در تابستان گذشته قطع برق، بازار این محصول را با چالش روبه‌رو کرد و حالا هم محدودیت‌ها در مصرف گاز و آن‌طور که فعالان این صنعت می‌گویند مازوت.

چرا سیمان مهم است؟

هرچند بازار سیمان در بورس کالا طی آبان ۱۴۰۳ شاهد افزایش چشمگیر تقاضا و نرخ بوده است، اما در روزهای اخیر نسبتا پایدار و با عرضه‌های بالا همراه بوده است. باوجوداین زیر پوشش نسبتا آرام بازار، فعالان این حوزه برای ادامه تولید در هفته‌های آینده هشدار می‌دهند. از سوی دیگر باوجود رکود در ساخت‌وساز تقاضا برای سیمان در بازار بورس افزایش داشته است که کارشناسان دلیل آن را نگرانی‌ها از کمبود عرضه و محدودیت‌های فصلی پیش‌رو می‌دانند. حالا طبق شنیده‌ها تولید کلینکر (مواد اولیه تولید سیمان که برای تولید آن نیاز به گاز است) در دو کارخانه از پنج کارخانه استان متوقف شده است و تولید محصول در این کارخانه‌ها از طریق ذخایر موجود انجام می‌شود.

در شرایط ناترازی انرژی، معمولا کارخانه‌های فولاد و سیمان نخستین اولویت در اجرای محدودیت‌های گاز و برق هستند، حالا شاید بگویید در این بلبشو، وضعیت بازار سیمان چه اهمیتی دارد. پاسخ این است که وضعیت این بازار اهمیت دارد؛ چون خراسان رضوی با توجه به فعالیت پنج کارخانه سیمان در این منطقه جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد. همچنین بزرگ‌ترین کارخانه تولید سیمان سفید کشور در شهر مشهد قرار دارد. این کارخانه‌ها علاوه‌بر تامین بازار خراسان رضوی و استان‌های اطراف، بخش درخورتوجهی از محصولات خود را به کشورهای CIS و افغانستان صادر می‌کنند. شمال شرق کشور به‌ویژه مشهد، مرکز اصلی صادرات سیمان به این مناطق است.

از سوی دیگر در نگاهی کلان‌تر صنعت سیمان، یکی از بخش‌های مهم در اقتصاد و زیرساخت کشورهاست، به‌ویژه در بازارهایی که در حال توسعه یا رشد هستند. این صنعت ارتباط مستقیم با ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی دارد و نقش مهمی در ایجاد زیرساخت‌ها، از جمله جاده‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و سدها ایفا می‌کند. از سوی دیگر مواد اولیه محصولاتی مانند فراورده‌های بتنی، موزاییک، سیمان و... از این محصول تاثیرپذیر است. به همین دلیل، هرگونه اختلال در تولید سیمان می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد، بازار مسکن و پروژه‌های عمرانی داشته باشد. همچنین، صنعت سیمان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی است و تحت‌تأثیر نوسانات نرخ انرژی قرار دارد.

محدودیت‌های گازی، افزایش هزینه‌های انرژی یا مشکلات در تامین سوخت می‌تواند هزینه‌های تولید سیمان را افزایش دهد و به‌تبع آن قیمت‌ها را بالا ببرد. در بازار بورس، سیمان از جمله کالاهای مهم است که حجم بالای معاملات و نوسانات آن می‌تواند تاثیرات زیادی بر دیگر بخش‌های بازار بگذارد. به دلیل این ارتباطات گسترده، وضعیت این صنعت نه‌تنها بر تولیدکنندگان سیمان، بلکه بر سایر صنایع وابسته و حتی خانوارها تاثیرگذار است.

نوسان سیمان در بورس

بازار سیمان در بورس کالا طی آبان ۱۴۰۳ شاهد افزایش چشمگیر تقاضا و نرخ بوده است. از مهم‌ترین عوامل این تغییرات، نگرانی از محدودیت‌های فصلی در تامین گاز و برق برای کارخانه‌های تولید سیمان است. در هفته منتهی به ۲۲ آبان، عرضه سیمان در بورس کالا حدود ۱۰ درصد افزایش یافت و به ۱.۵۲ میلیون تن رسید. با این حال، تقاضا حدود ۱۷ درصد رشد داشت و به ۱.۸۷ میلیون تن رسید که نشان از نگرانی فعالان بازار از کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها در زمستان دارد.

در همین دوره، نرخ سیمان به دلیل افزایش تقاضا و محدودیت‌های تولید، حدود ۱۵ درصد رشد کرده است. همچنین ۹۰ درصد از عرضه سیمان در بورس معامله شده که نشان‌دهنده جذابیت بالای این کالا در بازار است. با وجود رکود در ساخت‌وساز و کاهش تقاضای فصلی، نگرانی از کمبود سیمان باعث شده است که خرید این محصول در بورس تقویت شود.

در روزهای اخیر وضعیت بازار سیمان در بورس کالا نسبتا پایدار و همراه با عرضه‌های بالا بوده است. میانگین نرخ سیمان تیپ ۲، به‌عنوان پرمصرف‌ترین نوع، در محدوده ۳۵ هزار تومان به‌ازای هر پاکت باقی ‌مانده است. این ثبات به دلیل عرضه‌های پرحجم کارخانه‌های تولیدی و شفافیت ناشی از فروش در بورس کالا بوده است. با این حال، چالش‌های مرتبط با محدودیت انرژی، به‌ویژه کمبود گاز در فصل زمستان، همچنان نگرانی‌هایی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است. این موضوع می‌تواند در ادامه سال منجر به کاهش تولید و ایجاد نوسانات قیمتی شود. هرچند هیچ‌کس به استفاده مازوت در صنایع به‌دلیل پیامدهای منفی آن بر محیط‌زیست و آلودگی هوا راضی نیست، اما در شرایط کنونی و با توجه به محدودیت‌های تامین انرژی، باید راهکارهایی برای تامین سوخت این صنایع به‌ویژه سیمان اندیشیده شود تا هم تولید استمرار یابد و هم مشکلات زیست‌محیطی کاهش پیدا کند.

