مفاهیم تامین‌اجتماعی و رفاه‌اجتماعی در ایران باستان بسیار موردتوجه بوده و الواح به‌دست‌آمده از دوران هخامنشیان در تخت‌جمشید موید این مطلب است. البته اقداماتی همچون توسعه راه‌های زمینی و دریایی توسعه سیلوها و انبار کردن صحیح غلات برای در امان بودن از قحطی و خشکسالی، توسعه قنات‌ها، تلاش در تامین امنیت و احداث کاروانسراها، استخدام کارمند برای نگهداری و تعمیر راه‌ها و جاده‌ها برای رفاه اجتماعی و اقداماتی مانند بیمه کارگران با پرداخت یک‌هشتم از حقوق در حق صندوقی برای این منظور، بیمه از کارافتادگی، پرداخت مساعده به کم‌درآمدها، مرخصی زایمان و مزایای آن به زنان در حوزه تامین‌اجتماعی از مهم‌ترین اقداماتی است که در آن دوران در حوزه تامین‌اجتماعی انجام می‌شده،بنابراین رفاه و تامین‌اجتماعی دو موضوع بهم‌پیوسته‌اند.  رفاه به مفهوم توسعه، عمران و آبادانی و رعایت حقوق شهروندی و مقدمه تامین‌اجتماعی است. در واقع تامین‌اجتماعی در جامعه‌ای که از نظر رفاه اجتماعی موردتوجه کافی قرار نگیرد، چندان مطلوب نخواهد بود. تحقق رفاه اجتماعی به مفهوم تامین حداقل درآمد و سطح زندگی در زمان بیکاری، بیماری و حادثه است. رفاه اجتماعی از ریشه WELFARE به‌معنای خوب و مناسب بودن است. «استیس» معتقد است رفاه اجتماعی در گستره 3 مفهوم تجلی می‌یابد که در بستر نخست، واژه قراردادی رفاه اجتماعی، در تعریف دوم، توسعه اجتماعی و در تعریف سوم، طرح نوین جهانی را بیان می‌کند. «گودین» نیز رفاه اجتماعی را در سطح ملی تا سطح جهانی تبیین می‌کند که از ترکیب آرا و اندیشه‌های استیس وگودین، ۴ الگوی رفاه اجتماعی متبلور می‌شود: الگوهای سنتی، برقراری عدالت‌اجتماعی، توسعه اجتماعی و الگوی جدید جهانی رفاه اجتماعی. رفاه و تامین‌اجتماعی مهم‌ترین پیش‌نیاز توسعه همه‌جانبه در جوامع محسوب می‌شود که باید از سوی دولت‌ها به‌سامان برسد.

 تحقق رفاه اجتماعی به مفهوم تامین حداقل درآمد و سطح زندگی در زمان بیکاری، بیماری و حادثه است، از این‌رو برنامه‌ریزی در این‌باره از این‌رو حائزاهمیت است که رفاه اجتماعی را می‌توان محور هر برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی دانست و از آن به‌عنوان سنجه‌ای برای اندازه‌گیری تفاوت کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه بهره برد. ضعف در حوزه رفاه اجتماعی و نبود توسعه کمی و کیفی تامین‌اجتماعی موجب تعویق توسعه و پیشرفت جامعه و کاهش ثبات سیاسی و اقتصادی، همبستگی اجتماعی و سلامت زیست‌محیطی خواهد شد. تامین‌اجتماعی در منشور سازمان بین‌المللی کار (آی‌ال‌او)، به‌معنای حمایت جامعه از شهروندان از طریق اقدامات عمومی در برابر فشارهای اجتماعی و اقتصادی است که باعث قطع یا کاهش درآمد احتمالی آنان به‌دلیل بیماری، حوادث، ازکارافتادگی، سالمندی و مرگ می‌شود. تامین‌اجتماعی در مواقعی هم مراقبت‌های پزشکی و حمایت‌های مالی را شامل می‌شود. با مقایسه نظام‌های تامین‌اجتماعی در کشورهای مختلف درمی‌یابیم، این نظام‌ها در مواردی مانند منابع مالی تامین‌اجتماعی، قلمرو تامین‌اجتماعی، نوع خدمات و مزایا، میزان یا گستردگی خدمات و مزایا، گروه‌های هدف تامین‌اجتماعی و روش‌های ارائه خدمات با یکدیگر تفاوت دارند. حق تامین‌اجتماعی یکی از مصادیق حقوق شهروندی انسان‌ها است که دولت‌ها مسئولیت تضمین این حق برای شهروندان را برعهده دارند.

