کلانشهر تهران علاوه بر مشکلات زیست محیطی و ترافیکی، وجود ساختمان‌های نا ایمن و پرتراکم تجاری و مسکونی پایتخت نشینان را تهدید می‌کند و تا دیر نشده باید نسبت به ایمن‌سازی این ساختمان‌ها اقدامات لازم انجام شود تا شاهد سریال ناخوشایند آتش سوزی مرگبار در ساختمان‌های پرتراکم پایتخت نباشیم. این درحالی است که همین چند روز پیش قدرت الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران نیز ازب وجود ۲۰ هزار ساختمان پرخطر در تهران خبر داد و گفت: مالکان آن احضار شده و دستورالعمل می‌گیرند تا این‌سازی را انجام دهند. هرچند که این مقام مسئول تاکید دارد اجازه ساخت ساختمان‌های پر خطر را نمی‌دهیم و ادعا می‌کنیم ۹۹ درصد ساختمان‌های جدید در تهران خطری ندارند.

خطر ریزش؛ نزدیک نشوید!

خطر ریزش؛ این نوشته روی تابلویی زردرنگ است که معمولا در دامنه کوه‌ها یا نزدیک ساختمان‌های در حال ساخت برای هشدار درباره ریزش سنگ نصب می‌شود؛ اما شاید بهتر باشد در جاهای دیگر نیز از این تابلو استفاده کرد؛ جایی بسیار مهم‌تر از حوالی کوه‌ها یا ساختمان‌های در حال ساخت؛ سردر مراکز خرید! اگر برای‌تان کمی عجیب یا دور از تصور است چند اتفاق را یادآوری می‌کنم؛ ۲۹ تیر ۱۳۸۹ سقف مغازه‌ای در پاساژ محمدیه، باسابقه‌ترین پاساژ فرش خوی، فرو ریخت. ۳۰ دی ۱۳۹۵ ساختمان پلاسکو در تهران آتش گرفت و پس از چند ساعت ریزش کرد. ۹ بهمن ۱۳۹۶ بر اثر سنگینی برف ناگهان قسمتی از سقف کاذب یک پاساژ فروش مصنوعات چوبی در یافت‌آباد شرقی به طول ۶۰ تا ۷۰ متر ریزش کرد و در پی این حادثه به‌علت شکسته شدن پایه‌های فلزی سقف کاذب، یکی از لوله‌های گاز داخل این پاساژ دچار شکستگی شد و گاز با فشار زیاد از محل آسیب‌دیدگی لوله به بیرون نشت کرد. ۲ خرداد ۱۴۰۱ بخشی از برج شماره ۲ متروپل فرو ریخت. موارد یادشده تنها گوشه‌ای از اتفاقات ناگواری بود که در نهایت تنها با جمله «ما بارها هشدار داده بودیم» خاتمه یافت.

بیشترین مسئولیت متوجه شهرداری است

محمد‌رضا فرجی، نایب رئیس اتاق اصناف: بیشترین مسئولیت رسیدگی به ساختمان‌ها ناایمن با شهرداری است، در صورتی که درخواستی ازسوی شهرداری اعلام شود، اتاق اصناف با اطلاع به اتحادیه مربوطه خود را مکلف به اخطار پلمب می‌داند. البته موضوع رسیدگی به ساختمان‌های ناایمن کمی پیچیده است که یکی از دلایل مسکوت ماندن آن درگیری بین صاحبان ملک و شهرداری است. در برخی از املاک، یک فرد صاحب ملک، یک فرد صاحب سرقفلی و یک فرد مستاجر است. ارزش سرقفلی مغازه تقریبا حدود ۸۰ درصد ارزش ملک موردنظر را شامل می‌شود و این رقم ممکن است باتوجه به نوع ملک تجاری و شرایط آن متفاوت باشد. در نتیجه صاحبان سرقفلی مایل به ایمن‌سازی یا نوسازی هستند، اما مالکان در این زمینه با شهرداری توافق نمی‌کنند و خلل ایجاد می‌کنند. البته در زمینه ساختمان‌های ناایمن، مالک نمی‌تواند مانع از ساخت شود، چراکه در این موضوع صحبت از جان انسان‌ها است. البته این نکته را نباید فراموش کرد که صاحب سرقفلی نیز اگر به ساخت ملک می‌پردازد باید ملک را با شرایط قبلی بسازد. این موارد باعث تاخیر در اصلاح ساختمان‌های ناایمن می‌شود. از سوی دیگر حل معضل ایمن نبودن برخی از ساختمان‌های پایتخت، نیاز به یک دستور حاکمیتی دارد و تا دستوری نباشد این مشکل حل‌شدنی نیست. وجود ساختمان‌های ناایمن در شهر به‌معنای در خطر بودن جان و مال مردم است. البته برخی از ساختمان‌های ناایمن در لیستی که منتشر شده، مانند ساختمان آلومینیوم ایمن‌سازی را آغاز کرده و از لیست خارج شده‌اند. به علاوه اینکه یکی از مهم‌ترین مشکلات وضعیت امدادرسانی در صورت بروز حادثه در این ساختمان‌هاست. اگر حادثه‌ای چون متروپل در یکی از مراکز تجاری تهران رخ دهد، فاجعه‌ای بزرگ رخ خواهد داد که بی‌شک بسیاری از ساختمان‌های اطراف را نیز تخریب خواهد کرد، زیرا بسیاری از این ساختمان‌های ناایمن در جنوب تهران با خیابان‌های باریک و پرترافیک با خانه‌های قدیمی قرار دارند؛ در نتیجه ممکن است آسیب به ساختمان‌های همجوار برسد و امدادرسانی نیز به‌سختی صورت خواهد گرفت.

