جایگاه ویژه حملونقل در ایران
ناصر بزرگمهر- نویسنده و روزنامهنگار
به نام او که هرچه بخواهد همان میشود
صنعت حملونقل یکی از بنیادیترین و تمدنسازترین صنایع در تاریخ بشر به شمار میآید، زیرا نقش مستقیمی در شکلگیری جوامع، شهرها و روابط انسانی داشته است. از نخستین مسیرهای کاروانی و راههای باستانی گرفته تا شبکههای پیچیده ریلی، جادهای، دریایی و هوایی امروز، حملونقل همواره امکان جابهجایی انسان، کالا و اندیشه را فراهم کرده و بستر تعامل تمدنها را ایجاد کرده است. بدون وجود نظامهای کارآمد حملونقل، شکلگیری اقتصادهای گسترده و جوامع سازمانیافته عملا ممکن نبود.
این صنعت بهطورمستقیم با رشد اقتصادی و توسعه پایدار گره خورده است. حملونقل کارآمد باعث کاهش هزینههای مبادله، افزایش سرعت گردش کالا و دسترسی بهتر به بازارها میشود. بههمیندلیل، کشورهایی که در توسعه زیرساختهای حملونقل سرمایهگذاری کردهاند، معمولا از رشد صنعتی، اشتغالزایی و رقابتپذیری بالاتری برخوردار شدهاند. از این منظر، حملونقل نهتنها یک صنعت خدماتی، بلکه پیشران اصلی سایر صنایع محسوب میشود.
از منظر اجتماعی و فرهنگی نیز، صنعت حملونقل نقشی تمدنساز دارد. گسترش شبکههای ارتباطی موجب نزدیکی فرهنگها، تبادل دانش و افزایش همبستگی اجتماعی شده است. مهاجرت، گردشگری و تعاملات علمی و فرهنگی تا حد زیادی مرهون پیشرفتهای این صنعت هستند. بهاینترتیب، حملونقل تنها ابزار جابهجایی نیست، بلکه عاملی موثر در شکلدهی هویت تمدنی و پیوند میان جوامع مختلف بهشمار میآید.
در دنیای معاصر، با ظهور فناوریهای نوین و توجه به مسائل زیستمحیطی، صنعت حملونقل وارد مرحلهای تازه از تمدنسازی شده است. توسعه حملونقل هوشمند، پاک و پایدار نشان میدهد که این صنعت همچنان نقشی کلیدی در آینده بشر خواهد داشت و میتواند مسیر حرکت جوامع به سوی تمدنی پیشرفتهتر، متوازنتر و انسانیتر را هموار سازد.
در جهان امروز، حملونقل از جمله بخشهای زیربنایی اقتصاد هر جامعه است که علاوه بر تحتتاثیر قراردادن فرآیند توسعه اقتصادی، خود نیز در جریان توسعه دچار تغییر و تحول شده و همچنان میشود.
۲۶ آذر، در ایران روز ملی حملونقل است. این روز در تاریخ تحولات صنعت حملونقل در کشور، روزی سرنوشتساز بوده و نقشی تعیینکننده در انسجام شبکه حملونقل داشته است. در چنین روزی در سال ۱۳۶۱ در بحبوحه جنگ تحمیلی، حدود یکصد کشتی حامل کالا در بنادر جنوبی کشور، در انتظار تخلیه بار بودند و بروز بحران ناشی از اتمام ذخیره کالاهای اساسی در کشور و تهدید کشتیهای منتظر از سوی عراق و نیز شمول بیمههای جنگی، نگرانیهایی را برای مسئولان فراهم آورده بود. در همین روزها، رهبر کبیر انقلاب در پیامی تاریخی، کامیونداران کشور را به مشارکت در تخلیه هرچه سریعتر کشتیها فرا میخوانند.
بهدنبال فرمان تاریخی ایشان مبنی بر تخلیه کشتیهای منتظر در بندرهای جنوبی کشور، ایران، شاهد بسیج عمومی کامیونداران شد و صحنههای کمنظیری از فداکاری، ایثار و تلاش شبانهروزی بهثبت رسید و کامیونها و تریلیهای زیادی برای تخلیه بار بهسوی جنوب حرکت کردند و با این فرمان و اعزام کامیونها، مشکل تجمع کالاهای وارداتی و نوبتهای طولانی تخلیه کشتیها در بندرهای ایران حل شد و این روز را در یادها ماندگار ساخت.
