بورس کالای ایران طی ابلاغیه‌ای، حداکثر مقدار ثبت سفارش خرید در هر سفارش ارسالی برای هر کد معاملاتی به استثنای بازارگردان در نمادهای گواهی سپرده سکه طلا را هزار گواهی معادل ۱۰ قطعه سکه طلا اعلام کرد. این محدودیت حکایت از آن دارد که با توجه به روند رو به رشد قیمت سکه در بازار، سیاست‌گذار محدودیتی جدید در روند معاملات بورس کالا وضع کرده است. البته محدودیت یادشده تنها روی ثبت خرید متقاضیان اعمال می‌شود؛ یعنی هر کد معاملاتی در طول یک روز می‌تواند چندین مرتبه نسبت به ثبت سفارش حداکثر هزار گواهی سکه اقدام کند. با این وجود، منابع غیررسمی تاکید دارند که این محدودیت‌ها در روزهای آینده بیشتر می‌شود و حتی احتمال وضع محدودیت در سقف خرید گواهی سکه نیز وجود دارد. با این وجود، فعالان بازار تاکید دارند که روند رو به رشد قیمت سکه از افزایش قیمت دلار، انتظارات تورمی در کشور و همچنین قیمت طلا در بازارهای جهانی نشأت می‌گیرد؛ بنابراین نباید به اثرگذاری محدودیت‌های یادشده و کنترل قیمت سکه امید داشت.

گواهی سپرده ارزنده‌تر است

گواهی سپرده سکه طلا، یک گواهی است که نشانگر مالکیت صاحب آن بوده و به‌ازای آن سکه سپرده‌گذاری می‌شود. ارزش هر واحد گواهی سکه طلا برابر ۰.۰۱ درصد ارزش نرخ معامله (میانگین قیمت خریدوفروش روز) سکه در بازار فیزیکی است. البته میزان عرضه و تقاضا گواهی سپرده، قیمت این گواهی را تعیین می‌کند و درنتیجه قیمت آن می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از ارزش بنیادی سکه باشد. خریدوفروش گواهی سپرده به جای سکه در بازار فیزیکی مزیت‌هایی دارد که ازجمله آنها می‌توان به اطمینان از تقلبی نبودن سکه و عدم‌نیاز به نگهداری آن، تقاضای احتیاطی و حفظ ارزش پول، کمبود سکه فیزیکی در بازار، معاف از مالیات بودن خریدوفروش اوراق گواهی سکه و... اشاره کرد. در همین حال باید خاطرنشان کرد با وجودی که ارزش بنیادی گواهی سکه و بهای سکه فیزیکی برابر است اما گواهی سکه به دلایل شرایط و قوانین حاکم بر روند معامله آن، ارزنده‌تر از سکه فیزیکی است.

آربیتراژ محدود، بازار را بهم نمی‌زند

شاهین کرمی، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: معاملات گواهی سپرده طلا نمی‌تواند بازار فیزیکی سکه را جهت‌دهی کند. اگر قیمت گواهی‌های سپرده سکه طلا به میزان قابل‌توجهی بیش از قیمت سکه در بازار باشد، معامله‌گران بازار فیزیکی، سکه‌های خود را به خزانه بانک‌ها تحویل می‌دهند و گواهی سپرده سکه دریافت می‌کنند؛ بنابراین اگر هم گپ قیمتی میان سکه و گواهی سپرده سکه ایجاد شود، این آربیتراژ قیمتی در مدت زمان کوتاهی از بین خواهد رفت.

این کارشناس بازار کالایی گفت: سابق که حجم معاملات و تعداد گواهی‌های سپرده کمتر بود، این فرصت‌های آربیتراژی به‌مراتب بیشتر شکل می‌گرفتند؛ یعنی در اثر هیجان ناشی از عرضه و تقاضا، قیمت گواهی سپرده از قیمت سکه در بازار فیزیکی فاصله می‌گرفت.

این فرصت‌های آربیتراژی موجب شد تعداد گواهی‌های سپرده کالایی افزایش یابد و درنتیجه در حال حاضر این اختلاف آربیتراژی به‌شدت کاهش یافته است. البته همچنان باید اختلاف محدودی میان سکه و گواهی سپرده کالایی وجود داشته باشد، چراکه خرید گواهی‌های سپرده طلا از مزیت بیشتری در مقایسه با خریدوفروش سکه برخوردار است. ازجمله این مزیت‌ها می‌توان به قابلیت نقدشوندگی آسان و همچنین معافیت از مالیات اشاره کرد. به‌علاوه آنکه دارندگان گواهی سپرده موظف هستند هزینه انبارداری را بپردازند و درنتیجه وجود گپ قیمتی متعادل میان قیمت سکه در بورس کالا و بازار آزاد طبیعی است.

