برخی از فعالان اقتصادی معتقدند صنعت گوهرسنگ در ایران یتیم مانده و نه‌تنها نگاهی مستقل از جواهرات به آن وجود ندارد، بلکه توجهی به ارزش جهانی آن و سهمی که می‌تواند در تجارت بین‌الملل داشته باشد هم نمی‌شود. فعالان این حوزه، نبود حمایت دولت، خام‌فروشی و صادرات از مبادی غیررسمی را از مهم‌ترین مشکلات این صنعت عنوان کرده و معتقدند ایران دارای ظرفیت‌های بسیاری در توسعه انواع صنایع به‌ویژه گوهرسنگ‌هاست که در نهایت می‌تواند جای ارزآوری حاصل از تجارت طلای سیاه را از آن خود کند. این کاستی‌ها در حالی عنوان می‌شود که در جلسه بررسی آسیب‌شناسانه صنعت سنگ‌های تزئینی بر ضرورت تدوین طرح جامع سنگ‌های تزئینی تاکید شد. صمت در این گزارش به جایگاه صنعت سنگ‌های تزئینی در ایران و ضرورت توسعه این صنعت پرداخته است.

تاکید بر اصلاح خطوط فرآوری سنگ‌های تزئینی

وجیه‌الله جعفری در جلسه بررسی آسیب‌شناسانه صنعت سنگ‌های تزئینی گفت: در دسترس بودن اطلاعات دقیق و واقعی از زنجیره صنعت سنگ‌های تزئینی یکی از دغدغه‌های شرکت تهیه و تولید مواد معدنی است که با یاری انجمن سنگ، نتایج مطلوبی حاصل شده است.

به گزارش روابط عمومی ایمیدرو، وی افزود: در حال‌ حاضر با کمک انجمن سنگ، اطلاعاتی دقیق در دسترس قرار گرفته اما صرف داشتن این اطلاعات، کمک چندانی به توسعه این صنعت نمی‌کند و باید برای تضمین آینده آن برنامه‌ریزی کرد. برای این منظور، همه ابعاد این بخش همچون صادرات، تولید استاندارد، کاهش هزینه‌های تمام‌شده، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، نوسازی واحدهای سنگبری، تجمیع معادن و... باید در طرح جامع مد نظر قرار گیرد. رئیس هیات عامل ایمیدرو تاکید کرد: با بررسی همه مزیت‌ها و چالش‌های صنعت سنگ، باید طرح و برنامه‌ای تدوین کنیم تا به تصمیم جدید منتهی و در صورت ضرورت و نیاز اقدام به اصلاح قانون، دستورالعمل و آیین‌نامه یا ایجاد کنسرسیوم شود. جعفری با بیان اینکه از ۲۵۰ میلیون مترمربع ظرفیت ایجادشده در صنعت سنگ، ۱۶۵ میلیون مترمربع ظرفیت غیرفعال است، تصریح کرد: طبق آمار اعلام‌شده، از ۸۵ میلیون مترمربع ظرفیت فعال سنگ، سالانه حدود ۳۵ میلیون تن سنگ غیراستاندارد تولید می‌شود؛ از همین رو نیازمند برنامه‌ریزی برای اصلاح خطوط هستیم.

وی ادامه داد: برای دستیابی به هدف صادرات ۱.۵ میلیون مترمربع سنگ تزئینی باید در عین ارتقای کیفیت و کاهش هزینه تمام‌شده، به‌دنبال بازار صادراتی آن بود.

پیش‌بینی مزایای تشویقی در طرح جامع

جعفری با اشاره به اینکه توسعه صنعت سنگ، نیازمند تدوین دستورالعمل‌هایی برای اعطای تسهیلات مناسب در طرح جامع سنگ است، گفت: با در نظر گرفتن چالش‌های موجود، باید با نگاه علمی، فنی و تخصصی، در راستای تعیین مزایا و تسهیلات تشویقی مناسب برای فعالان گام برداشت. وی افزود: باید برای واحدهای معدنی که اقدام به ایجاد کنسرسیوم کنند، مزایای ویژه در نظر گرفته ‌شود. همچنین واحدهای غیرفعال را می‌توان در قالب طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس فعال کرد.

افزایش ۱۷ درصدی صادرات سنگ تزئینی

وحید عابدین‌زاده، مدیر اجرایی طرح «انجام خدمات آسیب‌شناسی و بررسی شرایط تولید واحدهای معدنی و فرآوری سنگ تزئینی» در این نشست گفت: این طرح در قالب یک قرارداد پژوهشی ازسوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی در مرداد ۹۹ به دانشگاه تربیت مدرس ابلاغ شد.

وی ادامه داد: از نتایج این طرح، شناسایی بیش از ۲ هزار واحد معدنی و ۳۸۷۴ واحد فرآوری سنگ تزئینی در کشور است. در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۲ میلیون تن سنگ ازسوی واحدهای معدنی و ۸۵ میلیون مترمربع ازسوی کارخانه‌های فرآوری تولید شده است.

