اعتماد پیش‌نیاز تجارت

محمدرضا مودودی، کارشناس تجاری در رابطه با وابستگی تجارت به مسائل سیاسی به صمت گفت: ایجاد اعتماد و گسترش ارتباطات مبتنی بر تنش‌زدایی پیش‌نیاز تجارت است. هر اندازه که شرایط تنش‌زا و مبتنی بر روابط خصمانه باشد، بی‌شک تجارت آسیب خواهد دید و از حجم و ارزش تجارت با کشورهای هدف کاسته خواهد شد. به‌همین‌نسبت هر اندازه‌ای که در مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه در حوزه خاورمیانه احساس شود که ایران نقش مداخله و سهم‌جویی در روابط پرتنش دارد، به‌شدت تجارت خارجی آسیب خواهد دید؛ این آسیب ممکن است پایدار و ماندگار باشد، چراکه با از دست دادن بازارهای هدف، رقبا جای ایران را می‌گیرند و بازپس‌گیری این جایگاه‌ها بسیار سخت است.

وی بااشاره به تعیین مواضع ایران نسبت به ناآرامی‌های خاورمیانه و تاثیر آن بر تجارت اظهار کرد: واقعیت این است که ایران باید در حد امکان نشان دهد که در این مناقشات و مسائلی که در خاورمیانه ایجاد می‌شود، چه رویکردی خواهد داشت. براساس اظهارات دولت چهاردهم و شعارهای آن، ایران خیلی تمایل به ماندگاری تنش‌های موجود در منطقه ندارد و ترجیحا به‌دنبال این است که بتواند آرامش و صلح را به منطقه بازگرداند و در این رابطه باید رایزنی‌های خود را داشته باشد. اما در صورتی که ایران یک‌طرف درگیری باشد و نگاه و رویکرد پررنگی به مسائل منطقه‌ای داشته باشد، در مسئله تجارت به شرایط اعتمادسازی، آسیب خواهد رسید و روابط با برخی کشورها را کمرنگ خواهد کرد، مگر محصولاتی که دنیا به آن نیاز دارد و ایران می‌تواند آن را با نرخ مناسب و با تخفیفات بالاتر در شرایط تحریم صادر کند.

مودودی باتوجه به رویکرد دولت چهاردهم بیان کرد: براساس قیمت‌های ارزی که به‌سرعت به اتفاقات واکنش می‌دهند، به این نتیجه می‌رسیم که پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم، شوک ماندگار حاصل از اتفاقات در بازارهای طلا و دلار به‌ندرت دیده می‌شود. این پیام بسیار خوبی است، چراکه نشان‌دهنده مدیریت درست دولت چهاردهم است، اما در صورتی که سطح تنش افزایش یابد، بی‌شک نه‌تنها تاثیرات این تنش را در بازار ارز و طلا خواهیم دید، بلکه بهم‌ریختگی روابط تجاری نیز خواهیم بود. در مجموع خوشبختانه با روی کار آمدن دولت چهاردهم شاهد آرامشی در فضای اقتصادی هستیم که در شوک‌های ناشی از اتفاقات سیاسی قرار نمی‌گیرد و اگر این را حفظ کنیم، بسیار رویکرد مطلوبی خواهد بود.

اقتصاد بین‌المللی فدای رفتارهای یک کشور

محور گفت‌وگو با مودودی وابستگی اقتصاد به سیاست و تاثیر حوادث اخیر منطقه بر اقتصاد ایران بود. اما علاوه بر رویکردهای دولت‌ها در مواجهه با اتفاقات سیاسی و واکنش بازارها، زیرساخت‌های تجاری و مسیرهای ترانزیتی از نخستین بخش‌های تاثیرپذیر از ناآرامی‌های منطقه هستند. به این ترتیب یکی از موارد مهم در توسعه تجارت بین‌الملل، آبراه‌ها و کریدورهای بین‌المللی هستند که با گذر از ایران نقشی اساسی در کارنامه تجارت خارجی کشورمان دارند. به‌ویژه اینکه حجم بالایی از حمل‌ونقل تجاری ایران از مسیر جاده و دریا انجام می‌شود. این در حالی است که این مسیرهای ارتباطی نه‌تنها چالش‌های بسیاری را تجربه می‌کنند؛ بلکه گاهی حتی مسائل سیاسی سدی محکم در مقابل آنها ایجاد می‌کند. نمونه بارز این موضوع مسیر بسته بسیاری از کریدورها است که شاید امروز زنگزور یکی از آنها باشد.