تامین اجتماعی در حقیقت نوعی حمایت اجتماعی، یک بیمه اجتماعی، یک برنامه همگانی مردمی و یک صندوق احتیاطی ملی است که هدف آن تامین مالی آینده در مواجهه با مخاطرات دوران بازنشستگی، بازماندگی، ازکارافتادگی، بیکاری یا پرورش فرزندان است. از این‌رو به‌‎منظور تاکید بر کرامت انسان‌ها، حق تامین‌اجتماعی، بدون هیچ تبعیضی و بدون توجه به وضعیت و شرایط، به‌عنوان یکی از حقوق فراگیر بشر شناخته شده است. متولیان امر تامین‌اجتماعی به‌منظور نهادینه‌کردن حقوق شهروندی، باید تمام فعالیت‌های خود را با محوریت قانون انجام داده و در اجرای قوانین و مقررات سازمانی نگاهی انسان‌مدارانه به شهروندان داشته باشند. البته تا وقتی افراد جامعه از مفاهیم و شاخص‌های قانون حقوق شهروندی آگاهی نداشته باشند، دور از انتظار است که توانایی دفاع از حقوق‌شان را داشته باشند و از خود دفاع کنند، از این‌رو برای فراگیری حقوق شهروندی و توجه به آموزش حقوق شهروندی به آحاد جامعه ضرورت دارد.

منظور از حاکمیت حقوق شهروندی به‌معنای احترام به حق شهروندان در چارچوب قانون است و بهترین ابزار برای تحقق حقوق شهروندی تدوین قانون است. اصل بر این است که قوانین و مقررات برای تسهیل در ارتباطات اجتماعی وضع می‌شوند و افراد باید توجیه باشند که سعادت، سلامت و رفاه جامعه و توسعه اجتماعی با رعایت حقوق شهروندی تحقق می‌یابد. حقوق شهروندی رویکردی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و مدیران اجرایی باید برای رعایت حقوق شهروندی در جامعه فرهنگ‌سازی کنند. حقوق شهروندی در عرصه حقوق اجتماعی معنا پیدا می‌کند و شامل حق عدالت اجتماعی، امنیت جسمی و روانی برای همه شهروندان، بهره‌مندی از تامین‌اجتماعی و حمایت افراد جامعه از بیمه بیکاری، حق برخورداری از بهداشت عمومی، آموزش‌های عمومی، مزایای بهداشتی و درمانی، تعیین دستمزد عادلانه، استراحت در زمان بیماری و ازکارافتادگی، تفریح و تمامی خدمات رفاهی است. در زمینه حقوق سلامت شهروندی نیز نکاتی حائزاهمیت است، هرچند ممکن است با این سوال مواجه شویم که حقوق اولیه شهروندان جامعه چه ارتباطی با سلامت دارد. باتوجه به تحقیقات انجام‌شده، در کشورهای پیشرفته یک رشته دانشگاهی حقوق در پزشکی دائر شده که در آن حوزه سلامت موضوعی است که حقوق اولیه شهروندان را در نظر می‌گیرد. همین‌طور سازمان بهداشت جهانی پایه و اساس سلامت اجتماعی و ارتقای امید به زندگی را در تامین ۴ عنصر اولیه غذای سالم، هوای سالم، آب سالم و فکر سالم می‌داند. باتوجه با آنچه مطرح شد، استانداردسازی و بهینه‌سازی توزیع عادلانه درآمد، بیمه اجتماعی، حمایت‌های اجتماعی و ارائه خدمات درمانی، تامین شغل و آسایش روانی از مفاهیم رفاه اجتماعی محسوب می‌شوند. از این‌رو در رابطه با تحقق حقوق شهروندی مردم، متولیان امر رفاه و تامین‌اجتماعی باید برخی مولفه‌های مهم و تاثیرگذار در حوزه حقوق شهروندی را در جامعه بیمه‌شدگان، مستمری‌بگیران و کارفرمایان احیا و اصلاح کرده و اقدامات بلندمدت مطلوبی را پیش‌بینی کنند. در این زمینه توسعه پوشش‌های حمایتی شهروندان از سوی دولت سبب بهبود وضع بهداشت و درمان، آموزش و ارتقای سطح آگاهی شهروندان، تغذیه، مسکن و بسیاری از مسائل اجتماعی بوده که ضامن سلامت و رفاه اجتماعی است. همچنین با اجرای برنامه‌های رفاهی و تامین‌اجتماعی و توسعه عدالت اجتماعی در کشور و حمایت از شهروندان در برابر بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، امنیت درآمد، در آحاد مختلف جامعه به‌ویژه اقشار ضعیف، امید به آینده تقویت و موجب آرامش درونی و نظم و ثبات اجتماعی می‌شود و در نتیجه وفاداری به دولت و ثبات سیاسی افزایش می‌یابد.