به‌نظر می‌رسد در حال حاضر تصادف و مرگ، جزئی از فرهنگ ترسناک سفر در ایران شده است. سالی نیست که ابتدای آن اخبار تصادف در سفرهای نوروزی به پربازدیدترین اخبار بهار تبدیل نشود و خانواده‌های بسیاری را عزادار نکند، هرچند پلیس راهور در سال گذشته به‌مراتب در ارتباط کیفیت پایین خودروهای داخلی به تولیدکنندگان تذکر داد و به‌صورت‌روشن از درگیر شدن بیش از حد با تصادفات گلایه کرد، اما این نقدها و راهکارهای روشن هنور نتوانسته روندهای معیوب تولید خودرو را تغییر دهد.

۱۰ شهری که بیشترین میزبان تصادفات را در جاده‌ها و بزرگراه‌های اطراف‌شان داشتند به‌ترتیب؛ تهران، اصفهان، کرمان، چالوس، مشهد، قم، شیراز، سمنان، ایلام و زنجان هستند. اتوبان‌ها و جاده‌های اطراف شهر تهران بیشترین میزان محتوای مرتبط با تصادفات را داشتند. نکته جالب حضور شهرهای کوچک‌تر مثل قم، ایلام و زنجان در این لیست است.

وضعیت جاده‌ها از جمله عواملی هستند که بر آمار تصادفات اثرگذار هستند. بررسی آمار اخبار محورهای پرتصادف در بین خبرگزاری‌ها نشان می‌دهد تهران ـ چالوس مانند همیشه پربحث‌ترین مسیر بین شهری کشور است و پس از آن قزوین ـ رشت و کرج ـ چالوس رتبه‌های بعدی را دارند. صمت در این گزارش نقش افزایش ایمنی جاده‌ها بر کاهش تصادفات رانندگی را بررسی کرده است.

متهمان تصادفات جاده‌ای

هر سال با انتشار آمار کشته‌شدگان و تصادفات جاده‌ای این سوال است که چه چیزی عامل آمار بالای تصادفات نوروزی است؟ نوروز ۱۴۰۳ نیز از این قاعده مستثنا نبود و بحث در مورد مقصر و عوامل تصادفات دیده شد. در بین این محتوا، متهم ردیف اول خودروهای داخلی هستند. ۴۳ درصد از محتوایی که در آنها به مقصر تصادفات اشاره شده بود، انگشت اتهام را به‌سمت ایران‌خودرو و سایپا گرفتند. پس از آنها نهادهای حاکمیتی و نظارتی مانند پلیس راهور، وزارت راه و حتی وزرات صمت بیشترین میزان محتوا را داشتند که مردم از آنها انتظار فعالیت و نظارت بیشتری را دارند؛ در همین راستا به‌نظر می‌رسد پلیس راهور با افزایش نرخ جریمه‌های رانندگی سعی دارد تا نقش پررنگ‌تری در کاهش عوامل انسانی در تصادفات داشته باشد تا شاید از این طریق خواب را از سر رانندگان بپراند. رتبه سوم در مقصریابی به عوامل انسانی برمی‌گردد. سرعت، سبقت، خواب‌آلودگی و عدم‌تسلط رانندگان در ۲۱ درصد از محتوا به‌عنوان عامل تصادفات معرفی شده است.

در نهایت هم وضعیت بد جاده‌ها و آسفالت‌ها تاثیر زیادی در افزایش تصادفات رانندگی در کشور دارند و بسیاری از جاده‌های کشور از امنیت و ایمنی مناسبی برخوردار نیستند. عوامل جاده‌ای تاثیر بسیاری در تصادفات جاده‌ای دارند. این فاکتور در مواردی به‌عنوان یک عامل غیرمستقیم مطرح است؛ زیرا در بعضی شرایط بستگی به رانندگان دارد تا با تعدیل رفتار خود با شرایط غالب جاده، نحوه رانندگی خود را متناسب تنظیم کنند. نقش مسیر و طراحی هندسی آن و داشتن علائم هشداردهنده و کنترل ترافیک، یکی از عوامل مهم در وقوع تصادفات ترافیکی است. عوامل موثر مربوط به جاده را به‌طورکلی می‌توان به ۱- عوامل مربوط به طرح هندسی جاده و نواقص فنی مربوط به جاده ۲- عوامل مربوط به علائم و تجهیزات کنترلی جاده و حریم راه‌ها ۳- سایر عوامل موجود در جاده طبقه‌بندی کرد.

