«مسافر گرامی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بدین وسیله و با عرض پوزش به اطلاع می‌رساند پرواز شماره... در تاریخ... در مسیر... باطل گردیده است.»

در شرایطی که در سراسر جهان، تلاش می‌شود همه‌چیز روی حساب و کتاب و برنامه‌ریزی باشد و حتی روی دقیقه‌ها و ثانیه‌ها هم حساب می‌کنند تا فرصت، از دست نرود و بتوان مذاکره‌ای را به‌سرانجام رساند، به‌کاری رسید یا عزیزانی را دیدار کرد، هزارها و شاید ده‌ها هزار ایرانی بازرگان و صنعتگر یا ایرانیانی که پس از مدت‌ها، شال و کلاه کرده بودند تا به دیدار عزیزان‌شان بشتابند با دیدن این پیام، به‌همین‌سادگی تمامی حساب و کتاب‌های‌شان به‌هم ریخت؛ چمدان‌های گشوده در میان اتاق و سوغاتی‌های داخل آن، گویی آب سردی بر روی‌شان ریخته شد و اخم‌های‌شان درهم رفت!

بازرگانان و صنعتگرانی که با صرف کلی هزینه و وقت، برنامه‌های‌شان را در هر دوطرف تنظیم کرده بودند تا پس از این سفر، بتوانند دستی از تجارت و تولید نیمه‌جان کشور بگیرند، متعجب و مبهوت، به پیامک و ایمیل دریافتی از ایران ایر نگاه می‌کنند و کاری، جز سر تکان دادن به نشانه افسوس ندارند و در دل می‌گویند: با این وضعیت، گویی نمی‌توان هیچ سفری را طبق برنامه پیش برد و انگار، همه چیزمان به هم می‌آید.

ماجرای تحریم ایران ایر

در هفته‌های گذشته، تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی، به‌دنبال تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده، از خیر پرواز به ایران گذشته بودند. پس از اوج‌گیری تنش در خاورمیانه و حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل و احتمال واکنش تلافی‌جویانه این کشور هم، تعداد این شرکت‌ها به‌شدت افزایش پیدا کرد.

عدم‌پرواز هواپیماهای شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی به ایران، کم بود، در روز ۲۳ مهر، اتحادیه اروپا در تحریم‌های جدید خود، ۷ نهاد ایرانی و ۷ فرد را هم، به فهرست تحریم‌های قبلی خود اضافه کرد. در این فهرست جدید، اسامی 3 شرکت هواپیمایی ایران ایر، ماهان و ساها (سرویس هوایی ارتش) هم دیده می‌شد. اتحادیه اروپا، دلیل تحریم‌های جدید خود را، ارسال پهپاد و موشک‌های بالستیک ساخت ایران به روسیه اعلام کرده بود که در جنگ علیه اوکراین، از آن استفاده می‌شود؛ ادعایی که از سوی ایران پذیرفته نشده است.

هرچند کشور ما، با تحریم بیگانه نیست و در دهه‌های اخیر، زیان زیادی را از ناحیه تحریم و کسانی که کاسبی و بقای‌شان را، در وجود و تقویت تحریم‌ها می‌بینند، دیده است، اما ‌ای کاش، دولتمردان عزیز توجه می‌کردند که شاید بتوان برخی تحریم‌ها را با صرف پول بیشتر از بیت‌المال، دور زد،اما تحریم ایران ایر را نمی‌توان با تحریم‌های قبلی مقایسه کرد. شاید بتوان گفت از جمله اثرات تحریم ایران ایر، جز ایجاد مشکلات برای فعالیت بازرگانان و صنعتگران و تاثیر منفی بر اقتصاد کشور، خدشه‌دار شدن روابط احساسی و عاطفی خانواده‌های ایرانی، به‌دلیل عدم‌امکان سفر و دیدار عزیزان است. در همین ارتباط، اظهارات وزیر خارجه ایران هم جای تعجب فراوان دارد که پس از اعلام تحریم شرکت هواپیمایی ایران ایر توسط امریکا و بریتانیا و آلمان و فرانسه در چند هفته پیش، شبیه به یکی از روسای‌جمهور قبلی که قطعنامه‌ها را « کاغذ پاره » می‌دانست در این زمینه گفت: «کشورهای غربی، هنوز نمی‌دانند که تحریم، یک ابزار شکست‌خورده است و در عمل هم نتوانسته کارآیی خود را ثابت کند.»

