی توضیح داد چگونه قطع سه ساعته برق در مصر، منجر به توقف خدمات صنعتی و الکترونیک می‌شود و به معنای آن است که اقتصاد، حدود ۹۰ ساعت تولید را در ماه از دست می‌دهد. کمبود طولانی مدت در طول یک سال، ممکن است بیش از ۱۰۰۰ ساعت یا حدود ۴۵ روز از سال باشد. این به معنای آن است که علاوه بر تعطیلات ملی کشور که در مصر به ۲۲ روز می‌رسد، اقتصاد به مدت ۴۵ روز متوقف مانده است. تولید ناخالص داخلی مصر در سال ۲۰۲۳، به حدود ۳۹۶ میلیارد دلار، عراق به ۲۵۱ میلیارد دلار، کویت به ۱۶۲ میلیارد و یمن در سال ۲۰۱۸ که آخرین آمار موجود بانک جهانی است، به ۲۱ میلیارد رسید.

دما و برق

احمد السید، استاد اقتصاد و دارایی می‌گوید مشکلات اخیر برق را می‌توان به افزایش دما نیز نسبت داد. او به الشرق الاوسط گفت: مطالعات نشان داده است که سال ۲۰۲۴، احتمالا داغ‌ترین سال تاریخ خواهد بود. زیرساخت‌ها و ظرفیت تولید از کشوری به کشور دیگر و همچنین تاثیر افزایش دما بر آنها، متفاوت است. سرویس پیش‌بینی فصلی تغییرات آب و هوایی کوپرنیک (C۳S) نشان داد که ۲۲ ژوئیه ۲۰۲۴، گرم‌ترین روز ثبت شده تاکنون بوده است.

 دما در ماه اوت در شهرهای ژاپن، اندونزی و چین به بالاترین حد خود رسید و در کشورهای عربی خلیج‌فارس و سایر کشورهای عربی، به بیش از ۶۰ درجه افزایش یافت. شهرهای اروپا نیز دمای ۴۵ درجه و گاهی بیشتر را شاهد بودند.

محمد یوسف، مدیر تحقیقات اقتصادی یک مرکز عربی در ابوظبی می‌گوید: همسو با افزایش دما، حل مشکل قطع برق باید از سه زاویه مورد بررسی قرار گیرد. نخستین مورد، در توانایی مانند ناتوانی مزمن در تولید نیروی کافی برای پاسخگویی به تقاضا نهفته است. دومی، در ضعف شبکه‌ها نهفته است که مانع از رسیدن برق به مناطق خاصی می‌شود. سومین مورد، ساماندهی تولید در مناطقی است که برق‌رسانی صورت می‌گیرد.

حافظ سلماوی، دستیار بخش انرژی در چندین کشور عربی، به الشرق الاوسط گفت: بحران برق در مصر به دلیل کمبود سوخت است که به نوبه خود ناشی از کمبود دلار است. وقتی ارز خارجی موجود باشد، مشکل حل می‌شود. همین موضوع درباره کویت هم صدق می‌کند.

سوریه و یمن اما به دلیل آسیب دیدن شبکه برق و تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد، با وضعیت متفاوت و بسیار دشوارتری روبه‌رو هستند. بنابراین، مشکلات این کشورها، سیاسی است.  لیبی نفت‌خیز درگیر مشکلات سیاسی است که مانع از حل مشکلات برق این کشور می‌شود. عراق که منابع مالی دارد، با مشکل شبکه‌های فرسوده و ظرفیت تولید پایین، دست و پنجه نرم می‌کند.

راهکارهای مشابه

با وجود دلایل گوناگون قطع برق در هر کشور، بحران‌ها همه تحت امنیت انرژی قرار می‌گیرند زیرا مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهند و کل اقتصادها را تهدید می‌کنند.

