فرصت‌های بهبود
محمدرضا دره‌شیری- عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر
طرح عرضه یکپارچه خودرو از این نظر که برای مصرف کننده واقعی این اطمینان را ایجاد می کند که با ایستادن در صف انتظار، بالاخره می تواند خودرو موردنظرش را از خودروساز با نرخ مصوب تحویل بگیرد، موردتوجه و رضایت بسیاری از متقاضیان خودرو قرار خواهد گرفت؛ متقاضیانی که گاهی چندین بار برای دریافت خودرو ثبت نام و در قرعه کشی شرکت کرده اند، اما موفق به خرید خودرو با نرخ کارخانه نشده اند.
رانت حاصل از ثبت نام خودرو، که به صورت قطعی بعد از مدتی در اختیار دریافت کنندگان خودرو قرار خواهد گرفت، برخی از افراد جامعه را که متقاضی واقعی خودرو نیستند را نیز تشویق می کند تا در صف خرید خودرو قرار بگیرند؛ بنابراین در صورتی که رشد تولید خودرو متناسب با افزایش تقاضا افزایش نیابد، صف های طولانی برای خرید خودرو موردانتظار است. صف هایی که می تواند منجر به افزایش شکاف بین نرخ بازار و نرخ کارخانه شود. برای حل این مسئله لازم است ظرفیت و تیراژ تولید خودرو متناسب با رشد تقاضا افزایش یابد. اما، امروز بزرگ ترین مانع این رشد چیست؟ بررسی صورت های مالی ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ ، ۳ خودروساز بزرگ کشور (ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو) نشان می دهد مجموع زیان انباشته این 3 خودروساز، در یک روند افزایشی، در پایان آذر امسال به رقم ۸۲ هزار میلیارد تومان رسیده است.
این زیان انباشته نه تنها جریان تحقیق و توسعه را در صنعت خودرو با چالش جدی مواجه کرده، بلکه جریان تامین مواد اولیه و خرید قطعات از تامین کنندگان خودرو را دچار وقفه کرده است. حل این مسئله مستلزم انتقال بخشی از رانت پرداخت شده به مصرف کنندگان به تولیدکنندگان است که از طریق رفع نواقص الگوی قیمت گذاری انجام خواهد شد. بهترین شاخص برای ارزیابی کارآیی الگوی قیمت گذاری، تاثیرگذاری آن بر روند تغییرات در زیان انباشته خودروسازان است.
این الگو باید بتواند باتوجه به افزایش نرخ مواد اولیه و هزینه های تولید خودروسازان و با در نظر گرفتن یک سود منطقی برای صنعت خودرو، نرخ را به طورمستمر تعدیل کند. در این صورت است که منابع لازم برای پشتیبانی از تحقیق و توسعه و افزایش ظرفیت تولید توسط خودروسازان کشور فراهم خواهد شد و صف های طولانی پشت درهای خودروسازان کوتاه و در واقع، حمایت واقعی و بلندمدت از مصرف کننده، از طریق حمایت از تولیدکننده حاصل خواهد شد؛ حمایتی که به تدریج و بعد از یک دوره زمانی معقول، تقاضای سفته بازی خودرو را کاهش خواهد داد و هزینه فرصت انتقال نقدینگی در دست مردم به سمت سرمایه گذاری های مولد اولویت دار برای ایجاد اشتغال برای جوانان و افزایش تولید و رفاه اجتماعی را در کشور کاهش خواهد داد.
