پیش‌بینی‌های ناخوشایند از طرح کالابرگ
علیرضا حسنی ـ عضو کمیسیون تولید و صادرات اتاق اصناف ایران
دولت در چند مدت اخیر، بحث اجرایی کردن طرح کالابرگ را به طور جدی پیگیری کرده و خبرهایی مبنی بر احتمال اجرایی شدن آن از مهر امسال به گوش می رسد. به گفته معاون وزیر اقتصاد، دولت با مسئولیت وزارت رفاه و بانک مرکزی در حال پیگیری اجرای پایلوت طرح کالابرگ است و زیرساخت های فنی نیز آماده شده.
دولت خبر داده امکان اجرای پایلوت آن از مهر برای برخی کالاها وجود دارد تا نرخ این کالاها با نرخ سال ۱۴۰۰ محاسبه شود، از این رو پرداختن به ابعاد این طرح و همچنین پیامدهای احتمالی آن، شایان توجه به نظر می رسد.
اجرای طرح کالابرگ از چندین جهت شایان بررسی است؛ نخست آنکه باید دید زیرساخت های فنی و تجهیزاتی این کار تا چه میزان آماده و مهیا شده، چرا که نقص های فنی در طرح های این چنینی، رکنی اساسی و مهم را ایفا می کند. از سویی دیگر، تنها آماده بودن زیرساخت ها از سوی نهادهای دولتی، کافی نبوده و باید دید مردم نیز به عنوان طرف مقابل و بازیگر اصلی این طرح، تا چه حد برای اجرایی شدن طرح کالابرگ آماده
هستند.
بخشی از مردم همواره زیرساخت های فنی لازم مانند حساب بانکی را ندارند یا حتی هنوز یارانه ای به دلیل نقایص فنی به آنها پرداخت نمی شود.
این بخش از مردم از اقشار ضعیف و پایین دست جامعه هستند که از اتفاق بیشتر از سایرین به حمایت های مالی دولت نیاز دارند.
برای پرداخت یارانه یا دیگر حمایت های دولتی هنوز برای این بخش از جامعه زیرساخت هایی فراهم نیست و اجرای طرح کالابرگ، می تواند این بخش را از دسترسی به کالاهای اساسی مهم محروم کند.
در ادامه، این اقشار پایین دست برای تهیه مایحتاج خود مجبور هستند از بازار سیاه کالاها را خرید کنند که در نهایت به ضرر آنها تمام خواهد شد.
یکی از پیامدهای مهم اجرای طرح کالابرگ، ایجاد بازار سیاه برای اقلام اساسی است. در این شرایط، کالاهای اساسی چند نرخی شده و هر زمان که افراد به هر دلیلی نتوانند مایحتاج بدیهی خود را توسط کالابرگ تهیه کنند، باید آن را با قیمت های چندبرابری از بازار آزاد و بازار سیاه خریداری کنند. در این شرایط همهمه های جدی در بازار رخ می دهد و اقتصاد به سامان نخواهد رسید.
بدیهی است، ایجاد کالابرگ باعث شکل گیری صف های طولانی برای خرید کالاهای اساسی می شود و چالش های جدیدی را برای مردم پدید خواهد آورد. با شکل گیری بازار سیاه برای کالاهای اساسی مردم، حاکم شدن ثبات اقتصادی، امری دور از ذهن به نظر می رسد، حتی برخی کارشناسان پیش بینی می کنند سوءاستفاده های زیادی در بحث اعطای کالابرگ و خرید و فروش با آن شکل خواهد گرفت که این موضوع از دیگر مشکلات اجرای طرح کالابرگ است.
از سویی دیگر، کارشناسان معتقدند زمانی که دولت بر کالاهای اساسی تمرکز داشته باشد و با تصمیمات خود مبادله کالا را در بازار محدود کند، توازن عرضه و تقاضا نیز به هم خواهد خورد، در این صورت، تولیدکننده نیز با تغییر قیمت های تمام شده کالای خود، به دلیل افزایش تقاضا، تنش های بازار را بیشتر می کند، بنابراین به نظر می رسد با اجرای طرح کالابرگ، بازار، آشفتگی سنگینی را تجربه کند و چالش های جدید و سخت تری برای مردم ایجاد شود و حتی در صورت آماده بودن بسترهای فنی و زیرساختی، نمی توان به ابعاد اجرای این طرح خوش بین بود.
کشورهای اروپایی برای تنظیم اقتصاد خود، بازار را به دست عرضه و تقاضا می سپرند و قوانین بازار آزاد در این کشورها حاکم است. در چنین شرایطی، هر شخص متناسب با نیاز و موجودی بازار، سبد کالایی خود را تنظیم و مدیریت می کند و در این میان بازار می تواند به ثبات و سامان برسد.