علی الرومیان، کارشناس انرژی بین‌المللی، اظهار کرد: امنیت انرژی برای هر کشوری به معنای یک بخش انرژی پایدار است که امکان سرمایه‌گذاری‌های پایدار و برنامه‌های بلندمدت را فراهم می‌کند. این به معنای تامین منابع لازم و برق‌رسانی به همه افراد است، خواه این برق، الکتریکی، خورشیدی، گازی، بادی یا هیدروژنی باشد. کشورهای عربی و خلیج‌فارس با توجه به تغییرات آب و هوا و افزایش دمای جهانی باید بیشتر بر تامین امنیت انرژی تمرکز کنند.

درغام محمد علی، کارشناس اقتصادی از عراق، گفت: انرژی‌های تجدیدپذیر به خصوص انرژی خورشیدی، باید به عنوان یک راه‌حل موثر در کشورهای عربی با توجه به آب و هوای آنها، دیده شود.

محمد یوسف، کارشناس اقتصادی، گفت: یمن باید شراکت‌های بین‌المللی ایجاد کند که کمک‌های بلاعوض و کمک به بخش برق این کشور را فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند از حمایت فنی و مالی بانک جهانی بهره‌مند شود. به‌علاوه، باید شبکه‌ها گسترش یافته و تمام مناطق مسکونی روستایی و شهری را تحت پوشش قرار دهند.

انتقادها به پیشنهادهای اقتصادی ترامپ و هریس

هر دو نامزد اصلی ریاست‌جمهوری امریکا، هنگام بحث درباره سیاست‌های اقتصادی‌شان مورد تشویق انبوه هواداران قرار گرفته‌اند اما اگر حضار متشکل از اقتصاددانان بودند، ممکن بود با استقبال سردتری مواجه شوند. به گزارش ایسنا، کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور، نامزد دموکرات‌ها و دونالد ترامپ، رقیب جمهوریخواه او و رئیس‌جمهور سابق، وعده‌هایی در مبارزات انتخاباتی داده‌اند که انتقاد اقتصاددانان را برانگیخته است. آنها همچنین چند وعده هم داده‌اند که نظرات مثبت بیشتری را جلب کرده‌اند. وب سایت اینوستوپدیا در گزارشی، برخی از ایده‌های پولاریزه تری که آنها مطرح کرده‌اند را بررسی کرده است:

منفورترین پیشنهاد اقتصادی ترامپ

احتمالا ایده‌ای که در مبارزات انتخاباتی، هدف بیشترین انتقاد قرار گرفته، پیشنهاد ترامپ برای افزایش تعرفه‌ها بر واردات است. رئیس‌جمهوری سابق امریکا پیشنهاد کرده است که تعرفه‌های ۶۰ درصد یا بیشتر بر واردات از چین و تعرفه‌های ۱۰ درصدی بر کل واردات اعمال شود. نظرسنجی «انجمن ملی اقتصاد کسب و کار» از اقتصاددانان حرفه‌ای در ماه اوت نشان داد این سیاست‌ها در میان کارشناسان، به شدت منفور بود. هنگامی که از آنها خواسته شد که سه مورد از هشت تغییر احتمالی در سیاست تجاری امریکا را انتخاب کنند، ، تنها ۲ درصد از این اقتصاددانان، از تعرفه‌های ۶۰ درصدی بر چین و سه درصد از تعرفه گسترده ۱۰ درصدی، حمایت کردند. کارشناسان می‌گویند بازرگانان، هرگونه تعرفه افزایش یافته را احتمالا به مصرف‌کنندگان منتقل می‌کنند. تحلیلی که توسط اقتصاددانان «موسسه بین‌المللی پترسون» انجام شد، نشان داد اجرای طرح ترامپ، برای یک خانواده معمولی با درآمد متوسط، ‌سالانه ۱۷۰۰ دلار هزینه دارد.

بر اساس تحلیلی که توسط اقتصاددانان «گلدمن ساکس» انجام شد اگر ترامپ نسخه نرم‌تری از این سیاست را اعمال کند و تعرفه‌های کلی را حفظ ‌کند و تعرفه‌های چین را ۲۰ درصد افزایش ‌دهد، قیمت‌ها در امریکا، یک درصد افزایش می‌یابد و رشد اقتصادی کند می‌شود. فدرال رزرو در پاسخ به قیمت‌های بالاتر، نرخ بهره را بالاتر نگه می‌دارد و در نتیجه، افراد و شرکت‌ها، نرخ‌های بهره بالاتری را برای وام‌های مسکن، وام‌های خودرو و سایر اشکال اعتبار پرداخت می‌کنند.

