سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات در سال ۱۳۸۸ در وزارت بازرگانی با کمک وزارت مسکن وقت برای ساماندهی قراردادهای املاک و مستغلات توسط شرکت دولتی راهبر راه‌اندازی و پس از تشکیل وزارت صمت این سامانه به این وزارتخانه منتقل شد. شرکت راهبر (پیمانکار سامانه) بعد از گذشت چند سال به بخش خصوصی واگذار شده، اما در تمام مدت متولی اصلی این سامانه وزارت صمت به‌عنوان یک بخش دولتی بوده است. براساس ماده ۱۸ قانون جهش تولید مسکن مصوب سال ۱۴۰۰ سامانه معاملات املاک و مستغلات به وزارت راه و شهرسازی منتقل شد و ضمن این قانون وزارت راه و شهرسازی مکلف به ایجاد بستر عقد انواع قرارداد کدرهگیری‌دار توسط متعاملین خارج از بنگاه‌های مشاوران املاک در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات به عنوان خدمت جدید شد. در ماده ۱۸ قانون جهش تولید مسکن آمده است: در راستای رصد و نظارت بر بازار مسکن، ثبت کلیه معاملات املاک و مستغلات اعم از خرید، فروش، پیش‌خرید، پیش‌فروش، رهن و اجاره مسکن برای متعاملین در بنگاه‌های مشاوران املاک توسط بنگا‌ه‌ها و برای سایر متعاملین خارج از بنگاه‌های مشاوران املاک توسط خود متعاملین، در سامانه معاملات املاک و مستغلات کشور و اخذ شناسه (کد) رهگیری بدون اخذ هزینه الزامی است. در راستای اجرای قانون مذکور سامانه املاک و مستغلات (۱۳۸۸-۱۴۰۰) از لحاظ فنی مورد بررسی قرار گرفت و باتوجه به تکالیف جدید به وزارت راه و شهرسازی در حوزه توسعه سامانه مذکور و تغییرات اساسی به‌وجودآمده در شکل و ساختار سامانه معاملات املاک و مستغلات به‌منظور افزایش کیفیت ارائه خدمات به مردم و تسریع در اجرای قانون بنا به ضرورت این وزارتخانه ویرایش جدیدی از سامانه معاملات املاک و مستغلات را تحت‌عنوان سامانه خودنویس رونمایی کرد.

لازم به ذکر است، سامانه خودنویس همان سامانه معاملات املاک و مستغلات با نام تجاری خودنویس است؛ مانند سامانه ایران املاک که نام تجاری سابق سامانه معاملات املاک و مستغلات بوده است.

ویژگی‌ها و مزایا

۱- امکان ثبت قرارداد اجاره توسط مشاوران املاک:

در حال ‌حاضر امکان ثبت قرارداد اجاره دریافت حق‌الزحمه همرسانی برای مشاوران املاک طبق نرخ اتحادیه فعال است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

۲- امکان ثبت قرارداد اجاره توسط متعاملین:

همچنین طرفین معامله در صورت تمایل می‌توانند شخصا نسبت به ایجاد قرارداد و دریافت کد رهگیری رایگان اقدام کنند.

۳- فعالیت شبانه‌روزی سامانه خودنویس:

سامانه خودنویس به‌صورت ۲۴ساعته در 7 روز هفته آماده خدمت‌رسانی است.

۴- پشتیبانی برخط و تلفنی:

به‌منظور ارائه خدمت بهتر به مردم، این سامانه از ساعت ۸ صبح تا ۲۴ تیم پشتیبانی تلفنی و گفت‌وگوی برخط راه‌اندازی کرده است.

۵- احراز هویت برخط و افزایش امنیت معاملات:

سامانه خودنویس برای ثبت قرارداد اجاره با اتصال برخط به پایگاه‌های اطلاعاتی کشور از جمله درگاه دولت هوشمند و سامانه ملی املاک و اسکان، طرفین معامله، شاهدین و ملک مورداجاره را احراز هویت و راستی‌آزمایی می‌کند. این موضوع موجب خواهد شد امنیت معاملات و شفافیت در بازار مسکن افزایش یابد و همچنین مانع صدور قراردادهای صوری و پولشویی در بخش مسکن شود. البته طرفین معامله نیز باید شخصا نسبت به بررسی اسناد و مدارک طرف مقابل اقدام کنند تا از کلاهبرداری‌های احتمالی اینترنتی جلوگیری شود.

۶- امکان شخصی‌سازی قرارداد:

قراردادهای اجاره در حال ‌حاضر دارای 2 بخش ثابت و متغییر هستند. علاوه بر الزامات و نکات قانونی که باید در قراردادهای اجاره ملک حتما ذکر شوند، امکان افزودن هر شرطی که طرفین معامله توافق داشته باشند در قرارداد رسمی وجود دارد، مشروط به اینکه خلاف دیگر قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران نباشد، به‌عنوان مثال افراد می‌توانند شرط عدم‌نگهداری حیوان خانگی در منزل را که در قرارداد کد رهگیری دارد، درج کنند.

لازم به توضیح است اطلاعات سامانه خودنویس برای دریافت مالیات عملکرد مشاوران املاک به سازمان امورمالیاتی ارسال می‌شود و همچنین براساس مصوبه معاونت حقوقی ریاست جمهوری امکان ارائه اطلاعات این سامانه به سایر دستگاه متقاضی با رعایت ضوابط وجود دارد.

ویرایش جدید سامانه املاک و مستغلات (خودنویس) موجب محدودیت بنگاهداران نشده است، اما این نکته حائزاهمیت است که باتوجه به تغییرات ایجادشده در فناوری‌ها و از سوی دیگر، دسترسی‌های عموم مردم، طبیعی است تغییراتی در مدل کسب درآمد مشاوران املاک ایجاد شود.

تاکنون پیشنهاداتی درباره تغییر شیوه کسب درآمد مشاوران املاک مانند اخذ کارمزد برای خدمات حقوقی و واسطه‌گری (دلالی) به این مجموعه ارائه شده است و باتوجه به وظیفه وزارت راه و شهرسازی درباره تعیین‌تکلیف نحوه درآمد مشاوران املاک، این وزارتخانه آمادگی دارد با همکاری مشاوران املاک، روش‌های جدید درآمدی را تعیین کند.