انرژی نیاز به سرمایهگذاری دارد
نرسی قربان-کارشناس بازار انرژی
برنامهریزیها در راستای ارتقای فناوری و استفاده دانش داخلی در بهبود و بازسازی زیرساختهای موجود برای تولید نفت و گاز اهمیت زیادی دارد. باید توجه کرد هرچقدر از دانش و فناوری بومی استفاده کنیم، باز به تجهیزات خارجی برای جبران کمبودهای موجود نیاز داریم، بنابراین باوجود محدودیتهای ناشی از تحریمهای غرب؛ این موضوع پیچیدهتر میشود و میتواند مشکلات زیادی را برای بازار انرژی ما ایجاد کند.صادرات نفت ایران طی سالهای گذشته بهدلیل کاهش تولید نفت ناشی از تحریمها و عدمسرمایهگذاری و فرسودگی زیرساختها کاهشی بوده و روند خوبی نداشته است. زمانی که سرمایهگذاری انجام نمیگیرد، زیرساختها فرسوده و تولید نفت دچار مشکل میشود و صادرات کاهش مییابد. زمانی که صادرات انرژی کاهش یابد، سهم شرکت ملی نفت از درآمدهای نفتی کم میشود و نمیتواند سرمایهگذاری مناسبی در صنایع نفت و گاز انجام بدهد. بنابراین، برای افزایش ظرفیت تولید و بومیسازی فناوری بیش از هر چیز نیاز به جذب سرمایه داریم.افزایش میزان تولید ارتباطی با صادرات ندارد، گرفتاری بخش صادرات مسئله تحریمها است، اگر تحریمها نبود، بهطورقطع توانایی افزایش چندین برابری صادرات وجود داشت. علت عدمصادرات نفت موضوع تولید نیست، افزایش تولید امری مهم و ضروری است، اما برای افزایش صادرات، نیازمند رفع تحریمها هستیم، بیشک تولید بالاتر لازم است، اما کافی نیست.اگر تحریمها برداشته شود، در زمانی کوتاه میزان صادرات نیز افزایش مییابد. افزایش ظرفیت تولید در کشور، بستگی به میزان سرمایهگذاری در این بخش دارد. موضوع افزایش تولید زمانبر خواهد بود، اینکه از چه زمانی استارت برنامههای افزایش تولید نیز رقم خورده، اهمیت ویژهای دارد.
اکنون در شرایطی نیستیم که بتوانیم سرمایهگذاری زیادی را در این بخش داشته باشیم، از نظر مالی با مشکلاتی مواجهیم، در حوزه تکنولوژی نیز برای ورود تجهیزات، مشکلاتی وجود دارد. کمابیش ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه برای صنعت نفت و گاز نیاز است تا تولید بیشتری را داشته باشیم و از کاهش تولید نیز جلوگیری شود. بخش خصوصی داخلی با مشکلات مالی مواجه است، حتی در تولیدات غیرنفتی نیز شاهد این مسئله هستیم که باید مشوقهایی برای جذب آنها انجام بگیرد. سرمایهگذار خارجی نیز بهدلیل تحریمها امکان ورود به این حوزه را نخواهند داشت و در این شرایط افزایش تولید سختتر خواهد بود. وقتی نفت در بازارهای جهانی بهفروش نمیرسد، طبیعی است که همه برنامهها بههم میریزد و بههمیندلیل باید قبول کنیم که تحریم فروش نفت اقتصاد ایران را بهشدت بهچالش کشانده است. حتی بهدلیل نبود زیرساخت و عدمورود تکنولوژی و مشکلات تامین مالی گاهی نمیتوانیم نفت را به فرآوردههای نفتی تبدیل کنیم و بفروشیم. راهاندازی یک پالایشگاه، حدود ۵ میلیارد دلار بودجه لازم دارد که دولت برای تامین این مقدار ارز دچار مشکل است. حتی اگر بتوانیم فرآوردههای نفتی تولید کنیم، بهدلیل قرار گرفتن در شرایط تحریم، امکان صادرات انرژی بسیار محدود است و بههمینخاطر فکر کردن به انجام این کار اشتباه است و با واقعیتها همخوان نیست.مشکل ما دقیقا نداشتن تعامل مثبت با نظام بینالملل است. بههمینعلت، در حالی که سایر کشورها تمایل زیادی به فرآوردههای اقتصادی و تجاری با ایران دارند، اما بهسبب فضای سیاسی کشور، همیشه در تحریم هستیم و در نتیجه از حضور در عرصه تجارت بینالملل بازمیمانیم.از طرفی، تحریمها و اعمال فشارهایی که بر ایران تحمیل شده، امکان سرمایهگذاری و توسعه بالادستی را از ما گرفته، به این معنی که متناسب با ذخایری که در اختیارمان است، نتوانستهایم ظرفیت تولید را برای کشور ایجاد کنیم، همچنین در بخش مصرف قادر نبودیم، فناوری و سرمایه موردنیاز را جذب کنیم تا در راستای کاهش و بهینهسازی مصرف انرژی گام برداریم، حتی این ظرفیتی که در حال حاضر وجود دارد، در ارتباط با نفت خام، بیهوده مانده است.
ورود مجدد نفت ایران به بازار، بخشی از این کمبود را جبران میکند. در صورت تسهیل تحریمها، ایران میتواند به یک تامینکننده مهم انرژی تبدیل شود، اگرچه بازگشت به بازار، یکشبه اتفاق نخواهد افتاد.ما چارهای جز تعامل با دنیا نداریم. نفت موهبتی ارزشمند برای کشورهای نفتخیز است، از اینرو امید است شرایط طوری رقم بخورد که ایران بهعنوان یکی از کشورهای مهم نفتخیز در خاورمیانه، بتواند در عرصه تجارت جهانی نقش مطلوبی ایفا کند.