از اوج تا فرود

شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما)، شرکتی است که تا چند دهه پیش، فعالیت‌های درخشانی در عرصه صنایع هوایی داشته است و نامش، به‌عنوان یک برند معتبر هواپیمایی، اعتبار زیادی داشت و به‌تعبیری، بهترین شرکت هواپیمایی در منطقه به‌شمار می‌رفت. این شرکت هواپیمایی تا پیش از سال ۱۳۵۷، ناوگان مجهز و کاملی از هواپیماهای گوناگون در اختیار داشت و حتی با داشتن هواپیماهای پهن‌پیکر و برد بلندی چون بوئینگ ۷۴۷ سری ۲۸۶ و 3 فروند بوئینگ سری اس پی، پروازهای مستقیمی از تهران به نیویورک و سایر مقاصد دور دنیا داشت. برای پروازهای بین‌المللی به مقاصد آسیایی و اروپایی نیز، ناوگانی از هواپیماهای میان‌پیکر را در اختیار داشت. از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲ دو فروند بوئینگ ۷۴۷ و 6 فروند ایرباس ۳۰۰ - که پیش از انقلاب سفارش داده شده بود - به ایران تحویل شد. اما از آن پس، می‌توان گفت در شرایطی که شرکت‌های هواپیمایی کشورهای اطراف ایران، در حال تقویت و تجهیز ناوگان هوایی خود بودند، ایران ایر، موفقیت چندانی در تقویت و بروزرسانی ناوگان هوایی خود نداشت و با زمینگیر شدن بخشی از هواپیماها و عدم‌امکان تعمیر به‌دلیل تحریم، می‌توان گفت برند ایران ایر در این سال‌ها، همچون شمع، در حال آب شدن بوده است.

متاسفانه، تحریم روزهای اخیر ایران ایر و عدم‌پرواز هواپیماهای این شرکت به مقاصد کشورهای اروپایی، سهم اصلی سفر از ایران به اروپا و بالعکس را، نصیب شرکت‌های هواپیمایی اماراتی و عمانی و ترکیه‌ای کرده است. در نتیجه، مسافرانی که مجبور به انجام سفر خود در تاریخ پیش‌بینی شده بودند، مجبور شدند به‌دنبال مسیرهای جایگزینی مانند پرواز به دوبی یا پرواز به یکی از شهرهای ترکیه و ادامه مسیر به‌سمت اروپا باشند؛ مسیرهایی که جز چندبرابر شدن هزینه برای مردم به‌دلیل ایجاد بازار سیاه بلیت، زمان بسیار بیشتری را نسبت به پروازهای مستقیم ایران ایر برای مردم به‌وجود آورده است.

به هر حال، بازرگانان و صنعتگران و مردمی که قصد رفتن یا بازگشتن از اروپا را داشته‌اند، کاری به توجیهات سخنگوی دولت یا سخنگوی هواپیمایی کشوری ندارند. مردم انتظار دارند اگر ادعاهای اتحادیه اروپا برای تحریم ایران ایر نادرست است، دولتمردان عزیز، به استناد مدارک و مستندات لازم، در راستای دفاع از حقوق ملت، این ابهام را برای اتحادیه اروپا روشن و مشکل پیش‌آمده را مرتفع کنند تا شاید دوباره، چراغ سفر مردم به اروپا و بالعکس ـ از طریق ایران ایر ـ روشن شود.