۱۵سال پس از زمان صدور این فرمان به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و در جهت آگاهی اقشار مختلف مردم از نقش و جایگاه والای شبکه گسترده حملونقل کشوری، شورای فرهنگ عمومی، ۲۶ آذر را بهعنوان «روز حملونقل» نامگذاری کرد.
حملونقل در ایجاد تمدن جدید در جهان بهعنوان فرآیندی از توسعه شناخته شده که بیشترین سهم را در تمدن نوین داشته و یار انسان در پیریزی مدنیت و شهرنشینی و گذر از دوران سخت تاریخی بوده و به سرعت بخشیدن تحولات و پیشرفت اقتصادی جوامع کمک کرده است.
صنعت حملونقل، صنعت توانمندی است که بهعنوان یکی از منابع درآمدی مهم در اقتصاد کشورها همیشه موردتوجه بوده و تاثیر بسیار زیادی در حوزههای اجتماعی و فرهنگی و پیشرفت صنایع گوناگون داشته و دارد.
تاریخ تمدنهای بزرگ حکایت از آن دارد که در قرون و اعصار گذشته، برخورداری از شبکه حملونقل کارآمد یکی از عوامل توفیق تمدنها در عرصه تولید و بازرگانی داخلی و خارجی بوده و تمدن باستانی و پرافتخار ایران نیز، بخشی از موقعیت و اقتدار تاریخی خود را مدیون موقعیت جغرافیایی خاص و نظام توانمند و انعطافپذیر حملونقل و ارتباطات بوده است.
ایران بهلحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و دسترسی گسترده به آبهای آزاد و داشتن ۴ فصل و موقعیت خاص سیاسی در بین کشورهای همسایه و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز در موضوع حملونقل از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است.
بررسی جادههای ایران در طول یکصد سال گذشته نشان میدهد در پایان حکومت قاجار، طول راههای ایران حدود ۳ هزار و ۹۰۰ کیلومتر بود. در دوران حکومت رضاشاه طول راهها به ۲۴ هزار کیلومتر رسید. با اجرای برنامههای عمرانی تا قبل از انقلاب سال ۱۳۵۷ طول راهها به ۴۲هزار کیلومتر افزایش یافت.
در حال حاضر طول راههای اصلی، فرعی و روستایی بیش از ۳۰۰ هزار کیلومتر است که طول آزادراه و بزرگراه بیش از ۲۰ هزار کیلومتر، جاده اصلی بیش از ۳۰ هزار کیلومتر و جاده آسفالته بیش از ۱۵۰هزار کیلومتر است و الباقی آن جادههای شوسه و راههای ارتباطی روستایی و فرعی بهشمار میروند.
اهمیت جاده در یک کشور مانند رگها در بدن انسان است. جاده میتواند سرنوشت یک کشور را در حوزههای گوناگون تغییر دهد؛ جاده با خودش اقتصاد شکوفا، مهاجرت، توریست، فرهنگ، علم و دانش میآورد.
تاثیرات خودرو اعم از شخصی و عمومی تا کشتی و هواپیما و قطار بر زندگی فردی و جمعی بر هیچ دولتمردی پوشیده نیست. خودرو مثل نان و غذا و مسکن جزئی از زندگی امروز جوامع بهشمار میرود؛ وسیلهای مصرفی که مانند موبایلهای امروز، بدون آن حرکت در زندگی امکانپذیر نخواهد بود یا حداقل بهسختی انجام خواهد شد.
رونق اقتصادی با حملونقل توانمند و روزآمد، شکوفا میشود؛ بنابراین باید نمایندگان محترم مجلس و دولت به موضوع حملونقل عمومی و خصوصی و گسترش جادههای کشور و راهآهن بیش از پیش توجه خاص کنند.
حملونقل مانند خون، در رگهای اقتصاد ما عمل خواهد کرد.
