در هفته های اخیر موضوع خروج اتباع افغانستانی از ایران به یکی از محورهای مهم تحلیل های اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده  است. گزارش های میدانی حاکی از این است که این تغییر جمعیتی اثرات محسوسی بر بازار اجاره مسکن در برخی مناطق شهری بر جای گذاشته است.

کاهش تقاضا بر واحد های استیجاری، تعدیل نسبی قیمت ها و تغییر الگوی توزیع عرضه و تقاضا از جمله پیامدهایی است که فعالان و کارشناسان بازار مسکن به آن اشاره کردند. بررسی این روند می تواند چشم انداز دقیق تری از آینده بازار قیمت اجاره مسکن  ارائه دهد و مبدا اساسی تصمیم گیری مالکان، مستاجران و سیاست مداران باشد.

چرا افغان ها اخراج شدند ؟

اخراج افغان ها امسال دلایلی داشته و از سوی دیگر این اقدام شامل مهاجران غیرقانونی بوده که بدون مدارک معتبر در ایران بودند، برخی مقامات ادعا کردند که حضور افغان ها ممکن است تهدید جدی برای کشور  و برخی افراد در فعالیت های جاسوسی در برخی از مناطق  باشد.

 کارشناسان معتقدند که حضور افغان ها فشار دوچندانی بر منابع کشور وارد کرده است، این روند با انتقادهای گسترده ای  مانند: وقوع چند پرونده جنایی جنجالی و درگیری های زیست محیطی مانند عدم همکاری طالبان مواجه شده است .

جدول آمار بازگشت افغان‌ها و تغییر قیمت اجاره در افغانستان

ماه	تعداد بازگشت‌کنندگان از ایران	متوسط اجاره ماهانه در کابل (افغانی)
فروردین	6,879	10,000
اردیبهشت	15,675	12,000
خرداد	450,000	15,000
تیر	1,250,000	20,000

 

جدول آمار خروج افغان‌ها و کاهش شاخص اجاره مسکن در ایران

ماه	تعداد خروج اتباع افغان از ایران	شاخص قیمت اجاره مسکن در ایران
فروردین	300,000	100
اردیبهشت	350,000	95
خرداد	400,000	90
تیر	200,000	85

 

آیا اخراج افغان ها بر تمام مناطق اثر داشت؟

با توجه به اینکه اتباع افغانی درآمدهای ناچیزی داشته و همچنین اکثرا به مشاغل فصلی مشغول بودند و یا شغل های کاذب را انجام می دانند در نتیجه به جمعیت حاشیه نشین در کلان شهرها افزوده شده بود و از آنجا که حاشیه کلان شهرها اجاره های سبک تری را دارا می باشند پس خروج اتباع افغان صرفا از این مناطق کاهش قیمت اجاره مسکن داشته، در نتیجه قیمت مناطق دیگر تغییر محسوسی نداشته و عملا تغییراتی ایجاد نشده است.

چرا با خروج افغان ها اجاره مسکن با شوک عجیبی مواجه شد ؟

با توجه به شرایط حاکم بر اوضاع این روزها و شایعات مختلف درباره قیمت اجاره مسکن بعد از خروج اتباع افغان از کشورصرفا از نظر روانی شوکی به بازار مسکن وارد شده که بصورت مقطعی و حباب گونه بود و عملا در واقعیت قیمت تغییر نکرده و حتی افزایش قیمت داشته ایم .

تاثیر خروج افغان ها بر اجاره مسکن بر حاشیه کلان شهرها

بسیاری از افغان ها در واحدهای متراژ کوچک و ارزان زندگی می کردند با خروج آنها تعداد قابل توجهی از خانه ها خالی شد، بیشتر این خانه های خالی در حاشیه کلان شهرهاست با توجه به رفتن افغان ها کاهش فشار در بخش اجاره می تواند به مستاجران ایرانی کمک کند و مالکان واحدهای اجاره ای که به درآمد ماهانه وابسته بودند با خالی شدن خانه ها اجاره بها با مشکلات مالی مواجه شده است، با توجه به برخی قراردادهای اجاره پیش از موعد فسخ شده است و مالکان در بازپرداخت پول دچار چالش شده اند .

خروج افغان ها و تاثیرات مثبت آن بر اجاره مسکن

• ایجاد فرصت شغلی برای نیروهای داخلی :

با کاهش حضور کارگران افغانستانی فرصت بیشتری برای کارگران بومی فراهم میشود مخصوصا در بخش ساخت و ساز .

• افزایش نظارت بر ساخت و ساز ها:

برخی معتقدند نیروهای داخلی با مهارت و با سواد و آموزش دیده می تواند کیفیت ساخت و ساز را ارتقا دهد.

