نیازمند سرمایه‌گذاری برای هوای پاک هستیم
هادی اله‌یاری ـ عضو کمیته نفت و گاز معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری
فلر جزو آلاینده ترین تجهیز در صنعت نفت و گاز است که باتوجه به اینکه عمر مخازن نفتی و گازی کشور به دور دوم و سوم خود نزدیک شده، میزان گازهایی که همراه با نفت و گاز منتشر می شود، بسیار افزایش پیدا کرده است. براساس گزارش های جهانی و برمبنای آمارهای رسمی، ایران با بیش از ۱۳ میلیارد مترمکعب، در رتبه سوم دنیا در بخش سوخت فلر قرار دارد؛ اما داده های واقعی عددی نزدیک به ۱۷ تا ۱۸ میلیارد مترمکعب را نشان می دهد که حاکی از رتبه دوم ایران در طبقه بندی جهانی است که علت آن به استفاده نکردن از فناوری های جدید، فرسودگی تجهیزات قبلی برمی گردد. پالایشگاه های نفتی و گازی کشور برای ریکاوری فلر نیازمند سرمایه گذاری هستند که به دلیل تحریم ها و عدم سرمایه گذاری خارجی متصدیان مجبور هستند سالانه ۵ میلیارد یورو گاز همراه نفت را فلر کند که طبق بررسی های انجام شده در برخی میادین می تواند از میزان این ریکاوری تا یک سال، بازگشت سرمایه انجام بگیرد. توربین های گازی و بویلرها وابسته به سوخت هستند که به دلایل ملاحظات فنی شیرین سازی شده و آلایندگی ندارد، اما در مقایسه با همتایان پیشرفته خود در جهان، میزان انتشار دی اکسیدکربن تولیدی آنها ۳ تا ۵ برابر است. برای حفاظت از محیط زیست باید در مسیر کاهش آلایندگی های استخراج گاز اقدام مهمی را به سرانجام برسانیم، اما باتوجه به تنش های ارزی موجود در کشور با اینکه امکان استفاده از این فناوری های نوین برای کاهش آلایندگی ها مهیا است، سرمایه گذاری برای استفاده از این فناوری ها انجام نمی گیرد. در کل، کاهش فلرینگ، جایگزینی توربین ها و تجهیزات قدیمی صنعت نفت و گاز مواردی است که نیازمند کاربرد فناوری های به روز است. گفتنی است، این معضل در بیشتر کشورهای اروپایی موضوعی حل شده است. بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکای شمالی توانستند با استفاده از روش های مختلف به شدت از میزان آلایندگی هایی که دارند، بکاهند. برای مثال، از سال ۲۰۱۸ در امریکای شمالی به نیم درصد سولفور در سوخت رسیدند و در اروپا این میزان به یک دهم درصد رسیده است، اما در کشور ما به دلیل عقب افتادگی های مالی و دسترسی نداشتن به منابع مالی و فنی، دچار محدودیت هایی و مجبور هستیم، برای سوخت با سولفور کم از کشورهای همسایه نظیر امارات کمک بگیریم که امری بسیار هزینه بر است. نخستین آلاینده ای که اهمیت دارد، اکسیدهای گوگرد است که در هنگام بارندگی تبدیل به اسید سولفوریک می شود و برای موجودات زنده و ساختمان ها آسیب زا است. گفتنی است، طیف متفاوتی از فناوری ها را می توان برای جلوگیری از انتشار این گازها به کار برد. برای مثال، فناوری FGD به صورت خشک و تر است که از سال ۱۹۷۰ توسعه داده شده، اما در ایران به دلیل محدودیت تامین منابع مالی برای اجرای چنین پروژه های زیست محیطی در هیچ نیروگاهی امکان بهره گیری از چنین فناوری نصب نشده است.
خوشبختانه شرکت های داخلی توان طراحی این سیستم ها را دارند و با یک برنامه ریزی دقیق می توان آن را عملیاتی کرد. برای مثال در فرآیند کاهش سولفورو این موضوع در داخل کشور توسط شرکت های داخلی امکان پذیر است. درباره آلاینده هایی نظیر اکسیدهای نیتروژن، به طورمعمول کارفرماها و مالکان تجهیزات، به دلیل اینکه ممکن است تداخلی در ضمانت تجهیز به وجود بیاید، مایل نیستند، از شرکت های دیگر برای کاهش این آلاینده استفاده کنند و احتیاج است که سازنده موتور در کنار مجموعه باشد و چون در شرایط تحریم به سر می بریم، دسترسی های این چنینی به افراد وجود ندارد، اما درباره کاهش دیگر آلاینده ها، این روند به راحتی و بدون حضور سازنده موتور انجام می شود. دولت می تواند یک نقش حاکمیتی داشته باشد، به گونه ای که اجبار نیروگاه ها و کشتی ها را برای کاهش انتشار دربرداشته باشد. برای مثال، دادن مشوق ها و تنبیه هایی برای شرکت ها می تواند یک رویکرد راهگشایانه باشد. علاوه بر آن، با واگذاری چند دستگاه به شرکت های دانش بنیان داخلی برای داخلی سازی این فناوری ها، می تواند هزینه های ساخت را تا ۵۰ درصد کاهش دهد و این موضوع در ساخت کشتی ها و نیروگاه ها هم قابل اجرا است.
