حمل‌ونقل دریایی؛ فرصتی که دیده نمی‌شود
سیدرضا نورانی - رئیس اتحادیه محصولات کشاورزی
حمل‌ونقل دریایی یکی از مهم‌ترین بسترها و لوازم اصلی فعالیت‌های تجاری برای بیشتر کشورهای جهان است. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و نقش‌آفرین در مباحث صادراتی و وارداتی، از راه‌های آبی برای انجام فعالیت‌های تجاری خود استفاده می‌کنند. دلیل این موضوع نیز وجود مزیت‌های مختلف برای استفاده از حمل‌ونقل دریایی در فعالیت‌های تجاری است. مهم‌ترین فایده استفاده از این بستر، کاهش هزینه‌های انتقال است؛ هزینه حمل‌ونقل دریایی به‌مراتب ارزان‌تر و به‌صرفه‌تر از حمل‌ونقل زمینی و هوایی است. از این‌رو بیشتر صادرکنندگان، راه‌های آبی را برای انتقال کالاها و محصولات خود انتخاب می‌کنند. علاوه بر مسائل مالی، سرعت انتقال محصولات با کشتی نیز در برخی مواقع بیشتر از سایر راه‌های ارتباطی است و این موضوع را می‌توان پیامد مثبت دیگری برای حمل‌ونقل دریایی برشمرد.
پیش از تشدید تحریم‌ها علیه ایران، کم‌وبیش کشتی‌های خارجی در بنادر جنوبی ایران رفت‌وآمد داشته و تجارت از طریق کانال‌های آبی امکان‌پذیر بود. پس از افزایش فشارهای اقتصادی بین‌المللی نیز همچنان حمل‌ونقل دریایی ایران فعال است اما نه به اندازه قبل. به‌عنوان مثال هنوز برخی محصولات کشاورزی مهم وارداتی، از طریق بنادر وارد ایران می‌شوند و اما فعالیت‌های تجاری ما از طریق راه‌های آبی مانند قبل پررونق نیست. باید توجه داشت زمانی که مسئولان نهادهای دولتی اهداف اصلی و کلان اقتصادی کشور را برپایه توسعه صادرات غیرنفتی تنظیم می‌کنند، باید بسترها و لوازم تحقق این اهداف را فراهم کنند. کمبودهای اصلی و مهمی در مباحث صادراتی ایران وجود دارد که وظیفه رفع آن برعهده دولت است، اما هنوز نهادهای دولتی هیچ برنامه و راهکاری برای رفع مشکلات و تامین کمبودهای زیرساختی توسعه صادراتی در نظر نگرفته و اجرایی نکرده‌اند. از مهم‌ترین کم‌توجهی‌های دولت به فرصت‌های حمل‌ونقل دریایی می‌توان به تعطیل شدن بندر و خط صادراتی بوشهر پس از تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اشاره کرد. تحریم‌ها ارتباطی با این خط صادراتی نداشت اما خود دولت طی یک اقدام
خودتحریمی، این بندر مهم را تعطیل کرد. در پی این اتفاق، صادراتی که تا قبل از تعطیلی بندر بوشهر طی ۸ تا ۱۶ ساعت انجام می‌شد، در بازه زمانی ۸ تا ۱۶ روز طول کشید؛ دلیل آن هم تخلیه بار صادراتی ایران در کشور ثالث بود. در توضیح این روند باید گفت ابتدا صادرکنندگان با تمام وسایل و لوازم ارتباطی که در اختیار دارند، کالا و محصولات خود را به کشور دوم می‌رسانند و پس از تخلیه بار در این کشور، مجدد بارگیری برای صادرات محصولات به کشور هدف انجام می‌شود. این مهم‌ترین ضعف و ایراد فعالیت‌های صادراتی در سال‌های اخیر برای ایران است که از خودتحریمی و سیاست‌های نادرست دولتی سرمنشأ می‌گیرد. کاهش کیفیت محصولات صادراتی، افزایش هزینه حمل‌ونقل و زمان‌بر شدن روند انتقال از جمله پیامدهای مخرب نبود خطوط انتقال مناسب صادراتی در ایران است. باید توجه داشت توسعه تجارت خارجی، چه از طریق حمل‌ونقل دریایی و چه خطوط انتقال زمینی و هوایی، نیازمند وجود استراتژی‌های صحیح و کلان اقتصادی و فراهم آوردن بسترها و لوازم مناسب است. تنها در این شرایط می‌توان امیدوار بود شعارها و اهداف اقتصادی، ثمره‌دهی داشته باشند. در غیر این صورت تنها تدوین اهداف، بدون
بررسی مشکلات و مصائب موجود، منجر به بهبود و گسترش فعالیت‌های تجاری از جمله صادرات و واردات نخواهد شد.
