صنعت خودرو، مولد یا مونتاژکار؟
به‌باور کارشناسان صنعت خودرو، حرکت این صنعت از مونتاژکاری به سمت تولید واقعی، شدنی است، اما نیاز به الزاماتی دارد که اگر به‌صورت اصولی کنار هم چیده شوند و صنعت خودرو براساس آنها، فعالیت خود را ادامه دهد، زودتر به هدف نهایی خواهیم رسید.
به باور کارشناسان صنعت خودرو، حرکت این صنعت از مونتاژکاری به سمت تولید واقعی، شدنی است، اما نیاز به الزاماتی دارد که اگر به صورت اصولی کنار هم چیده شوند و صنعت خودرو براساس آنها، فعالیت خود را ادامه دهد، زودتر به هدف نهایی خواهیم رسید. هنوز پس از ۴۰ ، ۵۰ سال تولید خودروهای به روز و منطبق با استانداردهای جهانی که در بازارهای بین المللی قدرت رقابت داشته باشند، محقق نشده و به آرزویی به ظاهر محال برای صنعت خودرو ما تبدیل شده است. به اعتقاد کارشناسان این صنعت، اگر به صورت اصولی و منطقی برنامه ای بیست ساله برای صنعت خودرو تدوین و شاخص های استاندارد را در این صنعت دنبال کنیم، به تولید خودرویی با توان رقابت در بازارهای جهانی خواهیم رسید؛ هرچند بسیاری تاکید می کنند باوجود مسائل بسیاری که در حال حاضر در اقتصاد ما وجود دارد، این راه طولانی می نماید. صمت در این زمینه با برخی از کارشناسان صنعت خودرو گفت وگو کرده که در ادامه می خوانید. با ما همراه باشید.
مونتاژکاری، گام نخست برای تحقق تولید خودرو
رضا آریاراد، از کارشناسان صنعت خودرو درباره اینکه خودروساز پس از چند سال می تواند به معنای واقعی تولید داشته باشد و از مونتاژکاری خارج شود به صمت گفت: هر خودروسازی نه تنها در ایران، بلکه در تمام کشورهای جهان، برای اینکه در تولید یک خودرو روز مطرح شود و به نوعی خودکفا باشد و خودروهای برند و صادرات محور تولید کند، در ابتدا کارش را با مونتاژ شروع می کند.
وی افزود: در صنعت خودرو، مونتاژ انجام می شود تا صنعتگر، تولیدکننده، قطعه ساز و مهندسان با نوع خاصی از یک خودرو آشنا شوند و در تولید آن به تبحر کافی برسند و به نوعی می توان گفت خودروسازان از مونتاژ به تولید می رسند.
در این مسیر، خودروساز معمولا بین ۳ تا ۵ سال مونتاژکاری می کند تا به بلوغی برسد که بتواند در مرحله تولید قطعه و طراحی مهندسی فعالیت کند.
با طی این مراحل، خودروساز در مرحله سوم به تولید برند می رسد و محصولات خود را در قالب یک برند عرضه می کند؛ مانند ایران خودرو و سایپا که برندهای خود را تولید و عرضه می کنند. این گونه است که یک خودروساز از مرحله مونتاژکاری خارج و وارد مرحله تولید می شود.
آریاراد با اشاره به اینکه این یک روند طبیعی در صنعت خودرو جهان است، افزود: به طور معمول، صنعتگران در هر کشوری این مراحل را طی می کنند. به عنوان مثال، ترکیه در زمینه تولید خودرو برند ملی، تاکنون توفیقی نداشته، اما سالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار فروش خودرو دارد، چون مونتاژ خودرو دارند، در زمینه قطعه سازی فعالیت می کنند و در تولید قطعه و مونتاژ خودروهای روز با ژاپن و امریکا قراردادهایی منعقد کرده اند و در این زمینه ها، سال هاست تجربه کسب
می کنند.
خودروسازان ترکیه در چند سال اخیر باتوجه به توانایی که در مونتاژ خودرو به دست آورده اند، رفته رفته از مرحله مونتاژ گذر کرده و به سمت تولید خودرو ملی حرکت و در این راستا، خودرو «توگ» را معرفی کرده اند که قرار است آن را تا سال ۲۰۲۳ به بازار عرضه کنند.
وی ادامه داد: خودروسازان این کشور بیشتر با هدف عرضه خودرو در بازارهای صادراتی، در این مسیر حرکت می کنند و حالا پس از سال ها از مرحله مونتاژ عبور کرده و به سطحی رسیده اند که بتوانند خودرو ملی تولید و صادر کنند.