حتی متحدان ایدئولوژیک ترامپ نیز از ایده تعرفه‌های بالاتر انتقاد کرده‌اند. دزموند لاچمن، اقتصاددان، کارشناس ارشد اندیشکده محافظه کار «امریکن اینترپرایز»، هشدار داد افزایش تعرفه‌ها ممکن است آن نوع جنگ های تجاری را که به رکود بزرگ دامن می‌زند، دوباره شعله ور کند.   کارل شرام، اقتصاددان، پروفسور سیراکیوز که برنامه اقتصادی ترامپ را تحسین می‌کرد، گفت: پیشنهاد تعرفه، یک نقطه ضعف است.

هشدار اقتصاددانان به هریس درباره کنترل قیمت‌ها

کامالا هریس، هفته گذشته، در راستای یک سلسله از سیاست‌ها با هدف کاهش هزینه‌های روزمره برای خانوارها، ممنوعیت فدرال افزایش قیمت‌ها توسط شرکت‌های مواد غذایی را پیشنهاد کرد اما جزییاتی درباره اینکه این سیاست دقیقا شامل چه مواردی می‌شود، ارائه نکرد. ماه گذشته هم، دولت بایدن قانونی را پیشنهاد کرد که در صورت افزایش بیش از پنج درصدی قیمت‌ها در سال، معافیت‌های مالیاتی فدرال را از زمین داران سلب می‌کند.  هریس نگفته است که آیا این سیاست را به عنوان رئیس‌جمهوری دنبال خواهد کرد یا خیر. از نظر برخی از اقتصاددانان، این ایده‌ها، بازتاب کنترل‌های قیمتی بود که توسط ریچارد نیکسون در اوایل دهه ۱۹۷۰ ایجاد شد و نتیجه معکوس داشت. همچنین ممکن است سیاست ضد افزایش نرخ هریس بسیار کمتر از آن باشد. روزنامه نیویورک تایمز، به نقل از افراد آشنا با تفکر هریس، نوشت: این ممنوعیت از قوانین موجود ایالتی الگوبرداری کرده که میزان افزایش نرخ توسط کسب و کارها را در هنگام بلایا و شرایط اضطراری، محدود می‌کنند. شرام که منتقد رویکرد کلی هریس است، گفت: کنترل قیمت، بدترین ایده او بود. مسئله واقعی درباره کنترل قیمت، این است که چه کسانی را از بازار بیرون می‌راند. اگر کنترل نرخ مسکن را اعمال کنید، هیچ سرمایه‌گذاری خانه‌ای برای اجاره نمی‌سازد. با این حال، شرام نسبت به تشویق ساخت خانه با کاهش تشریفات نظارتی که یکی از دیگر پیشنهادهای هریس برای کاهش هزینه‌های مسکن است، نگاه خوش‌بینانه‌تری داشت.

نگاه مثبت به اعتبار مالیات کودک

هر دو نامزد انتخابات امریکا، افزایش اعتبار مالیاتی کودکان را پیشنهاد کرده‌اند. هریس، این اعتبار را به ۳۶۰۰ دلار برای هر کودک و ۶۰۰۰ دلار برای نوزادان افزایش می‌دهد و ترامپ، از اعتباری معادل ۵۰۰۰ دلار برای هر کودک در مقایسه با سطح فعلی ۲۰۰۰ دلار در سال، حمایت می‌کند. زمانی که جو بایدن در سال ۲۰۲۱، این اعتبار را به طور موقت افزایش داد، محققان، کاهش چشمگیر فقر کودکان را به این اقدام نسبت دادند. برخی اقتصاددانان می‌گویند اعتبار افزایش یافته، به کودکان و به طور کلی اقتصاد، کمک می‌کند.  مری اشلباخ هانسن، استاد اقتصاد در دانشگاه امریکایی، در یک پست وبلاگی در اوایل ماه جاری گفت: این اقدام علاوه بر کاهش گرسنگی و بی‌خانمانی و افزایش عملکرد مدرسه، مزایای بلندمدتی نیز خواهد داشت. کودکان سالم‌تر و تحصیل‌کرده‌تر احتمال بیشتری دارد که در بزرگسالی کار کنند. آنها بازده بیشتری خواهند داشت، بنابراین در بزرگسالی، احتمالا درآمد بیشتری خواهند داشت. از دیدگاه یک اقتصاددان، کارگران مولدتر، به حفظ رشد اقتصادی قوی کمک می‌کنند. آنها اقتصاد را رشد می‌دهند.