ساختمان‌های نا ایمن شهر چه مشخصاتی دارند؟

مهدی بابایی - رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی شهرتهران: ساختمان‌های ناایمن اماکنی هستند که از لحاظ سازه، تاسیسات و البته در مقابل حریق، ایمنی لازم را ندارند و هر ساختمان برای اخذ تایید ایمنی، باید بتواند از فاکتورها و عوامل مختلفی که در ایمنی ساختمان دارای اهمیت هستند، برخوردار باشد. در یک دهه گذشته سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران از لحاظ ایمنی ساختمان‌ها در برابر حریق، بررسی‌هایی را انجام داده و ایمنی ساختمان‌ها را از منظر حریق و آتش‌سوزی پیگیری و بررسی کرده است. ولی طی یک سال گذشته سازمان پیشگیری و مدیریت بحران، بحث ایمنی سازه‌های ساختمانی را مورد بررسی قرار داده و اولویت بررسی‌های خود را نیز ساختمان‌های مهم و بلندمرتبه قرار داده است. طبق بررسی‌های انجام شده، اکنون ۳۳ هزار ساختمان در شهر تهران از منظر حریق مورد شناسایی قرار گرفته که میزان ایمنی آنها در قالب ساختمان‌های بسیار پرخطر، پرخطر، میان‌خطر و کم‌خطر دسته‌بندی شده است. در همین مدت نیز سازمان پیشگیری و مدیریت بحران بررسی ایمنی ۱۶ هزار ساختمان را در تهران از همه جنبه‌ها شامل سازه، حریق، تاسیسات و «اچ‌اس‌ای» در دستور کار خود قرار داده و تا الان ایمنی حدود هزار ساختمان مورد بررسی قرار گرفته و کارشناسان مربوطه اعم از کارشناسان آتش‌نشانی، وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری تهران در حال بررسی میزان ایمنی این ساختمان‌ها هستند. در تشریح مراحل کار پیگیری شهرداری‌های مناطق مختلف تهران برای ایمن‌سازی ساختمان‌های بسیار ناایمن پایتخت نیز می‌توان گفت؛ در مرحله نخست شهرداری مناطق مختلف تهران باید نسبت به اطلاع‌رسانی درخصوص ناایمن بودن این ساختمان‌ها اقدام کنند و پس از آن در صورت عدم توجه به موضوع ایمن‌سازی، انشعابات شهری این ساختمان‌ها را قطع و در نهایت باید نسبت به پلمب این ساختمان‌های ناایمن که هیچ توجهی به اخطارهای قانونی نداشتند، اقدام کنند. البته دستورالعمل‌های ایمن‌سازی این ساختمان‌ها توسط وزارت مسکن ارائه شده و ایمن‌سازی باید بر اساس این دستورالعمل‌ها انجام شود. بررسی ایمنی ساختمان‌های تهران توسط آتش‌نشانی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران به این شکل است که به نوعی سازمان آتش‌نشانی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران، پلاسگوهای تهران و متروپل‌ها را بررسی می‌کند. البته بررسی‌های سازمان پیشگیری و مدیریت بحران به دلیل اینکه ایمنی موارد و موضوعات مختلف هر ساختمان را به وسیله کارشناسان مختلف از جمله کارشناسان سازمان آتش‌نشانی بررسی می‌کند، بررسی جامع‌تری نسبت به بررسی ایمنی از منظر سازمان آتش‌نشانی است و با مشخص شدن نتیجه بررسی‌ها، مراحل بعدی و الزام مالکان نسبت به ایمن‌سازی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

سخن پایانی

برخی از ساختمان‌های این شهر که از قضا سهم بزرگی از آن تجاری است، ناایمن هستند؛ ساختمان‌هایی که شاید سالی یک بار هم که شده، گذرتان به آنها بخورد. احتمال وقوع حادثه هر چند درصد که باشد مهم نیست، مهم پیگیری و رسیدگی است که ظاهرا خبری از آن نیست؛ والا چشم و گوش ما از هشدار و اخطار پر است. سال گذشته نیز در جریان بازدید کارشناسان آتش‌نشانی تهران از ۳۳ هزار ساختمان ناایمن تهران ۱۲۹ ساختمان پرخطر شناسایی شد. این فهرست کمی بعد از سوی دادستانی کل کشور نیز منتشر شد. دیدن این لیست عریض و طویل سوالاتی را در ذهن ایجاد می‌کند؛ روزانه چند نفر در این مراکز تردد دارند و چند نفر در مدت زیادی از روز را ساکن این مجتمع‌ها هستند؟ بروز حادثه‌ای چون متروپل یا پلاسکو در یکی از این ساختمان‌ها چه فاجعه‌ای می‌آفریند؟ در نهایت نیز هنگام وقوع یک اتفاق دردناک، یکی از مسئولان مربوطه کاغذی رو به لنز دوربین می‌گیرد و این جمله‌ را بیان می‌کند: «چندین بار اخطار داده بودیم! »