تخلف چراغ خاموش بانک‌ها
امسال هم برای پنجمین سال متوالی شورای پول و اعتبار نرخ سود بانکی را افزایش نداد و نرخ سود سپرده یکساله همچنان در محدوده ۱۶ درصد باقی مانده که با تبعیت نکردن برخی بانک‌ها از بسته شورای پول و اعتبار گاهی تا حوالی ۱۹ درصد هم بالا می‌رود.
امسال هم برای پنجمین سال متوالی شورای پول و اعتبار نرخ سود بانکی را افزایش نداد و نرخ سود سپرده یکساله همچنان در محدوده ۱۶ درصد باقی مانده که با تبعیت نکردن برخی بانک ها از بسته شورای پول و اعتبار گاهی تا حوالی ۱۹ درصد هم بالا می رود. بعضی بانک ها برای جذب نقدینگی و تامین منابع مالی راه دیگری در پیش گرفته اند و از سپرده گذاران می خواهند آورده خود را به صندوق های سرمایه گذاری این بانک ها بسپارند تا دست بانک برای پرداخت نرخ سود بیشتر باز باشد. هرچند این روش نوعی تخلف آشکار ازسوی بانک هاست، اما به اعتقاد کارشناسان می تواند با کاهش نقدینگی به مهار تورم کمک کند. بانک ها به سپرده های مردم در صندوق های سرمایه گذاری تا ۲۳ درصد هم سود پرداخت می کنند. هرچند این میزان سود هم کمک چندانی به مهار غول تورم ۵۲ درصدی نمی کند، اما تا حدی توانسته به جذب نقدینگی کمک کند. در این برنامه بانک ها آن بخش از نقدینگی بلاتکلیف اشخاص حقیقی که به هر دلیلی توانایی کار کردن با آن را ندارند، جذب می کنند تا بتوانند بخشی از کفایت سرمایه بانکی را از این طریق محقق کنند. صمت درباره آثار سپرده گذاری بانک ها در صندوق های بورسی با کارشناسان حوزه بانک به گفت وگو پرداخته است.
راهکاری مناسب برای مقابله با تورم
علی اکبری زاده، کارشناس مسائل بانکی درباره ظرفیت های موجود سرمایه گذاری برای مقابله با تورم به صمت گفت: از املاک و مستغلات گرفته تا سهام و طلا و ارز همگی زمینه های سرمایه گذاری هستند که هر کدام به فراخور زمان، شخصیت سرمایه گذاری هر سرمایه گذار و ابزار سرمایه گذاری مناسب برای هر فرد، می توانند راه نجات وجوه نقدمان از گزند تورم باشند. این کارشناس مسائل بانکی با تاکید بر اینکه بانک اصلی ترین محل سرمایه گذاری و جمع آوری نقدینگی مردم در ایران به شمار می رود، اظهار کرد: بانک ها سرمایه اشخاص را در قالب سپرده های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت جذب می کنند. برای افزایش جذابیت سرمایه گذاری در بانک ها سودی به سرمایه افراد تعلق می گیرد که میزان آن را دولت با عنوان نرخ بهره سالانه تعیین می کند.
بانک ها، سرمایه گذار غیرمستقیم
وی ادامه داد: میزان سود بانکی باتوجه به نوع حساب بانکی تعیین می شود. البته در میزان سود بانکی، خصوصی یا دولتی بودن بانک نقش بسزایی دارد. به طور کلی نرخ سود بانکی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد برای بازدهی سالانه متغیر است. البته تورم بالا و کم بودن سودهای بانکی در کنار انجام نشدن تعهدات ازسوی برخی بانک ها و موسسات مالی خصوصی، سرمایه گذاران را به فکر جایگزینی سپرده گذاری در بانک با سرمایه گذاری در سایر بازارهای مالی انداخته است. این کارشناس مسائل بانکی تصریح کرد: در شرایطی که امنیت سرمایه گذاری در انواع بازارهای مالی باتوجه به تورم ۵۲ درصدی وجود ندارد، بانک ها در قالب نهادی قابل اعتماد پول سپرده گذاران را می گیرند و آن را به شکل غیرمستقیم در صندوق های بورسی سرمایه گذاری می کنند. وی ادامه داد: سرمایه گذاری در بورس روشی مطمئن برای کسانی است که ریسک سرمایه گذاری می پذیرند و بازدهی بالای دارایی برای شان مهم است. برای ورود به صندوق های سرمایه گذاری بورسی داشتن سواد و آگاهی از ساختار بورس ضروری است. اکبری زاده بیان کرد: متاسفانه بسیاری از اشخاص که به طور مستقیم به سرمایه گذاری در بورس می پردازند، دانش و زمان کافی برای این کار را ندارند و به خاطر ورود غیرحرفه ای ضرر می کنند؛ بنابراین می پندارند که بازار سهام جای مناسبی برای سرمایه گذاری در شرایط تورمی یا هر زمان دیگری نیست.