کرمی در ادامه افزود: قیمت سکه تحت‌تاثیر بهای دلار و همچنین نرخ طلا در بازار جهانی نوسان می‌کند. با توجه به چشم‌انداز مثبت تورمی که بر اقتصاد کشور سایه افکنده و همچنین تنش‌های سیاسی، نرخ ارز رو به رشد است. همین موضوع، محرک قیمت سکه است. به‌ویژه آنکه محدودیت‌های موجود در خریدوفروش ارز برای معامله سکه وجود ندارد و همین موضوع، خرید آن را جذاب‌تر می‌کند.

بنابراین اگر دولت به‌دنبال کنترل قیمت سکه است، باید در گام نخست، بهای دلار را در بازار آزاد کنترل کند.

همزمان با پیچیده شدن شرایط سیاسی کشور و بن‌بستی که در مذاکرات رفع تحریم به چشم می‌خورد، تقاضا برای خرید دلار افزایش یافته است. از آنجاکه طی ماه‌های گذشته میزان تقاضا برای خرید دلار از عرضه آن پیشی گرفته، تقویت طرف عرضه ارز به کنترل بازار دلار کمک می‌کند. کما اینکه ابلاغیه جدید بانک مرکزی و صدور مجوز خرید توافقی ارز صادرکنندگان توسط صرافی و به‌دنبال آن، عرضه ارزهای صادراتی تاحدودی به تعدیل نرخ ارز و پس از آن افت قیمت سکه کمک کرد.

وی افزود: همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، قیمت طلا در بازارهای جهانی دیگر محرک بهای سکه است. در حال حاضر قیمت طلای جهانی در کوتاه‌مدت تحت‌تاثیر قیمت بهره تعیین‌شده از سوی فدرال رزرو امریکا قرار دارد؛ یعنی سیاست‌های اتخاذ شده از سوی این نهاد مانع رشد بیشتر قیمت طلاست.

با این وجود چنانچه سیاست‌های فدرال‌رزرو برای کنترل تورم نتیجه‌بخش نباشد، در کوتاه‌مدت شاهد افزایش قیمت طلا در سطح جهانی خواهیم بود.

اگر سیاست‌های فدرال رزرو جواب بدهد در کوتاه‌مدت، مانعی در مسیر رشد قیمتی طلا ایجاد می‌شود اما در بلندمدت با توجه به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری، باید منتظر رشد قیمت طلا باشیم.

کرمی در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر سیاست‌های دولت و محدودیت خریدوفروش گواهی سپرده طلا بر کنترل قیمت سکه طلا در بازار گفت: این محدودیت‌ها پالس صعود را به بازار مخابره می‌کند.

ابلاغیه بورس کالای ایران مبنی بر تعیین سقف برای ثبت سفارش ارسالی برای هر کد معاملاتی به استثنای بازارگردان در نمادهای گواهی سپرده سکه طلا، خود محرکی برای افزایش تقاضای خرید سکه خواهد بود.

تنش سیاسی، محرک سکه

خشایار دادمنش، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت و در پاسخ به سوالی مبنی بر دلایل ایجاد محدودیت در روند ثبت سفارش خرید گواهی سپرده سکه در بورس کالا و تاثیر چنین محدودیت‌هایی بر کاهش حباب سکه در بازار فیزیکی گفت: در هفته‌های اخیر شاهد روند رو به رشد قیمت سکه بوده‌ایم؛ قیمت سکه از بهای دلار در بازار آزاد و همچنین قیمت طلا در بازار جهانی متاثر است. در هفته‌های گذشته و به‌دنبال شدت گرفتن تنش‌های سیاسی میان ایران و سایر کشورها و کاهش امید به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات رفع تحریم، شاهد رشد بهای دلار در بازار آزاد بودیم. همزمان انتظارات تورمی قیمت دلار را در ماه‌های آینده، بیشتر پیش‌بینی می‌کنند. همین موضوع، پالس مثبت و رشد قیمت را روانه بازار سکه کرده است.

