مشکلات اقتصادی مانع کارآفرینی صنعتی
سید ابراهیم رئیسی یکشنبه هفته گذشته در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به دفاع از کلیات لایحه بودجه پرداخت.
کلیات بودجه سال ۱۴۰۲ با ۱۶۹ رای موافق، ۵۴ رای مخالف و 7 رای ممتنع، به تصویب رسید. با این وجود آمار و ارقام مطرح شده ازسوی رئیس دولت سیزدهم که در دفاع از کارنامه دولت در یک سال اخیر مطرح شد، حاشیه ساز بود، زیرا بخش مهمی از این آمار با واقعیت های روز جامعه همخوانی ندارد. رئیسی مدعی تحقق وعده اش مبنی بر ایجاد سالانه یک میلیون شغل شده است، این در حالی است که واقعیت های اقتصادی جامعه، موید تحقق این وعده نیستند. به گزارش صمت کارشناسان معتقدند اشتغالزایی و بسترسازی برای ایجاد موقعیت های شغلی جدید در رده وظایف اصلی دولت قرار دارد و از سیاست گذاران دولتی انتظار می رود با اجرای اقدامات مختلف از اشتغالزایی یا کارآفرینی حمایت کنند. بر همین اساس کارآفرینان منتقد سیاست های دولت و اثرگذاری کافی آنها هستند.
کارآفرینان عامل افزایش بهره وری
کارشناسان معتقدند اگر بنگاه ها به کارشناسان کارآفرین سپرده شوند، به طور قطع بهره وری افزایش می یابد و محصولات تولیدی از نظر کیفیت، نرخ تمام شده و خدمات پس از فروش ارتقا پیدا می کنند؛ ضمن آنکه می توان محصولات خود را به بازارهای هدف عرضه کرد.به این ترتیب ارزآوری قابل توجهی برای کشور رقم خواهد خورد. در ایران معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و پارک های فناوری سعی در گسترش این امر دارند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این راستا فعالیت دارد، اما همچنان راه برای رسیدن به سطح مطلوب طولانی است. صنعتگران کارآفرین عنوان می کنند در کشور هنوز اهمیت لازم به کارآفرین داده نمی شود و آن منزلتی که شایسته کارآفرین است، به چشم نمی خورد. مراکز متعددی در حال هزینه کردن و کارآفرینی هستند، اما به دلیل نداشتن مرکزیت آن گونه که باید خروجی ندارند. باتوجه به آمارها، حدود ۷۰ درصد بنگاه های کسب وکار در امریکا به دست کارآفرین هایی اداره می شوند که تربیت شده هستند و آموزش های لازم را دیده اند؛ از این رو در این نوع کشورها زمینه اشتغال زیاد و تورم کم است. موضوع کارآفرینی در تمام نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی مطرح است. منظور از این توضیحات جامعیت این مسئله در کل کشور است که با تحقق آن در بیشتر بخش ها، چالش ها رفع می شود و به هدف موردنظر خواهیم رسید. بخش دولتی و خصوصی نیاز دارند با تفکر کارآفرینی اداره شوند و دولت باید برای کارآفرین منزلت و جایگاه خاص تعریف کند که کشور در این باره ضعف هایی دارد.
پیشران های اقتصادی و تجاری سازی ایده ها
حمیدرضا غضنفری، دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران درباره موضوع جذب جوانان نخبه به بدنه کارآفرینی در بخش تولید به صمت گفت: ایران در حوزه استارت آپ ها و تولید علم و همچنین طراحی فعالیت های اقتصادی شرایط خوبی در جهان دارد، اما مشکل از آنجا آغاز می شود که این ایده ها تجاری سازی نمی شوند زیرا با پیشران های اقتصادی ارتباط برقرار نمی شود.
وی افزود: در جهان هنگامی که طرحی ازسوی کارآفرین در یکی از کنفرانس ها ارائه می شود، پیشران های اقتصادی ورود می کنند و با انتخاب این طرح ها، استارت آپ ها را تحت پوشش می گیرند؛ به این ترتیب در کشورهای صنعتی ایده ها تجاری سازی می شوند و شکوفایی اقتصادی رخ می دهد.
اعتقاد راسخ به تولید
دبیرکل مجمع کارآفرینان کشور ادامه داد: موضوع دیگر قدرت رقابت پایین تولید نسبت به فعالیت های غیرمولد در برخی مقاطع زمانی است. به عنوان مثال گاهی سرمایه گذاری در بازار طلا، ارز و... سودی بیشتر از تولید نصیب سرمایه گذار می کند؛ بنابراین جوانان خود را درگیر تولید با تمام مشکلات مالیاتی، بیمه ای و... نمی کنند. غزنوی تاکید کرد: انجام فعالیت های تولیدی نیاز به اعتقاد راسخ دارد. تمام این چالش ها دست به دست هم داده اند که جوانان خلاق انگیزه لازم برای ورود به صنعت و فعالیت های تولیدی را نداشته باشند.
