شفافیت ثمره حذف ارز ترجیحی

تصویب حذف ارز ترجیحی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی مزیت‌های قابل‌توجهی برای اقتصاد، شرکت‌های تولیدی و حتی بازار سرمایه به‌دنبال دارد. شفافیت نرخ فروش و معاملات شرکت‌های صادرات‌محور، نخستین و یکی از مهم‌ترین اثرات این سیاست است. در چند سال اخیر، نرخ ارز نیما با نرخ ارز سنا و همچنین نرخ دلار در بازار آزاد، تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای داشته و همین تفاوت‌ها و چندنرخی بودن نرخ ارز نیز آسیب‌های جدی به اقتصاد کشور وارد کرد. عملکرد بسیاری از تولیدکنندگان تحت‌تاثیر این شرایط و نبود فضایی شفاف قرار گرفت و در ادامه اثرات این روند غیرشفاف بر اقتصاد کشور نمایان شد.

طبق قانون و با توجه به موقعیت تحریمی و محدودیت‌های ارزی کشور شرکت‌های صادرات‌محور موظف هستند ارز حاصل از صادرات خود را با نرخ ارز نیمایی به کشور بازگردانند. حال فاصله یادشده میان نرخ‌های گوناگون ارز در طول سال‌های گذشته انگیزه بازگشت ارز صادراتی را میان تولیدکنندگان کم‌رنگ کرده است.

در همین حال باید خاطرنشان کرد تحلیلگران نیز در چنین فضایی برآورد درستی از میزان سود شرکت‌های صادرات‌محور در اختیار ندارند. حال حرکت به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز یا حذف ارز ترجیحی، شفافیت این بازار را به‌دنبال دارد و بدین‌ترتیب فعالان اقتصادی امکانی برای پیش‌بینی نرخ واقعی ارز را پیدا می‌کنند. در همین حال، میزان بازدهی مجموعه‌های صادرات‌محور از نرخ ارز، مشخص می‌شود.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که هرچه نرخ ارز واقعی‌تر باشد و خودمان را با نرخ‌های غیرواقعی، مشغول نکنیم، اقتصادمان به سمت شفافیت پیش می‌رود. این شفافیت به نفع تمام حوزه‌های اقتصادی کشور از جمله بازار سرمایه خواهد بود.

در ادامه باید تاکید کرد ارز یکی از فاکتورهای موثر بر عملکرد بازار سرمایه است؛ یعنی همزمان با نرخ ارز موضوعات مهم دیگری نیز بر عملکرد شرکت‌های بورسی و این بازار موثر هستند. محقق نشدن وعده‌های دولتمردان و سیاست‌گذاران را باید از چالش‌های مهم و اساسی حاکم بر عملکرد بازار سرمایه دانست.

این وعده‌های بی‌ثمر بی‌اعتمادی مردم را تقویت می‌کند و درنتیجه دولتمردان باید وعده‌هایی بدهند که از اجرای آن مطمئن باشند. اگر سیاست‌گذاری وعده‌ای می‌دهد که امکان عدم‌تحقق آن وجود دارد، زمینه سردرگمی را میان فعالان اقتصادی و صنعتی فراهم می‌کند.

در همین حال، هیچ نتیجه مثبتی را به‌دنبال نخواهد داشت. سیاست‌گذاران همواره باید نسبت به عملیاتی شدن وعده‌های خود اطمینان ۱۰۰ درصدی داشته باشند، در غیر این ‌صورت، معایب آن به‌مراتب پررنگ‌تر خواهد بود.

مذاکرات رفع تحریم‌ها، یکی دیگر از موضوعات مهم و اثرگذار بر بورس هستند. روشن نبودن شرایط تحریم و نتایج مذاکرات در ماه‌های گذشته، سیگنال منفی را روانه بازار کرده است.

حال چنانچه این مذاکرات نتیجه‌بخش باشد و در آینده نزدیک به سمت رفع تحریم‌ها گام برداریم و رابطه ایران با اقتصادهای دنیا به سمت عادی شدن پیش برود و همچنین ارتباط مالی ایران با کشورهایی که جزو مقاصد صادراتی ایران هستند، عادی شود و بهبود یابد، بسیاری از چالش‌های اقتصادی کشور برطرف خواهد شد.

در چنین شرایطی، بازگشت ارزهای صادراتی به‌آسانی و در مسیر عادی فراهم خواهد شد و در ادامه هزینه‌هایی که بابت دور زدن تحریم‌ها به شرکت‌ها وارد می‌شود، حذف خواهد شد، یعنی سودآوری مجموعه‌های گوناگون ارتقا خواهد یافت و باید منتظر بهبود عملکرد بورسی آنها نیز باشیم؛ بنابراین بهبود شرایط حاکم بر بازار سرمایه منوط به عادی‌سازی ارتباطات و تعاملات اقتصادی ایران با سایر کشورهاست. در چنین شرایطی می‌توانیم منتظر اثرات مثبت این وعده‌ها بر بازار سرمایه باشیم.