اما از جنبه منفی، پژوهشگران در اندیشکده «بنیاد مالیات» هشدار دادند ایجاد اعتبارها و سایر پیشنهادهای هزینه‌های هریس بدون کاهش هزینه‌های فدرال در جاهای دیگر یا افزایش مالیات برای پرداخت آنها، ممکن است تورم را تشدید کرده و بدهی ملی را عمیق‌تر کند.

عواقب ناخواسته پایان دادن به مالیات بر انعام

ترامپ و هریس هر دو پایان دادن به مالیات بر انعام را پیشنهاد کرده‌اند. در حالی که اعطای معافیت مالیاتی به کارکنان و سایر کارکنان کم دستمزد که به انعام متکی هستند، ممکن است به طبقه کارگر کمک کند، برخی از اقتصاددانان می‌گویند این اقدام، عواقب ناخواسته‌ای خواهد داشت.

الکس مورسیانو، پژوهشگر ارشد «بنیاد مالیات»، ماه گذشته در تحلیلی نوشت: پایان دادن به مالیات بر انعام، یک پیشنهاد هدفمند ضعیف است. به گفته پژوهشگران «آزمایشگاه بودجه ییل»، این موضوع، تنها شامل ۲.۵ درصد از نیروی کار و پنج درصد از یک چهارم کارکنانی که کمترین دستمزد را دارند، می‌شود. همچنین، پایان دادن به مالیات بر انعام، کسب و کارهای بیشتری را تشویق می‌کند تا پاداش را از دستمزد خارج کرده و روی انعام بگذارند.  با این حال، اقتصاددانان به ندرت بر سر یک موضوع، اتفاق نظر دارند، و موضوع انعام نیز از این قاعده مستثنا نیست. شرام گفت: پایان دادن به مالیات بر انعام ایده خوبی است، حتی اگر فقط به دلیل نمادین بودن آن باشد.

زیان اقتصاد امریکا از اخراج کارگران

ترامپ بارها وعده داده است که مهاجران غیرقانونی را جمع آوری و اخراج خواهد کرد. صرف نظر از هرگونه ملاحظات بشردوستانه، اقتصاددانان تردید دارند که اخراج مهاجران به اقتصاد امریکا کمک کند. در یک سوال در نظرسنجی «انجمن ملی اقتصاد کسب و کار»، از اقتصاددانان خواسته شد هر تعداد از هفت سیاست مهاجرتی مختلف را که از آنها حمایت می‌کنند، انتخاب کنند، تنها ۲۹ درصد گفتند که افزایش اخراج‌ها، ایده خوبی است.

جان هورن، اقتصاددان دانشگاه واشنگتن، از جمله کسانی است که می‌گوید چنین اقدامی، به اقتصاد آسیب می‌زند. او در یک پست وبلاگی گفت: اگر میلیون‌ها کارگر را از اقتصاد خارج کنید، بسیاری از صنایع، از جمله تولید مواد غذایی و خدمات مونتاژ تولید، آسیب خواهند دید. اگر نیروی کار نداشته باشید، قیمت‌ها بالا می‌رود و اقتصاد کند می‌شود. من نمی‌گویم که ما فقط باید به هر کسی اجازه ورود بدهیم. ما باید به موضوع مهاجرت رسیدگی کنیم، اما اگر نیروی کار ندارید، قیمت‌ها بالا می‌رود و اقتصاد کند می‌شود. این علم اقتصاد ابتدایی است.