چشم‌انداز بازار و صنعت خودرو در سال جاری
امیرحسن کاکایی-عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت
پارامترهای متغیر سال جاری بسیار زیاد است و واقعا نمی توان در یک متن کوتاه پیش بینی دقیقی برای خواننده ارائه داد. اگر پیش بینی غلطی ارائه بدهیم، از آنجا که سناریوهای مختلف کاملا نتایج مخالف هم می دهند، امکان دارد افرادی سرمایه گذاری غلط انجام دهند و به خاک سیاه بنشینند، به همین دلیل تصمیم گرفتم در این نوشتار کوتاه فقط به عوامل کلیدی اشاره کنم و سناریوپردازی، قضاوت و پیش بینی را بگذارم بر عهده خواننده محترم.
اول عوامل صنعتی که بیشتر با آنها آشنایی دارم و فکر می کنم ابعاد آن واضح تر است را توضیح می دهم. اولا دولت دستور داده، تاکید می کنم که دستور داده تولید یک میلیون و ۸۰۰ هزار عدد باشد؛ ۹۰۰ هزار سهم ایران خودرو و ۷۰۰ هزار سهم سایپا و ۲۰۰ هزار هم برای بقیه خودروسازان. در این میان، طبق اطلاعات نامعتبر من، حدود ۳۰۰ هزار خودرو قبلا پیش فروش شده، اما ظاهرا در ثبت نامی که پیش از عید انجام شد، قرار است دست کم ۵۰۰ هزار خودرو بدون قرعه کشی ثبت نام شود. البته خبرهای رسیده حاکی از این است که تعداد بیشتری ثبت نام کرده اند. همچنین قانون می گوید نصف تولید دو خودروساز باید به طرح جوانی جمعیت اختصاص یابد. با همین اعدادی که گفته شد، عملا کل تولید سال جاری ایران خودرو و سایپا پیش فروش شده و هیچ خودرویی برای عرضه در میانه سال وجود ندارد. موضوع خودروهای فرسوده هم که در این ۶ ماه، عملا ۲۰ درصد ظرفیت تولید به آنها اختصاص می یافت، همچنان زیر سوال است. همچنين ما در بهترين سال هاي توليد كه ارتباطات جهاني در سطح عالي بود، در نهايت توانستيم يك ميليون و 600 هزار خودرو تولید کنیم. حال همچنان باوجود تحریم ها، منطقا یکی از محدودیت های خودروسازان ارز تخصیصی خواهد بود. از سویی فولاد مبارکه ظاهرا ظرفیت تولید حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون ورق بدنه خودرو را دارد؛ به عبارتی سال جاری باید به شدت واردات ورق فولاد بالا برود. فکر می کنم همین وضعیت درباره بسیاری از مواد اولیه و حتی قطعات حاکم باشد. اینکه چه ماده و چه قطعاتی با چه کیفیتی، از کدام کشورها، با کدام ارز، با چه قیمتی وارد خواهند شد، مبهم است.
همچنین شنیده ها حاکی است که فولاد مبارکه در سال جاری یکی، دو ماهی در حال اورهال خواهد بود. از سویی وضعیت گاز و برق، نشان دهنده ادامه و حتی عمیق تر شدن مشکل کمبود انرژی در تابستان و زمستان است و به عبارتی محدودیت های تولید قطعات و مجموعه ها و حتی خودروسازی بیشتر خواهد شد.از سویی هم سال جاری با تورمی حداقل ۴۰ درصدی روبه رو هستیم و دستمزدها اگر کمتر از ۴۰ درصد افزایش یابد، حتما کارگران با مشکل روبه رو خواهند شد. از سویی نرخ برق و گاز قرار است یک جهش اساسی، اگر اشتباه نکنم تا حد ۳ برابر را تجربه کند. همچنین تعرفه واردات مواد و قطعات به علت حذف مبنای ۴۲۰۰ تومانی و ارتقا به ۲۸۵۰۰ تومان، حدود ۶ . ۷۸ برابر می شود. همچنین با اقدامی که به تازگی دولت در زمینه ارز انجام داد، نرخ پایه ارز از حدود ۳۰ هزار تومان دست کم به پایه ۴۰ هزار تومانی ارتقا خواهد یافت. البته این با فرض تغییر نکردن وضعیت دیگر عوامل تعیین نرخ ارز است.