البته تحقق این هدف با توسعه مشترک بین المللی و سرمایه گذاری های مشترک بین المللی امکان پذیر شده است. آنها برای تولید همین خودرو ملی، با بیش از ۱۷۵ شرکت تحقیق و توسعه مشترک بین المللی و خودروسازان برتر دنیا قراردادهایی را منعقد کرده اند. این رویه یک چرخه استاندارد است که هر خودروسازی باید طی کند تا به نتیجه نهایی که می تواند تولید برند ملی باشد، برسد.
نیازمند تحقیق و توسعه مشترک
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه حرکت از مونتاژکاری به سمت تولید واقعی، احتمالا ۱۰ سال طول می کشد، اظهار کرد: معتقدم ایران این مسیر را طی کرده و حالا بیشتر از آنکه بر خروج از مونتاژ تمرکز کند، بر تحقیق و توسعه مشترک بین المللی متمرکز است؛ اینکه روی یک برند ملی کار کنیم و ارتقای این صنعت از مونتاژکاری به تولید واقعی، براساس تحقیق و توسعه مشترک با برندها و غول های خودروساز دنیا اتفاق بیفتد تا به سرآمدی برسیم و محصولی طراحی و تولید کنیم که مانند محصولات ترکیه رقابت پذیر باشد و در بازارهای صادراتی حرفی برای گفتن داشته
باشیم.
آریاراد ادامه داد: به نظر من، صنعت خودرو کشور به هدف اصلی خود که تولید واقعی است، نزدیک و می توان گفت سال هاست از مونتاژ خارج شده و دو شرکت خودروسازی بزرگ یعنی ایران خودرو و سایپا که به نوعی غول های خودروسازی خاورمیانه به شمار می روند، تولیدکننده برند خودشان هستند که البته در بخشی هم مونتاژکاری دارند.
در این میان، تحقق هدف نهایی که تولید خودرویی برند با قابلیت فتح بازارهای بین المللی و به روز است، نه تنها در ایران که در تمام دنیا، نیازمند سرمایه گذاری و تحقیق و توسعه مشترک بین المللی است.
وی در پایان تاکید کرد: صنعت خودرو ما با طی کردن این مراحل در واقع به نتیجه می رسد و امکان صادرات خودروهای تولید داخل به تمام کشورهای دنیا را خواهد داشت. ضمن اینکه استانداردهای خودرویی جهان را به خوبی خواهد گذراند که این خود امکانی برای صادرات محور کردن تولید یک برند است.
مانع بزرگی به نام نداشتن استراتژی
محسن رزمخواه، کارشناس صنعت نیز درباره عبور خودروساز از مرحله مونتاژ برای رسیدن به تولید واقعی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: گذر از مونتاژکاری و تحقق تولید در سطح کلان نیاز به بررسی و موشکافی دقیق دارد.
به عنوان مثال، کره جنوبی فعالیت در صنعت خودرو را بعد از ما شروع کرد، اما ببینید ما کجای این صنعت قرار داریم و کره کجاست. اصلی ترین علت عقب ماندگی صنعت خودرو ما نداشتن یک استراتژی مشخص و مدون در این صنعت
است.
وی افزود: به دلایل زیادی هیچ گاه نتوانستیم این استراتژی را به گونه ای تدوین کنیم که باعث توسعه صنعت خودرو کشور شود؛ ازاین رو نخستین موضوع قابل اشاره در اینکه چرا در صنعت خودرو توفیق چندانی به دست نیاورده ایم، نداشتن استراتژی مشخص است. اینکه در بخش صنایع ما، صنعت خودرو اولویت دارد یا نه، هم مهم است. البته به تازگی اظهارنظرهایی مطرح شده که براساس آنها ظاهرا صنعت را جزو اولویت ها قرار داده اند. البته تا این اولویت به منصه ظهور برسد زمان زیادی طول خواهد کشید.
رزمخواه با اشاره به لزوم تدوین یک استراتژی مناسب اظهار کرد: محتوای این استراتژی هم یکی از موارد مهم مطرح شده در این زمینه است. در این بخش، به این سوالات که چگونه می خواهیم در صنعت خودرو گام های اساسی برداریم، کجا می خواهیم برویم، به کدام نقطه مشخص می خواهیم برسیم و برای رسیدن به آن نقطه باید چه اقداماتی را انجام دهیم، پاسخ داده
می شود.