این کارشناس بازار کالایی افزود: احتمال افزایش صعود نرخ ارز و همچنین انتظارات تورمی که بر اقتصاد کشور سایه انداخته، رغبت معامله‌گران گواهی سکه طلا را در هفته‌های اخیر به خرید افزایش داده است. در چنین شرایطی، معامله‌گران گواهی سکه طلا حاضر به خرید سکه با نرخی بالاتر از ارزش بنیادی آن هستند؛ این درحالی است که ظرف ماه‌های گذشته عموما انتظارات معامله‌گران گواهی سکه منفی بود و این بخش از فعالان بازار، گواهی سکه را با نرخی کمتر از ارزش فروش آن در بازار فیزیکی خریداری می‌کردند.

دادمنش اظهار کرد: از آنجاکه قیمت سکه براساس نرخ دلار و بهای طلا در بازار جهانی تعیین می‌شود، انتظار رشد قیمت از سمت معامله‌گران سپرده‌های کالایی تاثیری بر قیمت سکه در بازار فیزیکی ندارد؛ بنابراین محدودیت‌های یادشده هیچ تاثیری بر تنظیم بازار سکه نخواهد داشت.

وی گفت: توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بورس کالا محلی برای تقابل میان عرضه و تقاضاست و در همین حال بستری شفاف برای معاملات فراهم می‌کند. حال چنانچه محدودیتی جدی در معاملات گواهی سپرده ایجاد شود، راه برای دلالی و قیمت‌گذاری سکه در بازار آزاد باز می‌شود.

این کارشناس بازار کالایی افزود: چنانچه فاصله قیمتی میان گواهی سپرده کالایی سکه و بهای سکه در بازار آزاد، یکسان نمی‌شود، بدین معنی است که در سمت عرضه و تقاضا اختلالی وجود دارد. با این وجود، ایجاد محدودیت یادشده تاثیر مثبتی بر شرایط و کاهش قیمت سکه نخواهد داشت.

معافیت مالیاتی، محرک خرید گواهی سپرده

ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: هدف از راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده سکه طلا تنظیم بازار نیست، بلکه این ابزار جدید مالی زمینه جذب نقدینگی را در کشور فراهم می‌کند.

از آنجاکه طلا کالایی عام است و خریداران آن عموم مردم هستند، انتظار می‌رفت گواهی سپرده یادشده با استقبال مردم روبه‌رو شود.

وی با اشاره به مزیت‌های حاکم بر معاملات گواهی سپرده طلا گفت: معاملات ثانویه گواهی سپرده سکه طلا، مشمول مالیات نمی‌شود و همین موضوع استقبال برای خرید این گواهی سپرده را افزایش می‌دهد.

انصاری درباره تاثیر معاملات گواهی سپرده کالایی بر روند رو به رشد قیمت سکه در بازار اظهار کرد: در گذشته قراردادهای آتی سکه بورس برگزار می‌شد اما این معاملات سیگنال رشد قیمت را روانه بازار طلا می‌کردند؛ بنابراین معاملات آتی سکه طلا ممنوع شد. در حال حاضر محدودیت‌های یادشده برای معاملات گواهی سپرده کالایی، با هدف جلوگیری از سیگنال‌دهی این بازار بر خریدوفروش سکه در بورس کالا اجرایی می‌شود.

وی در پایان گفت: با این وجود نباید از این نکته غافل بود که تورم و کاهش ارزش دلار، مهم‌ترین دلایل چالش‌های این‌چنینی هستند؛ بنابراین نمی‌توان با اعمال چنین محدودیت‌هایی، تاثیر آن‌چنانی بر تنظیم بازار و کاهش قیمت‌ها گذاشت.

سخن پایانی

روند رو به رشد نرخ سکه در هفته‌های اخیر موجب‌شده سیاست‌گذاران به‌دنبال تنظیم بازار خریدوفروش سکه باشند.

این‌بار هم اعمال محدودیت نخستین راهکار برای تنظیم بازار سکه شناخته شده است. در چنین شرایطی این احتمال می‌رود که محدودیت‌های جدی در مسیر خرید گواهی سکه از بورس کالا ایجاد شود.

با این وجود باید خاطرنشان کرد که چنین محدودیت‌هایی در روند معاملات تاکنون نتیجه‌بخش نبوده و امید هم نمی‌رود این‌گونه اقدامات به کاهش قیمت سکه در بازار منجر شود.

درواقع این سیاست‌ها تنها به بی‌اعتباری بازار مالی بورس‌کالا منتهی می‌شود.