صندوق های پربازده
این کارشناس مسائل بانکی با تاکید بر اینکه بانک ها سپرده اشخاص را در صندوق های بورسی پربازده سرمایه گذاری می کنند، گفت: صندوق های سرمایه گذاری سهامی می توانند بهترین کانال سرمایه گذاری در زمینه سهام به شمار روند و با پرداخت سود بیش از ۲۰ درصدی محل امن سپرده گذاران بانک ها باشند. اکبری زاده با بیان اینکه صندوق های سرمایه گذاری بانک ها معمولا بازدهی مناسبی دارند، تصریح کرد: صندوق های سرمایه گذاری نهادهای مالی هستند که مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس اخذ می کنند و عمدتا توسط شرکت های کارگزاری تاسیس می شوند. وی در ادامه توضیح داد: این صندوق ها تحت مدیریت افراد متخصص در بازار سرمایه قرار دارند و وجوه حاصل از فروش واحدهای سرمایه گذاری به عموم مردم را در سبد متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری و از این طریق امکان کسب بازدهی مناسب و کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار خریدوفروش سهام را فراهم می کنند.
گزینه مناسب افراد محتاط
این کارشناس مسائل بانکی در ادامه یادآور شد: سرمایه گذارانی که قدرت پذیرش ریسک کمتری نسبت به سایر سرمایه گذاران دارند، به دنبال موقعیت های سرمایه گذاری هستند که حتی با سوددهی کمتر ریسک کمتری را به سرمایه آنها تحمیل کند؛ بنابراین بانک ها با درک این شرایط زمینه سرمایه گذاری غیرمستقیم اشخاص در صندوق های سرمایه گذاری بورسی را فراهم کرده اند. اکبری زاده با تاکید بر اینکه این اقدام بانک ها کمک بسزایی به جذب نقدینگی می کند، توضیح داد: سرمایه های سرگردان افراد با ریسک پذیری پایین در صندوق سرمایه گذاری بانک ها جمع آوری می شود. در این روش با کمک به کاهش نقدینگی، از تورم نیز کاسته می شود.
این کارشناس مسائل بانکی تاکید کرد: باید پذیرفت با رونق بازار بورس و استقبال از صندوق های سرمایه گذاری جذابیت سرمایه گذاری در بانک ها کمتر شده است؛ بنابراین بانک ها به نیابت از اشخاص با دانش بورسی کم و ریسک پذیری پایین سپرده های آنها را در قالب سرمایه به بورس تزریق می کنند.
سپرده گذاری در بانک دیگر جذابیت ندارد
علی اسماعیلی، کارشناس مسائل بانکی درباره علت پیدایش صندوق های سرمایه گذاری بانک ها و نقش آن در کاهش تورم به صمت گفت: سیستم بانکی معمولا بازده سرمایه محدودی دارد که معمولا رقمی بین ۸ تا ۱۸ درصد است. در همه جای دنیا هم نرخ سود بانکی قابل پرداخت به سپرده ها محدود است. وی افزود: بالا رفتن نرخ تورم از جمله عوامل افزایش نرخ سود سپرده ها در همه جای دنیا است، اما در ایران باوجود انفجار نرخ تورم، نرخ سود سپرده ها همچنان پایین است؛ بنابراین سپرده گذاری بانکی جذابیت خود را برای سرمایه گذاران از دست داده است.
جذابیت صندوق سرمایه گذاری
این کارشناس مسائل بانکی گفت: بانک ها برای اینکه ذخایر مالی خود را ارتقا دهند، باید جذابیت را به سپرده گذاری بازگردانند؛ بنابراین با ایجاد صندوق های سرمایه گذاری بورسی اقدام به سپرده گیری کردند.
اسماعیلی با بیان اینکه بیشتر صندوق های سرمایه گذاری از جنس صندوق های سهامی و راهی برای مقابله با تورم هستند، گفت: دارندگان پس اندازهای کوچک و بزرگ به جای خرید تک سهم برای حفاظت از دارایی های خود در مقابل تورم، بهتر است به صندوق های سرمایه گذاری بانک ها روی آورند. وی ادامه داد: در شرایط کنونی سرمایه گذاری در صندوق های با درآمد ثابت بانک ها بهتر از سپرده گذاری عادی در بانک ها است، زیرا صندوق ها با ترکیب مناسبی از اوراق با درآمد ثابت و سپرده، نرخ بازده سرمایه را ارتقا می دهند.