• کنترل بخشی از رشد جمعیت تقاضا کننده مسکن:

با کاهش اتباع افغانستانی در ایران فشار کمتری بر بازار خرید و اجاره مسکن وارد می شود .

خروج افغان ها می تواند فرصت باشد یا تهدید؟

به طور کلی ‍‍پیش بینی کاهش قیمت اجاره ی مسکن در منطقه ی 5 تهران و سایر نقاط کشور در آینده ی نزدیک بعید به نظر می رسد. اما در بلند مدت با توجه به گزارش های میدانی از مشاوران املاک خروج اتباع افغانستانی باعث تازه نفس شدن بازار مسکن و نفع دو طرفه برای موجر و مستاجر باشد.

از طرفی اتباغ افغانستانی بیشتر در خانه های کلنگی سکونت داشتند، حال این خانه های کلنگی خالی از سکنه ، موجب می شود که مالکان به فکر تخریب و یا نوسازی آن ها شوند.

تکلیف پول رهن خانه اتباع افغانستانی ها با خروج از کشور چه می شود ؟

یکی از دغدغه های برخی از اتباع برای بازگشت به کشورشان حساب مالی به صاحبخانه هایشان است ، موضوعی که دولت درباره آن اطمینان خاطر داده و تاکید کرده که اتباع نگران مسائل مالی از جمله باز پس گیری پول رهن خود نباشند.

دولت برای این موضوع نیز تدابیری در نظر گرفته و تمهیدات حقوقی را اعلام کرده است.

یاراحمدی در این خصوص توضیح داد که بخش کنسولی سفارت و واحد حقوقی مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور آمادگی دارند تا در باز پس گیری وجه رهن خانه به اتباع کمک کنند و و مهاجرینی که موفق به دریافت حق خود نشده اند ، می توانند به رایگان به سفارت وکالت دهند تا از طریق نماینده امین یا وکیل ، دریافت پول خود را پیگیری کنند.

وضعیت گردش مالی اتباع غیر مجاز در بازار کار کشور

نائب رئیس اتحادیه مشاوران املاک با اشاره به حضور گسترده اتباع افغانستانی در حوزه ساخت و ساز از این وضعیت به عنوان یک معضل ساختاری یاد می کند که نیازمند اصلاحات جدی و فوری است .

او می گوید : ما دیر یا زود باید این کار را انجام می دادیم.

نمی توان برای همیشه چشم بر این واقعیت بست که بخش زیادی از نیروی کاری در صنعت ساخت و ساز کشور توسط افرادی تامین می شود که نه تنها مجوز قانونی و رسمی برای حضور در بازار کار ندارند بلکه هیچ اطلاعات شفافی از میزان درآمد ، محل سکونت، سطح مهارت و یا حتی هویت دقیق آن ها در دسترس نیست.

این افراد بدون نظارت رسمی وارد چرخه ی اقتصادی کشور شده اند و گردش مالی آن ها در هیچ سامانه ای ثبت نشده است.

این موضوع باعث بی نظمی در بازار کار و زمینه ساز مشکلات امنیتی ، اقتصادی و اجتماعی شده است.

 ما نمی دانیم این افراد از کجا آمده اند ، چه تخصصی دارند و چه میزان دستمزد دریافت می کنند. این ابهامات بازار کار را تحت فشار قرار می دهد و با چالش مواجه می کند.

در حال حاضر بسیاری از مشاغل از جمله کشاورزی، دامداری، خدمات شهری و برخی صنایع کوچک توسط اتباع غیر مجاز اشغال شده است که موجب می شود نیروی کار داخلی با کمبود شغل مواجه شود.

اگر این وضعیت ادامه دار شود و به درستی مدیریت نشود تبعات آن در بلند مدت گریبان گیر اقتصاد ملی شده و اعتماد عموم بومی های کشور را نسبت به نظام اشتغال و عدالت اجتماعی خدشه دار خواهد شد.

نتیجه گیری:

خروج اتباع افغانستانی از ایران می تواند اثرات قابل توجهی بر بازار اجاره مسکن برجای بگذارد.

با کاهش تقاضا در برخی مناطق احتمال افت یا ثبات نصبی قیمت اجاره مسکن وجود دارد، به ویژه در مناطقی که تعداد زیادی از مستاجران افغان وجود داشته اند.

این روند به ویژه در کوتاه مدت می تواند به نفع مستاجران ایرانی تمام شود .

اما کارشناسان معتقدند عوامل کلان اقتصادی ، نظیر تورم ، سیاست های مالی و میزان عرضه واحدهای مسکونی می تواند نقش تاثیر گذاری در قیمت اجاره مسکن را کاهش دهد .