محدودیت گاز کارخانه‌ای سیمان

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان گفت: اکنون گاز کارخانه‌های سیمانی محدود شده و کارخانه‌هایی که دور از کلان‌شهرها قرار دارند از مازوت به عنوان سوخت جایگزین استفاده می‌کنند اما کارخانه‌هایی که در جوار کلانشهرها قرار دارند و در استفاده از مازوت محدودیت دارند مجبور به کاهش ۵۰ درصدی تولید شده‌اند. علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، در پاسخ به پرسش ایلنا درباره افزایش احتمالی نرخ سیمان گفت: در حال‌ حاضر گاز کارخانه‌های سیمانی محدود شده و کارخانه‌هایی که دور از کلانشهرها قرار دارند از مازوت به عنوان سوخت جایگزین استفاده می‌کنند اما کارخانه‌هایی که در جوار کلانشهرها قرار دارند و در استفاده از مازوت محدودیت دارند مجبور به کاهش ۵۰ درصدی تولید شده‌اند زیرا گاز مصرفی آنها به نصف کاهش پیدا کرده با این حال تولیدکنندگان در تلاش هستند این کاهش تولید بر بازار تاثیر نگذارد و عرضه سیمان در کشور پایین نیاید حتی در مهر امسال تولید سیمان نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش پیدا کرده و بازار کنونی بازار متعادلی است. وی افزود: شرکت‌های سیمانی از ۱۵ خرداد تا حدود اواسط شهریور را با محدودیت در تامین برق سپری کردند، این محدودیت در مرداد به اوج خود رسید و به تعطیلی ۷۰ درصدی کوره‌ها انجامید و تولید و عرضه تحت‌تاثیر قرار داد زیرا در فصل گرما ساخت‌وسازها افزایش می‌یابد و تقاضا برای سیمان بالا می‌رود بر هم خوردن تعادل میان عرضه و تقاضا در آن زمان قیمت‌ها را افزایش داد اما با پایان فصل گرما و افزایش تولید، قیمت‌ها از ماه شهریور متعادل شد و روند کاهشی گرفت، اکنون نیز نرخ سیمان در بورس کالا متعادل است و افزایشی قیمتی نداشته است.

قطعی گاز تاکنون تاثیر بر عرضه نداشته است

الوندیان خاطرنشان کرد: قطعی کنونی گاز تاکنون بر عرضه تاثیرگذار نبوده با این حال کارخانه‌های سیمانی که تولید را با مازوت پیش می‌برند این دغدغه را دارند در تامین سوخت جایگزین نیز دچار مشکل شوند و اگر این اتفاق بیفتد تولید آنها با چالش مواجه می‌شود زیرا به نظر می‌رسد سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای انجام شده که تولیدکنندگان مازوت مصرفی خود را از ماهشهر و بندرعباس تامین کنند، در حالی که انجام این کار به دلیل دوری کارخانه‌ها از این مناطق علاوه بر اینکه هزینه قابل‌توجهی را برای تامین سوخت به شرکت‌های سیمانی تحمیل می‌کند، به دلیل کمبود ناوگان حمل و دوری راه می‌تواند سبب شود به اندازه کافی سوخت به کارخانه‌ها نرسد و تولید آنها متوقف شود. وی اضافه کرد: اینکه بخش خانگی هم در خاموشی‌های برآمده از کمبود برق با صنعت شریک می‌شود، سیاست خوبی است البته امیدواریم تشدید سرمای هوا سبب نشود این خاموشی‌ها به صنعت هم سرایت کند و صنایع علاوه بر تابستان در زمستان نیز مشکل تامین برق را متحمل شوند. دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در ادامه از کاهش صادرات خبر داد و اظهار کرد: صادرات کلینکر کشور در هفت‌ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۷ درصد کاهش داشته است و این برآمده از کاهش تولید به دلیل قطعی‌های برق تابستانی است و در شرایط کاهش تولید بازار داخل در اولویت قرار گرفته و از میزان صادرات کاسته شده است. الوندیان گفت: ۸۰ درصد کلینکر ایران به عراق، کویت و هند صادر می‌شود و مقاصد اصلی صادراتی سیمان ایران بازارهای افغانستان، روسیه، کویت، ارمنستان، ترکمنستان و پاکستان و دیگر کشورهای اوراسیا و حاشیه خلیج‌فارس است.

سخن پایانی

ناترازی انرژی، موضوع جدیدی نیست و تاکنون توانسته است صنایع را با چالش‌های بسیاری مواجه کند. از جمله صنایعی که درگیر این موضوع هستند می‌توان از صنعت فولاد و صنعت سیمان نام برد. البته سایر بخش‌های اقتصادی و همچنین بخش خانگی نیز، از چالش‌های ناترازی جدا نبوده‌اند. به‌طور کلی، دولت و مسئولان امر، باید راهکار سایر کشورها را در راستای رفع بحران ناترازی عملی کنند تا صنعت کشور درگیر آسیب‌های جدی نشود.