توسعه تجارت به شرط تامین تجهیزات
سیدرضا نورانی ـ رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران
ایران بهدلیل قرارگیری در موقعیت مناسب جغرافیایی، همواره میتواند از بسترهای حملونقل زمینی، هوایی و آبی خود بهنحو احسن استفاده کند، اما یکی از مهمترین مشکلات مربوط به مسئله تجارت خارجی، بحث کمبود تجهیزات ترابری و نقایص ناوگان حملونقل است. باید تاکید کرد تا زمانی که تجهیزات مناسبی در این زمینه نداشته باشیم، نمیتوان به توسعههای تجاری امیدوار بود. در بخشهای مختلفی از حملونقل کشور نیز ایرادات مربوط به تجهیزات حملونقل دیده میشود. بهعنوان مثال در مباحث صادراتی، با کمبود تجهیزات باربری مناسب هم در حملونقل زمینی و هم آبی مواجهیم. بخش خصوصی توانایی حل این معضل را داشته و میتواند با استفاده از منابع مالی خود، تجهیزات لازم ترابری را وارد کند، اما در چند سال اخیر باوجود تمام پیگیریهای انجامشده از سوی فعالان بخش خصوصی که همان تجار و بازرگانان هستند، دولت هیچ اجازهای در اینباره صادر نکرده است. بهبیانی دیگر، دولت نه خود توجهی به اهمیت مسئله حملونقل دارد و نه اجازه ورود دیگر بخشها را برای رفع این چالشها صادر میکند. این یکی از مهمترین سنگاندازیهای دولت در مسئله تجارت خارجی بهشمار میرود. باید در نظر داشت با شکلگیری تورم جهانی برای کرایههای حملونقل، هزینه تجارت نیز افزایش یافته است، اما افزایش هزینه حملونقلی که امروزه شاهد آن هستیم، برگرفته از نبود ناوگان مناسب باربری برای تجارت است. همچنین از سوی دیگر بهدلیل فرسودگی و نامناسب بودن وضعیت حملونقل، انتقال کالاهای فسادپذیر در مقاصد موردنظر، بهویژه در خارج از کشور با سختی و چالشهای فراوان انجام میگیرد. تمامی این موارد نکاتی است که نشان میدهد دولت هیچگونه اقدام مثبتی در زمینه تهیه زیرساختهای مناسب برای بهبود و توسعه حملونقل در کشور انجام نداده است.
دولتها در چندین سال گذشته اهدافی در راستای پیشرفت فعالیتهای صادراتی در کشور مطرح کردند. حتی در برخی مواقع توجه خود را به مسائلی از جمله توسعه تجارت و حتی ترانزیت کالاها و بهرهگیری از فرصتهای مربوط به این مسئله نشان دادند، اما هیچکدام از توجهات راه بهجایی نبرده و هیچ بستری برای این توسعه فراهم نشده است. تاثیر این مسئله را در چند بعد از تجارت خارجی میتوان مشاهده کرد. ابتدا در بحث توسعه صادرات، بدیهی است نبود تجهیزات مناسب و فرسودگی آنها بهطور مستقیم برکیفیت کالای صادراتی اثرگذار است. همچنین با افزایش هزینه حملونقل، نرخ تمامشده کالاهایی که به بازارها میرسند، بالا خواهد رفت. این فشار هزینهها هم برای تولیدکننده و هم مصرفکننده زیانبار است. از سویی دیگر حتی اگر کاهش کیفیت کالایی را که به مقصد صادراتی میرسد، جزو زیانهای فرسوده بودن و کمبود ماشینآلات حملونقل در نظر نگیریم، با افزایش کرایه ماشینهای باربری، تاجران در روابط بینالمللی خود نیز دچار مشکل خواهند شد. از سویی دیگر در مسئله ترانزیت نیز با فرسودگی ناوگان تجهیزاتی و مشکلات مختلفی که در این زمینه وجود دارد، نمیتوان شرایط را برای توسعه فعالیتهای مربوط به این حوزه مهیا توصیف کرد.
زمانی که قصد داریم به اهداف توسعهای خود دستیابیم، باید شرایط مناسب با آن را فراهم کنیم. دولت برای بهبود وضعیت بازار داخل و گسترش مقاصد تجاری بینالمللی باید همواره نقاط ضعف موجود را شناسایی و درصدد رفع آنها برآید. مشکلات عنوانشده در رابطه با فرسودگی و کمبود ناوگان حملونقل در تجارت، تنها به حمل زمینی محدود نمیشود. در مسئله حملونقل دریایی نیز مشکلات متعددی وجود دارد که باید به آن رسیدگی کرد. پس از افزایش فشارهای اقتصادی بینالمللی نیز همچنان حملونقل دریایی ایران فعال است، اما نه بهاندازه میزان قبل. بهطورکلی میتوان گفت کمبودهای اصلی و مهمی در مباحث صادراتی ایران وجود دارد که وظیفه رفع آن برعهده دولت است، اما هنوز نهادهای دولتی هیچ برنامه و راهکاری برای رفع مشکلات و تامین کمبودهای زیرساختی توسعه صادراتی در نظر نگرفته و اجرایی نکردهاند.