بلندمرتبه‌سازی در بازآفرینی بافت فرسوده
حسین عبداللهی-کارشناس مسکن
یکی از پدیده های بحث برانگیز در شهرسازی معاصر کشور ما را که همواره موردچالش بوده است، راهبرد توسعه عمودی و بلندمرتبه سازی در فرآیند برنامه ریزی شهری است. موضوعاتی نظیر رشد روزافزون جمعیت شهری، کمبود و گرانی زمین به ویژه در کلانشهرها و مشکلات ناشی از گسترش افقی، دلایلی هستند که اتخاذ راهبرد بلندمرتبه سازی را توجیه پذیر کرده است.
بلندمرتبه سازی در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده موجب می شود دوباره تراکم بالا و ریزدانگی و مشکل معابر در این مناطق پا برجا بماند، بنابراین باید از بلندمرتبه سازی در بازآفرینی بافت فرسوده جلوگیری شود تا در این فرآیند کیفیت زندگی مردم در شهرها نیز افزایش پیدا کند.
برای توسعه ساخت مسکن به زمین نیاز داریم، در تهران زمین کافی برای خدمات عمومی وجود ندارد. باید کمربند تهران را باتوجه به طرح تفصیلی گسترش دهیم و با مشوق تهاتر زمین جدید با مسکن موجود، مردم را به اماکن جدید انتقال دهیم و جمعیت را در سطح تهران پخش کنیم.
در داخل شهر تهران، اراضی به میزان کافی وجود دارد، بنابراین نیازی به ساخت واحدهای بلندمرتبه که خود زمینه ساز ناهمگون شدن واحدهای مسکونی در داخل شهرها می شود، نداریم. هم اکنون ساخت واحدهای ویلایی در کشور رونق گرفته، به طوری که ایوانکی به عنوان پرچمدار ساخت واحدهای ویلایی در کلانشهر تهران به شمار می رود و پیشرفت فیزیکی واحدهای این شهر به مرحله فوندانسیون و اسکلت رسیده است.
طرح توسعه افقی شهر ها یکی از مهم ترین راهکار ها برای اجرا و تسریع در روند ساخت پروژه های نهضت ملی مسکن است که در این بخش دستگاه ها هم باید همکاری لازم را برای اجرای هرچه سریع تر این پروژه ها در دستور کار خود قرار دهند.
باتوجه به اینکه تراکم جمعیتی در بافت فرسوده بالا و کیفیت زندگی در این اماکن نیازمند بهبود است، هدف اصلی نمی تواند افزودن ساکنان جدید باشد. باید با روش هایی به سمت بازآفرینی برویم که کیفیت زندگی را برای ساکنان فعلی بالا ببریم.
مسئله بعدی اینکه تعریف دقیق بافت فرسوده روشن نیست. تعریف شورای عالی شهرسازی 3 شاخص ریزدانگی، نفوذناپذیری و کمبود مقاومت را مطرح می کند، اما به طور مثال در منطقه ۱۶ شهرداری تهران، بافت های فرسوده تمامی 3 شرط فوق را ندارند و این مسئله موجب شده مردم نتوانند از تسهیلات آن استفاده کنند.
نکته دیگر اینکه بهتر است توسعه افقی را در راستای احیای بافت فرسوده در دستور کار قرار دهیم و نباید این دو در تقابل با همدیگر در نظر گرفته شود. توسعه عمودی و بلندمرتبه سازی در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده موجب می شود دوباره تراکم بالا و ریزدانگی و مشکل معابر در این مناطق پا برجا بماند، بنابراین باید از بلندمرتبه سازی در بازآفرینی بافت فرسوده جلوگیری شود. علاوه بر این، باید از ساخت واحدهای مسکونی کوچک مقیاس که موجب بالارفتن تراکم در این بافت ها می شود نیز، جلوگیری کرد.
در تهران زمین کافی برای خدمات عمومی وجود ندارد. باید کمربند تهران را باتوجه به طرح تفصیلی گسترش و با مشوق تهاتر زمین جدید با مسکن موجود مردم را به اماکن جدید انتقال دهیم و جمعیت را در سطح تهران پخش کنیم. به این ترتیب، زمینه چینی برای بازسازی فراهم می شود،کمااینکه در لندن به همین سمت حرکت شده است.
خانه های خالی موجود در شهرها بیشتر در بالای شهر است و برای افراد متوسط جامعه قابل استفاده نیست، اما آیا این خانه ها هم تقاضای خاص خودشان را ندارند؟ اگر یک شیفت در تهیه خانه اتفاق بیفتد و کسی که در دهک 10 قرار دارد، به این املاک نقل مکان کند و تقاضا را در محله های متوسط کاهش دهد، در این صورت فرصت تهیه مسکن برای دهک های بعدی فراهم می شود، بنابراین ساماندهی به خانه های خالی موجود در شهرها نیز یکی دیگر از الزامات خانه دار کردن مردم شهرهای بزرگ است که باید در کنار بازآفرینی بافت های فرسوده به آن توجه شود.