راهکار چیست؟
دبیرکل مجمع کارآفرینان کشور در پاسخ به این پرسش که راهکار برون رفت از وضعیت یادشده چیست، گفت: لازم است اکوسیستم کارآفرینی در کشور ایجاد شود تا فعالیت های تولیدی مزیت پیدا کنند. با ایجاد این اکوسیستم است که فرهنگ کار و کارآفرینی جایگاه خود را در اقتصاد و صنعت پیدا می کند.
وی با بیان اینکه عملکرد جزیره ای ما را به هدف نمی رساند، تاکید کرد: باید ارتباط پیشران های اقتصادی با استارت آپ ها اصلاح شود. در این اکوسیستم باید دانشگاه ها همتراز و همراه با حوزه کارآفرینی فعالیت داشته باشند. وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باید در کنار هم موضوع را پیگیری کنند.
غزنوی در تعریف اکوسیستم عنوان کرد: تمام حوزه هایی که دخیل در رشد و توسعه کارآفرینی هستند مثل دانشگاه، رسانه، حاکمیت، پشتیبان ها، قانون گذاران و... باید در کنار هم قرار گیرند؛ مثلا نباید عملکرد دانشگاه و صداوسیما در زمینه کارآفرینی در مقابل هم باشد. یکی از نمونه های موفق در ایجاد فضا برای کارآفرینی، قطر است. این کشور در حوزه کارآفرینی، در یک اکوسیستم حرکت می کند و یکی از کشورهای موفق در این بخش است. حتی برنامه ای برای دوباره به مدار آوردن افراد کارآفرین که شکست خورده اند، دارند.
غزنوی در پایان تاکید کرد: در کشور ما استراتژی های صنعتی در هیچ دوره ای جنبه عملی نیافته، در حالی که پیش زمینه توسعه صنعتی و کارآفرینی در جهان، با تدوین استراتژی و ریل گذاری براساس آن ایجاد می شود.
حرکت تحت لوای سیاست
آرش محبی نژاد، فعال صنعت خودرو درباره کارآفرینی در حوزه صنعت به صمت گفت: تولید یا اشتغال آفرینی دارای چند مولفه مهم است؛ نخست سرمایه گذاری انجام می شود و براساس برنامه ای مشخص، تولید محصول یا ثروت اتفاق می افتد. دومین مولفه منابع انسانی است. کارگران و کارکنان برای تحقق اهداف گرد هم می آیند و به عملیاتی کردن برنامه ها می پردازند.در ادامه این زنجیره، افرادی مدیریت اجرای برنامه ها را برعهده می گیرند که همان کارآفرینان هستند. وی افزود: الزاما کل سرمایه گذاری ازسوی کارآفرینان انجام نمی شود. یک کارآفرین خوشفکر بخشی از سرمایه موردنیاز خود را از سهامداران و سیستم پولی کشور تامین می کند؛ بنابراین کارآفرین افرادی خوشفکر و پرانگیزه هستند که با برنامه و منابع انسانی و مالی به چشم انداز تدوین شده دست پیدا می کنند و آن را توسعه می دهند. دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان خودرو با اشاره به نا امنی سرمایه گذاری در کشور ادامه داد: یکی از مشکلات کشور نبود امنیت برای سرمایه گذاری است که این امر ناشی از اقتصاد سیاست زده ماست. در واقع اقتصاد و صنعت کشور تحت لوای سیاست حرکت می کنند.
ناپایداری قوانین
محبی نژاد در ادامه تشریح چالش های موجود برای ورود کارآفرینان به حوزه صنعت عنوان کرد: شاید یکی از مسائلی که سبب شده افراد جوان رغبت کمتری برای ورود به صنعت داشته باشند به این موضوع برگردد که سرمایه بین ۳ تا ۷ سال پس از آغاز فعالیت به واحد صنعتی برمی گردد؛ بنابراین در این مدت باید ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور وجود داشته باشد، در حالی که این گونه نیست.
وی اظهار کرد: چشم انداز روشنی از آینده وجود ندارد و مشخص نیست چه فرازهاوفرودهایی در انتظار کارآفرین است. این فعال صنعت قطعه با تاکید بر نوسان سیاسی، فرهنگی و قوانین خاطرنشان کرد: تغییر قوانین در مدت زمان کوتاه و تصمیمات خلق الساعه، کارآفرین و سرمایه گذار را به جای تمرکز بر تولید مشغول حواشی می کند؛ به این ترتیب فضا به گونه ای پیش می رود که منجر به فرار سرمایه و دلسردی نخبگان کارآفرین می شود؛ افرادی که فکر پویا و خلاق دارند. وی با اشاره به هرز رفتن منابع انسانی عنوان کرد: در چنین فضایی افراد به جای داشتن برنامه های توسعه ای و تولید ثروت به کارهای ناپایدار و روزمره روی می آورند.
