بسترسازی برای تولید داروهای گیاهی

ایران از تنوع اقلیمی مطلوبی برای کشت انواع گیاهی برخوردار است و می‌توان نسبت به سود حاصل از آن امیدوار بود. بیشتر گیاهان دارویی که در کشور کشت می‌شوند، مقاوم به کم‌آبی هستند و در مناطق خشک کشور هم می‌توانند رویش داشته باشند و سازگاری خوبی دارند. در بخش زراعت، چالش‌هایی وجود دارد که با گذشت چند دهه از فعالیت مستمر دانش‌بنیان‌ها در این حوزه، هنوز حل‌نشده باقی‌ مانده است. برای مثال، کشت گیاهان وحشی، زمین خاص خود را می‌طلبد و نباید در هر زمینی کاشته شوند، در حالی که به‌طورمعمول چنین اصولی رعایت نمی‌شود، مانند آن است که اجازه دهیم زیستگاه حیوانات‌وحشی در شهر دایر شود که این روند نه برای گیاه خوب است و نه برای دیگر محصولات کشاورزی. براساس آمارها، در ایران ‌هزار و ۳۰۰ گونه منحصر به فرد گیاهی وجود دارد، اما از آنجا که این مهم چه به‌لحاظ درمانی و چه به‌لحاظ اقتصادی کمتر موردتوجه قرار گرفته است، سهم ایران در تجارت جهانی گیاهان دارویی کمتر از ۲ درصد است، در حالی که طبق آمار جهانی ۸۰ درصد مردم جهان درحال‌حاضر برای درمان، از گیاهان دارویی استفاده می‌کنند.

‌اتخاذ نکردن سیاست‌های راهبردی در مدیریت گیاهان دارویی کشور و استفاده نکردن از روش‌های علمی و صحیح در کاشت، داشت و برداشت و همچنین ضعف در بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی از مهم‌ترین دلایل ضعف در تولید و تجارت گیاهان دارویی به‌شمار می‌آید. البته باید به مواردی نظیر کاهش تولید تخصصی گیاهان دارویی به دلایل مختلف از جمله کمبود مراکز تخصصی فرآوری گیاهان دارویی هم اشاره کرد که منجر به عقب‌ماندگی در این حوزه شده است. چالش‌های متعددی در مسیر توسعه کشت و صنعت گیاهان دارویی وجود دارد که با شناخت دقیق این چالش‌ها و رفع آنها می‌توان به‌سمت توسعه این صنعت در کشور حرکت کرد. برای کشت گیاهان‌وحشی نیازمند اقداماتی برای رویش باکیفیت‌تر آنها در زمین‌های مخصوص هستیم که شرکت‌ها به‌تنهایی توانایی فراهم آوردن این شرایط را ندارند، بنابراین آنها نیازمند حمایت سازمانی هستند. به‌گفته این فعال بازار گیاهان دارویی، برای تولید انبوه گیاهان، مکانیزاسیون در روند تولید از راهکارهای موثری است که می‌تواند به‌کار گرفته شود، به‌طوری که مراحل کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی با ماشین‌آلات، منجر به تولید انبوه و بهره‌وری بالایی ‌شود که راه را برای تجاری‌سازی در ابعاد وسیع هموارتر می‌کند. متاسفانه در بسیاری از موارد به‌ویژه درباره گیاهی نظیر زعفران که با عنوان طلای سرخ هم شناخته می‌شود، هنوز برداشت در بیشتر مزارع به‌صورت سنتی و دستی انجام می‌شود و به‌طورکامل مکانیزه نیست، در حالی که می‌توان با مکانیزه کردن مرحله برداشت، به تولیدات بیشتری از این گیاه دست یافت و ارز بیشتری وارد کشور کرد. چندی پیش، برای نخستین‌بار گیاه کاملینا را از اروپا وارد کردیم و با فرآیندهای مکانیزه توانستیم سطح زیرکشت آن را به ۱۳ هزار هکتار برسانیم؛ گفتنی است، دلیل استقبال کشاورزان از کشت این گیاه، این است که تمام مراحل آن مکانیزه است. بازار از دیگر چالش‌های توسعه دانش‌بنیان‌ها در امر تجاری‌سازی گیاهان دارویی است. متاسفانه فرآیند استانداردسازی گیاهان در کشور انجام نمی‌شود و این باعث شده است که بازارهای خارجی توجه چندانی به گیاهانی که به‌طورمستقیم از ایران صادر می‌شوند، نداشته باشند و ترجیح بدهند از کشورهای دیگری که بسته‌بندی و استانداردهای لازم را دارند، خرید کنند، در حالی که گیاه اصلی از ایران تهیه شده است.

ظرفیت کشورمان در تولید انبوه این گیاهان به‌قدری بالا است که انتظار می‌رود برای کشت هر گیاه، ماشین‌آلات ویژه‌ای طراحی شود، چرا که با تولید انبوه، به‌واسطه کاربرد فناوری، سودهای کلانی حاصل می‌شود و صرفه اقتصادی بالایی خواهد داشت. بنابراین، توجه به شیوه زراعت و مکانیزه شدن آن و بازارسازی مناسب؛ ۲ راهکار برای توسعه تجاری‌سازی گیاهان زراعی است.