سرمایه گذاری دوسر برد
این کارشناس مسائل بانکی متذکر شد: پول های خلق شده یا سپرده گذاری شده در بانک خود عامل تورم است، اما سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری بورسی مولد است و باعث اشتغال می شود؛ بنابراین سرمایه گذاری در این بازار بازی دوسر برد است و می تواند تا حد زیادی مشکل تورم در اقتصاد را حل کند. اسماعیلی اذعان کرد: در دنیا صندوق های سرمایه گذاری وجود دارند که موظفند سرمایه های مردم را در سهام های مختلف سرمایه گذاری کنند. در ایران هم بانک ها به طور غیرمستقیم این نوع سرمایه گذاری را برای مردم انجام می دهند؛ بنابراین مردم تا زمانی که دانش بورسی ندارند، بهتر است به جای حضور مستقیم در تالار شیشه ای، برای جلوگیری از کاهش ارزش پول شان در صندوق های سرمایه گذاری بانک ها سپرده گذاری کنند.
ضروری اما غیرقانونی
وی خاطرنشان کرد: شاید سپرده گیری بانک ها در قالب صندوق های سرمایه گذاری قانونی نباشد، اما آن طور که در تمام دنیا مرسوم است این شیوه سرمایه گذاری کمک قابل توجهی به کاهش نقدینگی و کنترل تورم می کند. این کارشناس با تاکید بر اینکه تورم زدایی از چهره اقتصاد نیازمند جذب سرمایه های سرگردان است، گفت: اجرای موفق برنامه تورم زدایی در کشور نیازمند پیش شرط ها و الزاماتی است که فقدان آنها می تواند این برنامه را با شکست روبه رو کند. برای موفقیت این سیاست، تورم هدف گذاری شده باید به طور واضح و روشن ازسوی بانک مرکزی اعلام شود.
تورم و استقلال بانک مرکزی
وی در ادامه بیان کرد: هدف نه تنها ازسوی بانک مرکزی که ازسوی دولت نیز باید اعلام و تصویب شود، زیرا هماهنگی و همکاری بیشتر میان دولت و بانک مرکزی امکان رسیدن به هدف کاهش و کنترل نرخ تورم را بیشتر می کند. از طرفی انجام اصلاحات نهادی مانند توجه به استقلال بانک مرکزی و تسلط کامل آن بر ترازنامه خود از شروط شناخته شده کنترل تورم به شمار می رود. این کارشناس متذکر شد: برای کنترل تورم بانک ها باید نرخ سود را به طریقی تعیین کنند که مقدار عرضه نقدینگی مدیریت شود، چراکه پس اندازکنندگان یا سرمایه گذاران، انتظار بازدهی سرمایه خود را دارند، اما این سودآوری نباید منجر به خلق پول شود، چراکه خلق پول نتیجه ای جز افزایش نقدینگی و تورم ندارد.
سخن پایانی
حفظ ارزش دارایی برای مقابله با تورم از دیرباز مرسوم بوده است. در شرایط فعلی که نرخ تورم و سرعت رشد آن بسیار بالاست، صندوق های سرمایه گذاری بانک ها می توانند تا حدودی جلوی بی ارزش شدن وجوه نقد افراد را بگیرند. این صندوق ها در شرایط کنونی اقتصاد ایران که بسیاری از بنگاه های بزرگ و کوچک با چالش نقدینگی روبه رو هستند و نوسانات ناشی از تصمیمات نادرست در ورود سرمایه به بازارهای متفاوت باعث ضربه به پیکر اقتصاد کشور می شود، می توانند روش امنی برای سرمایه گذاری باشند و زمینه ورود سایر افراد حقیقی و حقوقی را برای کسب بازدهی تعریف شده و مناسب مهیا سازند. به اعتقاد کارشناسان، صندوق های سرمایه گذاری را می توان ابزاری واجد فواید و مزایای جذاب تر نسبت به سپرده گذاری هم برای سرمایه گذار و هم برای سرمایه پذیر دانست، چراکه نرخ سود ثابت بالاتری نسبت به سپرده بانکی دارد و موجب خلق پول نمی شود، زیرا با ورود به بورس در بخش مولد اقتصاد سرمایه گذاری می شود و جلوی سرعت رشد تورم را می گیرد.