بهبود وضعیت جاده‌ها دغدغه مجلس است

محمدحسن آصفری، نایب رئیس دوم کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها درباره وضعیت راه‌های کشور و بودجه لازم برای عملیات عمرانی و جاده‌ای به صمت گفت: جریمه‌هایی که از مردم بابت تخلفات رانندگی دریافت می‌شود، مبلغ قابل‌توجهی به‌حساب می‌آید. بخشی از این پول در اختیار مجموعه راهداری‌ها و شهرداری گذاشته می‌شود که این ارقام باید در زمینه بهسازی و ایمن‌سازی جاده‌ها صرف شود.

آصفری تصریح کرد: فارغ از این مورد، درآمدهای نفتی هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و نباید نقش این مطلب را نادیده بگیریم؛ ضمن اینکه ماده اولیه تولید قیر، حامل‌های نفتی محسوب می‌شود. این تناقض آشکار در دریافت جریمه‌های بازدارنده همراه با مبالغ بالا، برای ما قابل‌پذیرش نیست؛ به این صورت که از یک‌سو، شاهد افزایش جریمه‌های رانندگی و خودکفایی در تولید قیر هستیم و از سمت دیگر، وضعیت جاده‌های ما بسیار بد است.

این نماینده مجلس عنوان کرد: تمام محورهای درون‌شهری و برون‌شهری کشور ما باید علاوه بر استاندارد بودن از کلیات شرایط ایمنی نیز بهره ببرند.

دقیقا چنین مواردی است که اجازه می‌دهد، بتوانیم به یک مسیر، جاده بگوییم. بسیاری از جاده‌های کشور ما به‌هیچ‌عنوان از شرایط مناسبی برخوردار نیستند. این مشکل برای سال‌های طولانی بر قوت خود باقی بوده است و باید برای حل آن قدم‌های عملی برداشته شود. متاسفانه در تعطیلات نوروزی سال جدید نیز، آمارهای نگران‌کننده‌ای درباره میزان تصادفات مخابره شد که بخش عمده‌ای از آن می‌تواند به غیراستاندارد بودن جاده‌ها مربوط شود.

وی در پایان اضافه کرد: دستگاه‌های نظارتی باید روی این مسئله حساسیت‌های زیادی داشته باشند و پیگیری‌های لازم را به‌عمل آورند. بهبود وضعیت راه‌ها و جاده‌ها، یکی از دغدغه‌های مجلس یازدهم بوده است و من به‌شخصه در این‌باره تذکرات لازم را داده‌ و راهکارهای مناسبی را برای رفع معضلات موجود مطرح کرده‌ام.

سهم وسیله نقلیه در حوادث رانندگی اندک است

مسعود مهاجر، کارشناس حمل‌ونقل درباره ایمنی‌ جاده‌های کشور و تاثیری که می‌توانند بر افزایش تصادفات داشته باشند، به صمت گفت: اینکه ما بگوییم جاده‌های ما خراب است و تنها خودروهای بی‌کیفیت باعث افزایش تلفات رانندگی می‌شود، به‌تنهایی کافی نیست. ما نباید صفر تا صد موضوع تصادفات را به گردن خودروسازها بیندازیم، چراکه هیچ گزارشی نداریم که نشان دهد، بیشتر تصادفات ما به‌خاطر نقص فنی نظیر ضعف ترمز یا مشکلات فرمان خودروهای داخلی بوده و سهم وسیله نقلیه در حوادث رانندگی بی‌نهایت اندک است. بنده این صحبت را باتوجه به 40 سال تجربه در این‌باره عرض میکنم که سهم خودروها در تصادفات از ۲ درصد تجاور نمی‌کند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر دوباره به موضوع جاده‌ها برگردیم، باید مشخص شود که ما جادهای کشورمان را با کدام کشورها می‌خواهیم مقایسه کنیم؟ اگر بخواهیم برای مثال جاده‌های ایران را با آلمان مقایسه کنیم، به موضوع جالبی برمی‌خوریم،زیرا بخش بسیاری زیادی از جاده‌های آلمان مربوط به جنگ جهانی دوم است و از آن زمان تاکنون، جاده‌ای ساخته نشده است. در کشوری مثل امریکا نیز این‌طور نیست که دولت دائما در حال تغییر و ساخت جاده باشد و تنها به احداث چند راه و جاده در مسیرهای پرتردد بسنده می‌کند.