موارد فوق در حالی بیان می‌شود که ایران به‌دلیل موقعیت ژئوپلتیکی خود در بسیاری از طرح‌های کریدوری حضور داشت، اما متاسفانه در برخی موارد سیاسی و کاهش ارتباطات بین‌الملل، موجب حذف آن از بسیاری مسیرها شد. در ادامه برای بررسی بیشتر این موضوع باتوجه به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه به گفت‌وگو با مسعود پل‌مه، دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران پرداختیم.

مسعود پل‌مه، دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته درباره تنش‌های موجود در خاورمیانه و تاثیر آن بر عبور کشی‌های تجاری به صمت گفت: حداقل ۴۰ درصد تجارت جهانی از طریق کانال سوئز انجام می‌شود و بیش از ۶۰درصد سوخت‌های فسیلی مشتمل بر نفت و گاز متکی به تردد از این آبراه برای رسیدن به بازارهای هدف است. باب‌المندب نیز دریچه ورود به سوئز است. باتوجه به تنش موجود و مخاطراتی که کشتی‌های متردد در این مسیر را تهدید می‌کند، ترجیح بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی کشتیرانی این است که ریسک اتفاقات نظامی یا تهدیدهایی را که منجر به توقیف یا آسیب کشتی می‌شوند، نپذیرند و مسیر طولانی‌تر را انتخاب می‌کنند.

دبیر انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته با ابراز تاسف از سیاست‌هایی که منجر به آسیب جهانی می‌شود، گفت: جامعه جهانی به‌علت سیاست‌های غلط، آسیب‌های ۱۰۰درصدی می‌بیند. متاسفانه به‌جای اینکه یک کشور فدای حفظ امنیت اقتصادی دنیا شود، اقتصاد بین‌المللی فدای رفتارهای یک کشور شده است.

زخم اجرای ایده‌های غیرمنطقی

تجارت ما زخم‌های بسیاری دارد که فرسودگی ناوگان نیز یکی از آنها است. ناوگان ما سال‌هاست با فرسودگی دست‌وپنجه نرم می‌کند و ناچار به تحمل تحریمی کمرشکن است.

آنوش رحام، کارشناس تجارت با بیان اینکه متاسفانه به‌دلیل سیاست‌های صنعتی غلط، توسعه ناوگان را متوقف کرده‌ایم و با یک ناوگان فرسوده، توقع توسعه اقتصاد حمل‌ونقل را داریم به صمت گفت: ما نیازمند ورود شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقل و لجستیک هستیم، اما متاسفانه با ایده‌های غیرمنطقی در سال‌های گذشته تحت‌عنوان خودکفایی، ورود ناوگان حمل‌ونقل در بخش دریایی، جاده‌ای و ریلی متوقف شده است. در واقع ۹۰ درصد نیاز کشور به توسعه ناوگان را برای تولید محصولاتی اندک که در هیچ‌یک از آنها حرفی هم برای گفتن نداریم، نادیده گرفتیم. این در حالی است که کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه، حمل‌ونقل را به سومین بخش قدرتمند اقتصادی خود تبدیل کرده‌اند. این کارشناس تجاری بااشاره به نقش روسیه در عدم‌توسعه ناوگان دریای خزر اظهار کرد: روسیه کارشکنی‌های بسیاری در ورود ناوگان نو دارد، زیرا بیشترین ناوگان دریایی این محدوده مربوط به روس‌ها است. از سوی دیگر، روس‌ها سرمایه‌گذاری عظیمی در حمل‌ونقل ریلی خود انجام دادند که رونق ترانزیت در خزر موجب تضعیف بخش ریلی و جاده‌ای آنها خواهد شد، همچنین نبود ناوگان کافی موجب انحصار می‌شود که کرایه‌های سرسام‌آور در این محدوده ناشی از همین انحصار است.

سخن پایانی

ایران روابط تجاری با کشورهای همسایه در خاورمیانه و همچنین شراکت راهبردی با چین، روسیه و ترکیه دارد که در گیرودار تحریم‌های ظالمانه، اهمیت فزاینده‌ای در حفظ اقتصاد ایران پیدا کرده است. در حالی که این روابط فرصت‌هایی را برای همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری ارائه می‌کنند، اما چالش‌های مرتبط با بی‌ثباتی سیاسی، درگیری‌های منطقه‌ای و پویایی بازار جهانی را نیز به‌همراه دارند.

دولت‌ها در کشورهای در حال توسعه با چالش‌هایی مانند بازارهای ناقص، نهادهای ضعیف، اقتصادهای دوگانه و اتکا به صادرات کالا مواجهند که بر رشد، اشتغال و نابرابری بیش از اقتصادهای پیشرفته تاثیر می‌گذارد. دولت‌ها تحت‌نظر نظام‌های سیاسی، سیاست‌های اقتصادی را اجرا خواهند کرد.