این کارشناس صنعت خودرو افزود: در نخستین گام در این مسیر، نیاز به دانش فنی و تکنولوژی داریم. حال اگر بخواهیم این دانش فنی را در داخل کشور ایجاد کنیم، بی شک سال ها طول خواهد کشد؛ بنابراین بهترین راه بهره گیری از تجارب سایر کشورهاست تا فهرست اولویت ها کاملا مشخص شود، ارتباطات منطقی با قطعه سازان و خودروسازان بین المللی برقرار شود و در کوتاه ترین زمان ممکن به فناوری موردنیازمان دست پیدا
کنیم.
طرحی نو دراندازیم
رزمخواه در ادامه اظهار کرد: بخش دوم پیش نیازها، حمایت دولت از صنعت خودرو است. این حمایت نیز چند وجه دارد که در نخستین وجه آن باید صنعت خودرو حتی المقدور خصوصی شود. پیش از انقلاب، صنعت خودرو ما خصوصی و در حال طی کردن مسیر مشخصی بود، اما بعد از انقلاب این صنعت به دولت واگذار شد و بعد از چند دهه حاکمیت دولت بر صنعت خودرو شاهد مشکلات زیادی در این صنعت هستیم و می توان گفت مادامی که مدیریت دولتی بر صنعت خودرو کشور حاکم است، همچنان گرفتار بی تجربگی مدیران و رانت هایی که این صنعت را عقب نگه داشته، خواهیم بود. سومین مورد، اعطای تسهیلات مناسب به خودروسازان است.
وی خاطرنشان کرد: در کشورهای دیگر دنیا، بانک ها نه تنها بنگاهداری نمی کنند، بلکه با ارائه تسهیلات ارزان قیمت به توسعه صنایع کمک می کنند. البته باید حمایت دولت پشت آن باشد تا هم بانک ضرر نکند و هم صنعت خودرو به منابع مالی موردنیاز خود دست یابد.
این کارشناس حوزه صنعت افزود: حرکت بعدی استفاده از تکنولوژی و ماشین آلات پیشرفته در تولید قطعات و محصولات مناسب و باکیفیت است. برای داشتن صنعت خودرویی روزآمد باید تکنولوژی و ماشین آلات روز دنیا را در اختیار داشته
باشیم.
با ماشین آلات و تجهیزات ۳۰ ، ۴۰ سال قبل نمی توان محصولی تولید و عرضه کرد که در بازار خودرو جهانی، توان رقابت داشته باشد.
قطعه سازان و خودروسازان بین المللی معمولا هر ۴ ، ۵ سال یک بار، کل خط تولیدشان را عوض می کنند تا از دانش و فناوری روز بهره بگیرند و با تولید محصولی با قیمت و کیفیت مناسب بتوانند در بازار رقابت و در تراز بین المللی فعالیت کنند.
البته قوانین و مقررات حمایتی و تسهیل کننده هم در این مسیر به کمک خودروساز می آید. با روش کنونی صنعت خودرو ما راه بسیار طولانی در پیش دارد که البته مسیر آن هم مشخص نیست.
باید طرحی نو دراندازیم تا صنعت خودرویی در تراز بین المللی داشته باشیم. اگر از همین امروز شروع و آنچه مطرح شد را به طور منطقی اصولی پیگیری کنیم، حداقل به ۲۰ سال زمان نیاز داریم تا به صنعت خودرو دنیا برسیم.
سخن پایانی
وقتی پای صحبت اقشار گوناگون جامعه می نشینیم، از مردم به عنوان متقاضیان خودرو گرفته تا صاحب نظران و کارشناسان صنعت خودرو کشور، اغلب معتقدند این صنعت بعد از حدود نیم قرن فعالیت، آن گونه که باید به انتظارات پاسخ نداده و بیش از آنکه بر تولید متمرکز باشد، تمام توان و نیروی خود را بر مونتاژ گذاشته و به نوعی بازار خودرو کشور به نفع صنعتگران کشورهای دیگر بوده، این در حالی است که می تواند به سمت تولید برندهای ملی گام بردارد؛ برندهایی که در سطح جهانی قابل عرضه
باشند.
در این میان برخی از کارشناسان هم معتقدند صنعت خودرو ما گام های خوبی برداشته و از مرحله مونتاژکاری عبور کرده که در شکی آن نیست، اما چرا توان خودروسازان ما در بازار خودرو نمود زیادی ندارد و اغلب مصرف کنندگان و متقاضیان بازار این صنعت، نظراتی مخالف این دارند و به نوعی بر این باورند که صنعت خودرو ما درجا می زند و موفقیت چندانی در این سال ها نداشته است.