مشکلات باید ریشه‌یابی شود

مهاجر خاطرنشان کرد: ما باید به‌دنبال ریشه‌یابی مشکلات‌مان باشیم. مگر غیر از این است که پلیس در جادهای ما به‌طورمستمر حضور دارد و تلاش زیادی برای نصب دوربین‌های ترافیکی کرده است؟ پس اگر می‌بینیم که همچنان آمار تصادفات بالاست و هرساله تلفات جانی و مالی بیشتری اتفاق می‌افتد؛ باید به‌سراغ نوع رانندگی و قوانین این حوزه رجوع کنیم. نتیجه کامل و نهایی بنده از علت اصلی تصادفات رانندگی در ایران این است؛ بیشتر افرادی که در ایران رانندگی می‌کنند، تبحر کافی ندارند و به‌اصطلاح راننده نیستند. هنوز برای راننده‌های ما جا نیفتاده است که با دیدن تابلو «از سرعت خود بکاهید»، سرعت خود را کاهش دهند و پای‌شان روی ترمز نمی‌رود. حتی خود راهور هم می‌داند که بیشتر از ۷۰ درصد تصادفات جاده‌ای ما به جاده ربطی ندارد و به تبحر راننده مربوط است.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت، درباره تصادفات جاده‌ای در شمال کشور به صمت گفت: مشخصا جاده‌های چالوس و هراز کوهستانی و به جاده زنده معروف هستند.

چنین جاده‌هایی در دنیا بسیار نادر هستند و به‌راحتی نمی‌توانیم برایش مثال بیاوریم. بنده تردد زیادی بین تهران و شمال دارم، اما به‌هیچ‌عنوان در فصل‌های بارندگی از این محورها تردد نمی‌کنم و آزادراه تهران ـ شمال را انتخاب می‌کنم. بارندگی باعث می‌شود که در جاده چالوس، شاهد ریزش سنگ‌های ریز و درشت باشیم، اما بسیاری از رانندگان حتی با دیدن چنین صحنه‌هایی، به رانندگی خود ادامه می‌دهند و وارد جاده می‌شوند.

به‌اعتقاد وی، پلیس راهنمایی و رانندگی به بهترین شکل در کشور به وظیفه خودش عمل می‌کند، اما زمانی که از وسیله شخصی استفاده تجاری می‌شود، اوضاع به این شکل درمی‌آید. شاید برای‌تان جالب باشد که در کشور قانونی داریم که یک راننده نمی‌تواند بیش از ۵۰۰ کیلومتر در روز رانندگی کند و اگر فردی بخواهد مسیر ۸۰۰ کیلومتری تهران تا تبریز را براند، باید ۲ راننده داخل ماشین حضور داشته باشند.

این کارشناس حمل‌ونقل افزود: هیچ‌کس به شما نمی‌گوید که بیشتر تصادفات ما را خودروهای کرایه‌ای، مسافرکش، باربری و اتوبوس‌های سفری تشکیل می‌دهند. بنده به‌چشم دیده‌ام که یک راننده اسنپ در روز چیزی در حدود ۷۰۰ کیلومتر، تردد درون‌شهری و بین‌شهری داشته و بیش از 2بار از شمال به تهران و بالعکس رانندگی کرده است. وظیفه همه ماست که اگر می‌بینیم در جایی تخلفی انجام می‌گیرد، تذکر دهیم. نباید بگذاریم که راننده اتوبوس با سرعت غیرمجاز حرکت کند یا راننده تاکسی اینترنتی با 2برابر سرعت مجاز یک پیچ را بپیچد. آمیختگی تجاری از وسیله نقلیه شخصی بسیار چالش‌برانگیز است. تنها مشکل ما جاده‌ها نیستند، بلکه فرهنگ رانندگی ما است. ورود موتورسیکلت به همه تونل‌های شهری ممنوع است، اما کافی است سری به تونل توحدی بزنید تا ببینید که تعداد موتورسیکلت‌ها از خودروها بیشتر است. چه کسی پاسخگوی این است که یک موتورسوار یا راننده وانت تا 10برابر ظرفیت وسیله‌نقلیه خود، بارگیری و حادثه‌آفرینی می‌کند؟

وی در پایان عنوان کرد: پلیس باید با افزایش مبلغ جریمه‌ها و بازنگری در قانون راهنمایی و رانندگی، تخلفات رانندگی را کاهش دهد. در امریکا برای کوچک‌ترین تخلفات رانندگی، قرار بازداشت صادر می‌شود، اما در ایران چنین نیست و تخلفات رانندگی روزبه‌روز در حال تکرار است و برای برخی از رانندگان به یک عادت تبدیل شده،از این‌رو باید مسئولان با تلاش بیشتری برای اصلاح قوانین و فرهنگ‌سازی رانندگی در کشور بکوشند.