عابدین‌زاده با اشاره به میزان صادرات سنگ‌های تزئینی گفت: در سال ۱۴۰۰، حدود ۸۰۰ هزار تن سنگ کار‌شده (بریده) و ۹۵۰ هزار تن سنگ کارنشده (کوپ) صادر شده که نسبت به آمار سال ۹۹، حدود ۱۷ درصد رشد داشته است.

صنعتی ناشناخته در ایران

در همین حال رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادر‌کنندگان طلا و جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی استان تهران معتقد است سهم گوهرسنگ‌های ایران از تجارت جهانی ۱۰۰ میلیون دلار معادل دوهزارم میلیارد دلار است و این به‌معنای ناشناخته بودن صنعت گوهرسنگ‌ها در میان صنایع کشور است. اسفندیار سیفی در گفت‌وگو با گسترش‌نیوز، پایگاه خبری موسسه فرهنگی‌مطبوعاتی صمت گفت: اگر ایران در راستای توسعه صنعت گوهرسنگ‌‌ها و جواهرات قدم بردارد، می‌تواند هر سال حدود ۱۰۰ میلیون دلار از گوهرسنگ‌ها و ۲.۴ میلیارد دلار از جواهرات ارزآوری داشته باشد.

سیفی نبود مطالعات میدانی و اکتشافی در حوزه گوهرسنگ را از مهم‌ترین دلایل موفق نبودن این صنعت در بازارهای جهانی عنوان کرد و افزود: متاسفانه تا امروز، تمرکزی بر اکتشاف گوهرسنگ‌ها برمبنای مطالعات میدانی در کشور صورت نگرفته و اگر هم مطالعات ناقصی انجام شده باشد منجر به فاز استخراج نشده است.

فیروزه نیشابور؛ به‌نام ایران به کام ترکیه

سیفی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه بسیاری از فیروزه‌های نیشابور به فرآوری صنعتی نمی‌رسند، اذعان کرد: موارد یادشده منجر به انجام قاچاق و خام‌فروشی شده و متاسفانه تا امروز فعالان این صنعت موفق به ایجاد یک سازمان متولی که بتواند به‌طور مستقیم در زمینه اکتشاف، استخراج و فرآوری این گوهرسنگ‌ها اعمال‌نظر کند، نشده‌اند.

به‌گفته وی، بسیاری از سنگ‌های فیروزه ایران به‌طور خام از مبادی غیررسمی به ترکیه صادر می‌شود و بسیاری از کشورهای دنیا فیروزه را با اسم ترکیه می‌شناسند، نه ایران که این موضوع نتیجه کم‌توجهی متولیان به این امر است.

تاریخ ۷هزارساله گوهرسنگ‌ها

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا و جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی استان تهران در ادامه به ارائه گزارشی درباره عملکرد حال حاضر این صنعت پرداخت و افزود: صنعت گوهرسنگ را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین صنایعی دانست که بشر از دیرباز به آن اشتغال داشته و ایران نیز باتوجه به قرار گرفتن در کمربند آلپ، سرشار از ذخایر معدنی، طلا و تنوع قابل‌توجهی از گوهرسنگ‌هاست.سیفی با اشاره به اینکه گوهرسنگ‌ها و جواهرات مانند نفت و فلزات جایگاه قابل‌توجهی در تجارت و اقتصاد جهانی دارند، گفت: میزان تجارت جهانی گوهرسنگ‌ها ۲۳ میلیارد دلار و جواهرات حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود که سهم ایران از این ارقام در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است.

چشم‌انداز صنعت گوهرسنگ

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا و جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی استان تهران با اشاره به چشم‌انداز صنعت گوهرسنگ‌ها افزود: دستیابی به سهم ۰.۵ درصدی از ارزش بازار جهانی به‌منظور توسعه جواهرات در سال ۱۴۰۵ و کسب سهم یک درصدی در سال ۱۴۱۰ از چشم‌اندازهای این صنعت است. این فعال معدنی میزان اشتغالزایی مستقیم این صنعت را حدود ۵۵۰ هزار نفر در افق ۱۴۰۵ و ۷۰۰ هزار نفر در افق ۱۴۱۰ دانست.

سخن پایانی

سنگ‌ها و کانى‌هاى قیمتى از دیرباز در بین اقوام گوناگون بشرى از اهمیت خاصى برخوردار بوده‌اند. زیبایى این کانى‌ها به حدى اهمیت داشت که مردم قدیم اعتقاد به قدرت‌هاى ماورایى آنها مانند راز جوانى ابدى، طلسم‌هاى شفابخش، بخت و اقبال داشتند. امروزه گرچه این اعتقادها و باورها مردود به‌نظر مى‌رسد اما باید اعتراف کرد صنعت استخراج و فرآورى سنگ‌هاى قیمتى و جواهرات، طلسم شفابخش اقتصاد بسیارى از کشورها شده و سهم مهمى از تجارت جهانى را به خود اختصاص داده است.