کشت فراسرزمینی، یک راهکار هوشمندانه
عبدالرحمن امینی-استاد دانشگاه
ایران در تامین نهاده های دامی، وابستگی ۸۰ درصدی به واردات دارد، بی شک کاربرد دانش و فناوری در بخش تولیدات این نهاده ها، تاثیر بسزایی در کاهش وابستگی صنعت دام و طیور و نهاده های وارداتی خواهد داشت. گفتنی است، کاربرد فناوری، راندمان تولید را افزایش می دهد و منجر به استفاده از جیره های مناسب تری می شود. بنابراین، توجه بیشتر به دانش بنیان ها در این حوزه باعث کاهش استفاده از نهاده های وارداتی در صنعت دام و طیور می شود. واقعیت این است که زراعت علوفه دامی در کشور بهینه و کارآمد نیست، به همین دلیل فعالیت دانش بنیان ها در بخش زراعت علوفه دامی یک ضرورت به حساب می آید. برای مثال، باوجود اینکه ایران جزو کشورهای ابتدایی در کاشت یونجه بوده، امروز یونجه های مرغوبی کاشت نمی شود و میزان پروتئین موجود در یونجه ایرانی ۱۵ تا ۱۶ درصد است که در نهایت، میزان پروتئینی که می توانیم از یونجه بگیریم، به ۱۴ درصد می رسد. دلیل این نامرغوبی نسبت به کشورهای اروپایی و امریکا، زراعت اشتباه و فروش غیراصولی آن است.اگر یونجه از پروتئین خام بیشتری برخوردار بود، نیاز کمتری به مصرف کنجاله برای گاوهای شیری داشتیم. برای مثال، اگر این میزان پروتئین خام در یونجه کشورمان به ۲۰ درصد برسد، در نهایت مجبور به ۷ درصد استفاده از کنجاله خام خواهیم بود. بیشترین میزان واردات نهاده های دامی مربوط به کنجاله سویا، ذرت و جو است و هر ساله نزدیک ۲۰ به میلیون تن وارد می کنیم. حال اگر نهاده هایی را که در داخل کشور تولید می شود، به روش های بهینه سازی تولید کنیم، بی شک نیاز ما را به واردات کم می کند و بی شک ورود دانش در بخش زراعت تاثیر زیادی بر تولید خواهد داشت. تفاله و پوست میوه ها و پسماندهای سبزیجات را می توان با روش های علمی و فناورانه وارد چرخه نهاده ها کرد. از آنجایی که محصولات کشاورزی متنوعی در کشور تولید می شود، می توان از پسماندهای آن، که خروجی کارخانجات هستند، در تامین نهاده های دامی استفاده کرد. برای مثال، می توانیم با روش های فناورانه از پسماند کارخانجات قند و آبمیوه گیری که کمک زیادی به تامین غذای دام و طیور می کنند، نهایت استفاده را ببریم. در واقع، خشک کردن و فرآوری و نگهداری آن، علم و فناوری می طلبد تا به خوراک دام و طیور تبدیل شود. بی شک علم و توان فناوری کافی برای افزایش نهاده های داخلی داریم، اما به این معنی نیست که نیاز کشور را به واردات کم می کند. کشور از نظر متخصصان غنی است و مهارت کافی در تامین خوراک دام و طیور داریم. گفتنی است، امکانات علمی و فنی کافی در افزایش کمیت خوراک دام وجود دارد و تنها نیازمند توجه بیشتری هستیم. اگر رانت برخی شرکت هایی که نهاده های دامی وارد می کنند، حذف شود، می توانیم در مسیر خودکفایی خوراک دام و طیور قرار بگیریم. در واقع، برخی شرکت ها از واردات این نهاده ها سود زیادی می برند و اگر جلو رانت آنها گرفته شود، درصد زیادی از وابستگی کشور کم می شود.
در بحث کیفیت مشکلی نداریم و معضل اصلی در صنعت دام و طیور وابستگی به خارج در تامین نهاده ها است و مشکل اصلی دیگر، عدم کنترل در بازار است. اگر هر فرد روستایی یا عشایری که در سیستم تامین خوراک دام فعالیت می کند، بتواند بازار خود را پیدا کند و دست مافیا کوتاه شود؛ شاهد تولید بیشتری خواهیم بود. بنابراین، مشکل اصلی، عدم کنترل بازار است که چالش برانگیز شده است. بخش زیادی از کنستانتره موردنیاز صنعت دام و طیور در کارخانجات خوراک دام و طیور تولید می شوند که تحت نظارت جدی سازمان دام پزشکی هستند. تولید خوراک مضر به ندرت در کشور اتفاق می افتد. همچنین، گوشت قرمز تولیدات بخش روستایی و عشایری در کشور از مرغوبیت بالایی برخوردار است و معضل جدی در باب تولید خوراک ناسالم وجود ندارد. شاید کمتر از نیم درصد خوراک دام و طیور در کشور حاوی مواد غذایی باشد که درصدی از آلودگی ها را دربرداشته باشد. تناقضی که با اتحادیه اروپا داریم، این است که استفاده از آنتی بیوتیک ها از سال ۲۰۰۶ برای دام و طیور ممنوع، اما هنوز در کشور ما استفاه می شود که در 10 سال اخیر این میزان کمتر نیز شده است.