علاوه بر موارد یادشده تا این لحظه قیمت های خودرو اصلاح نشده و به طور خاص ایران خودرو و سایپا بلاتکلیف هستند. بیش از ۱۴۰ هزار میلیارد تومان زیان رسمی و حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بدهی دو خودروساز، سر جایش است، اما همزمان برای اینکه دو خودروساز بتوانند ارتقای تیراژ بدهند، باتوجه به افزایش دست کم ۳۰ درصدی تیراژ و ۴۰ درصدی تورم اقلام و هزینه های تولید، نیاز به نقدینگی بالای ۸۰ درصد افزایش می یابد؛ به عبارتی میزان استقراض دو خودروساز افزایش می یابد و هزینه مالی آنها نیز بالاتر خواهد بود. باتوجه به سرعت گردش نقدینگی حدود یک بار در سال، می توانم با قیمت های امسال ادعا کنم که حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان پول بیشتر یا به عبارتی بدهی بیشتر خواهد بود. اگر بهره بانکی را فقط ۲۰ درصد در نظر بگیریم، یعنی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان هم به هزینه های مالی اضافه می شود.اتفاقات دیگری هم در سال جاری می افتد. چند خودرو از خط تولید خارج و چند خودرو جدید وارد خط تولید می شوند و در عین حال برخی خودروها برای رعایت استانداردهای جدید باید به روز شوند. استانداردهای جدید اجباری، به گونه ای است که باید قطعات الکترونیک بیشتر و های تک تر وارد کشور شود. اینکه این حجم از تغییرات چه محدودیت هایی بر تولید می افزاید دقیقا معلوم نیست. ظاهرا خودروسازان با چینی ها به توافق رسیده اند و امیدوارم خود این موضوع گلوگاه نباشد. اینها تنها گوشه ای از پارامترهای کلیدی تولید بود. و اما درباره بازار. همان طور که توضیح دادم دولت تقریبا تمام تولید سال جاری دو خودروساز اصلی را پیش فروش کرده است. از سویی قول داده ۱۰۰ هزار خودرو را که قرار بود امسال وارد کند تا خرداد وارد کند. همچنین مجلس دولت را موظف کرده میزان واردات خودرو را در سال جاری ۲ برابر کند که جمعا می شود ۳۰۰ هزار خودرو؛ به عبارتی با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت سال جاری حدود ۳ میلیارد دلار خودرو وارد می شود. از سویی هم دست کم ۲۰۰ هزار خودرو کاملا مونتاژی تولید خواهد شد که برای تامین قطعات های تک به ویژه الکترونیکی آنها، میزان ارزبری تولیدکنندگان خودرو و قطعات به شدت بالا خواهد رفت. می توانم به راحتی ادعا کنم با این برنامه ها میزان ارزبری سال جاری کل بازار خودرو حدود 2 برابر خواهد شد. البته نمی دانم درباره قطعات یدکی چه اتفاقی خواهد افتاد. نمی توانم از اینکه این حجم از ارزبری با ادامه تحریم ها چه تاثیری در نرخ ارز و در نهایت نرخ اقلام مختلف از جمله خودرو و قطعات یدکی خواهد داشت، تصویر روشنی ارائه دهم. البته یک احتمال هم وجود دارد که مسئولان خبرهایی از توافق برجامی دارند که چنین قول هایی را به مردم داده اند. امیدوارم مسئولان کاملا آگاهانه این قول ها را به مردم داده باشند و سامانه مدیریت یکپارچه فروش خودرو را مدیریت کنند. به هرحال، آبروی دولت و زندگی ما این وسط گرو این ادعاهاست و همه ما باید دعا کنیم که وزارت صمت در برنامه های خود موفق شود، وگرنه معلوم نیست قیمت ها چگونه بالا می رود و چه بلبشویی در بازار رخ می دهد.