شعارزدگی حمایت ها
این کارشناس حوزه صنعت گفت: در ایران با تغییر هر دولتی، برنامه ها و مسیر حرکت تغییر می کند، این در حالی است که باید با داشتن طرح جامع توسعه ای در حوزه صنعت و اقتصاد، جلوی تغییر مسیر با تغییر دولت ها گرفته شود. محبی نژاد در پاسخ به این مسئله که اگر قوانین براساس مقتضیات تغییر کند به توسعه صنعت کمک می کند یا خیر؟ گفت: تغییر قوانین به شرطی کمک کننده خواهد بود که متاثر از مسائل سیاسی یا اجتماعی نباشد؛ به عنوان مثال کاهش سرعت اینترنت یا قطع شدن آن در چند وقت اخیر چقدر به ذی نفعان، صاحبان کسب وکار، کارآفرینان، تامین کنندگان و نیز ارتباط آنها با همتایان بین المللی آسیب زده است؟ از سوی دیگر تغییرات مقررات بانکی، اهدای مجوز به برخی صنایع که ظرفیت تولید به اندازه کافی دارند و... از جمله مشکلات بر سر راه کارآفرینی است. وی گفت: حمایت ها از صنعت بیشتر شعاری است که به سهولت با تغییرات شرایط، متحول می شود؛ مثلا واردات جای تولید را می گیرد، این در حالی است که پس از تحریم و اعمال محدودیت های بین المللی تمام نگاه ها به داخل متمرکز شد و از صنعتگران و کارآفرینان صنعتی خواسته شد اجازه ندهند حرکت چرخ تولید متوقف شود. وی گفت: کارآفرینان حوزه صنعت به تعمیق ساخت داخل سرعت دادند و در ادامه بخشی از محصولات وارداتی، داخلی سازی شد، اما امروز یکی از دغدغه های کارآفرینان و سرمایه گذاران به ویژه در شرکت های نوپای دانش بنیان این است که با گشایش سیاسی و در ادامه اقتصادی، ارزهای بلوکه شده به جای کمک به تولید برای واردات محصولات هزینه شود. محبی نژاد افزود: پیش از این برخی مناسبات سیاسی منجر به این شده که مثلا کشاورزی تعطیل و میوه وارد شود، این در حالی است که واردات بی رویه نمی تواند معیار شفاف اقتصادی همسو با اسناد بالادستی در حوزه طرح توسعه باشد.
چرایی دلسردی کارآفرینان
محبی نژاد اظهار کرد: تغییر رویه ها و قوانین با هر نوسان سیاسی سبب می شود انگیزه کافی برای کارآفرینی در کشور به ویژه در حوزه صنعت که دیربازده است وجود نداشته باشد. وی تاکید کرد: کارآفرینی فقط در تولید نمود پیدا نمی کند، بلکه در حوزه خدمات و تجارت و همچنین استارت آپ ها نیز نقش بسیاری دارد؛ بنابراین کارآفرین برای فعالیت نیاز به فضایی باثبات و قابل اتکا دارد که در تصمیمات کلان اقتصادی باید دیده شود. این کارشناس صنعت خودرو یادآور شد: در صورت فراهم نبودن بستر یادشده آسیب جدی به صنعت و تولید وارد خواهد شد و افراد نخبه و خوشفکر دلسرد می شوند و انگیزه کافی برای فعالیت نخواهند داشت.
سخن پایانی
بحث کارآفرینی از ۱۳۰ سال پیش در انگلیس آغاز شد و کم کم در قالب یک فرهنگ به سایر کشورها نیز تسری پیدا کرد. شخص کارآفرین می تواند توانمندی را به نقطه ای برساند که دیگران نمی توانند. او اشتغالزایی و ثروت آوری را با خلاقیت و نوآوری در بحث فناوری دنبال می کند. در دنیا به این مسئله اهمیت زیادی داده می شود، به طوری که یکی از وظایف دو دانشگاه معتبر امریکا پرورش کارآفرین است. به گفته فعالان صنعت، کارآفرینی مقوله ای فرهنگی است و در خانواده شکل می گیرد. علم ثابت کرده سنین بین ۲ تا ۷ سال حساس ترین دوران برای کودک است که می تواند این امر را آموزش ببیند و در ادامه زمانی که وارد حوزه کار شد در فعالیت های خود نوآور و خلاق باشد. در این راستا با برنامه ریزی درست می توان با الگوی پیشرفت فعالیت هدفمند داشت. با آموزش تخصص های لازم ازسوی دانشگاه افراد موفقی با اندیشه های جدید و خطرپذیر پرورش می یابند که نقش مهمی در تولید و خودکفایی کشور خواهند داشت.
با این وجود نگاه کلی به شرایط صنعتی و اقتصادی کشور حکایت از آن دارد که در حوزه کارآفرینی با مشکلات متعددی روبه رو هستیم. به گفته کارشناسان نبود ثبات سیاسی و اقتصادی و تغییر قوانین در کوتاه مدت یکی از نقاط آسیب به حوزه کارآفرینی است. همچنین عملکرد جزیره ای سبب شده برنامه های این حوزه در حد ایده باقی بمانند و تجاری سازی آنها به کما برود. یکی از راهکارهای مهم برای برون رفت از وضعیت موجود ایجاد اکوسیستم در حوزه کارآفرینی است تا تمام نهادهای مرتبط با یک هم افزایی حرکت کنند. از سوی دیگر باوجود تدوین استراتژی صنعتی در کشور برنامه ها عملیاتی و ریل گذاری انجام نمی شود، زیرا هر نهادی جداگانه عمل می کند.
