دیپلماسی، راه خروج معدن از تنگنا
بسیاری از کشورهای دارای معدن، توانسته‌اند، با برقراری ارتباط موثر و البته شناخت بازار کشورهای مختلف، بازار خود را گسترش دهند و مشتریان ثابت پیدا کنند. اصولا، هرگونه برقراری ارتباط موثر با سایر کشورها، می‌تواند زمینه‌ساز ساخت یک اقتصاد قدرتمند باشد. ایران، با دارا بودن منابع عظیم معدنی، همچنان نتوانسته است، آن‌طور که باید، ارتباط موثری را با دیگر کشورهای خاورمیانه، در زمینه صادرات محصولات معدنی برقرار کند.
ظریفت بالای خاورمیانه
منطقه خاورمیانه، ظرفیت بسیار بالایی از نظر بازار محصولات معدنی دارد و آن‌گونه که شواهد نشان می‌دهد، کویت، یکی از کشورهایی است که بازار آن، بستر مناسبی برای محصولات معدنی ایران است. اقتصاد کویت، چندان وابسته به معدن نیست و عمده درآمد این کشور، از طریق صادرات انرژی تامین می‌شود. به‌همین‌دلیل، بازار کویت را می‌توان یک بستر مناسب برای محصولات معدنی ایران دانست. بسیاری از کارشناسان تاکید کرده‌اند؛ ظرفیت‌های اقتصادی کویت از نظر محصولات معدنی بسیار مناسب بوده و ایران نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در کویت، بازار خود را کمی تکان دهد. فولاد یکی از مهم‌ترین محصولات معدنی در ایران است که تقاضای بسیاری برای آن وجود دارد و باتوجه به آنکه کشور کویت یکی از مصرف‌کنندگان این محصول است، می‌تواند بازار مناسبی برای ایران باشد. تاکید کارشناسان و فعالان حوزه معدن، بر این است که برقراری روابط موثر می‌تواند حوزه معدن را از تنگناهای اقتصادی نجات دهد. البته، لازم به ذکر است که نمی‌توان تنها به منطقه خاورمیانه فکر کرد و از سایر ظرفیت‌ها غافل شد. نیاز است تا ایران، همکاری‌های توسعه معدنی را افزایش دهد تا بتواند بازار مناسبی در دنیا داشته باشد.
معضل در شیوه همکاری بین‌المللی
چندی قبل، معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به وجود معضل در شیوه همکاری بین‌المللی با کشورهای پیشرو در حوزه معدنی به‌دلیل تحریم‌ها اشاره کرد و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و تشکیل کنسرسیوم‌های معدنی با کشورهای همسایه در زمینه اکتشاف و فرآوری مواد معدنی را ضروری عنوان کرد.
ابراهیم مولابیگی درباره شیوه‌های همکاری بین‌المللی سازمان متبوع خود گفت: اصولا در شرایط تحریمی شدید که بر کشور حاکم است، به‌طبع شیوه‌های همکاری بین‌المللی با کشورهای پیشرو در حوزه معدنی از جمله امریکا، کانادا، استرالیا و اروپا با مسائل زیادی روبه‌رو است.
وی افزود: تحریم‌ها باعث شده حتی در خرید تجهیزات که کاربرد دوگانه دارند، با مشکلات عدیده‌ای مواجه شویم؛ هم از نظر نرخ و هم از نظر طولانی شدن فرآیند خرید که شرکت‌های ایرانی تامین‌کننده این تجهیزات مجبور هستند چندین مسیر را انتخاب کنند تا کالای موردنظر به مقصد برسد.
توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و تشکیل کنسرسیوم‌های معدنی
معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور درباره برنامه‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و تشکیل کنسرسیوم‌های معدنی با کشورهای همسایه در زمینه اکتشاف و فرآوری مواد معدنی گفت: از آنجایی که طرح‌های معدنی به‌ویژه در مراحل اکتشاف و احداث واحدهای فرآوری سرمایه‌بر هستند، بنابراین حضور چند کشور باعث تقسیم هزینه و ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. وی تصریح کرد: می‌توان مواد معدنی را در یک کشور استخراج، در کشور دیگری فرآوری و در کشور سوم به محصول نهایی تبدیل کرد که این روند باعث کاهش هزینه و افزایش ارزش‌افزوده و استحکام روابط اقتصادی و سیاسی در کل منطقه خواهد شد. مولابیگی تاکید کرد: همچنین کشورهای منطقه می‌توانند تجربه‌ها و فناوری‌های اکتشاف، فرآوری، کنترل کیفی، ظرفیت‌های زیرساختی، منابع‌معدنی و آزمایشگاه‌های خود را به‌اشتراک بگذارند تا سبب صرفه‌جویی هزینه و تسریع در اجرای پروژه‌ها شوند و از سویی ایجاد منافع مشترک سبب کاهش تنش در منطقه نیز خواهد شد.
به‌گفته وی، به‌طورکلی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در 3،2 دهه گذشته، تجارب خوبی در زمینه حضور در کشورهای مختلف از جمله کشورهای افریقایی، امریکای‌جنوبی و همسایگان خود در زمینه آموزش، ایجاد پایگاه داده‌های علوم‌زمین و همچنین پروژه‌های اکتشاف موادمعدنی داشته که گاه در صورت فراهم بودن شرایط موردنیاز، قابلیت حضور سرمایه‌گذاران ایرانی در زمینه اکتشاف، استخراج و فرآوری کشورهای هدف امکان‌پذیر خواهد شد.
معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور افزود: در این زمینه می‌توان به ایجاد پایگاه داده‌ها در کشورهای ونزوئلا و کشورهای عضو اکو، آموزش کارشناسان کشورهای اکو و ونزوئلا، اکتشاف در ونزوئلا، سودان و نیجر، انعقاد تفاهمنامه همکاری در اکتشاف و فرآوری شورابه‌های کشور بولیوی اشاره کرد.
مولابیگی تاکید کرد: در سال‌های اخیر به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه علیه ایران عزیزمان، کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری مشترک در زنجیره معدن از خود نشان می‌دهند.
کویت بازار خوبی برای محصولات معدنی است
منطقه خاورمیانه می‌تواند فرصت مناسبی برای همکاری‌های معدنی میان ایران و کشورهای منطقه باشد و نیاز است تا ایران، این فرصت را غنیمت شمرده و ارتباط موثر معدنی را با این کشورها برقرار کند. در این میان، کشور کویت، می‌تواند بازار مناسبی در زمینه همکاری‌های معدنی باشد.
اباذر براری، کارشناس معدن در ارتباط با لزوم همکاری‌های معدنی ایران با کشورهای خاورمیانه به‌ویژه کویت به صمت گفت: یکی از کشورهایی که می‌تواند برای فعالان معدنی جذاب باشد، کویت است. کویت، کشوری کم‌جمعیت با ظرفیت بالا است که چندان صنایع بزرگی ندارد و اقتصادش از نفت و گاز متاثر بوده و به‌شدت نیز به محصولات معدنی وابسته است. ایران با نظر داشتن به این بازار، می‌تواند همکاری‌های بزرگی را با کشور کویت در راستای محصولات معدنی داشته باشد. چنین امری، معدنکاری فراسرزمینی را گسترش می‌دهد و در ادامه، بازار محصولات معدنی کشور را تقویت می‌کند.
براری ادامه داد: طیف عظیمی از مواد معدنی، چه آنهایی که در حوزه پتروشیمی و فولاد و صنایع وابسته به کار می‌روند و چه آنهایی که در حوزه مصالح ساختمانی کارآیی دارند، می‌توانند محل همکاری بین ایران و کویت باشند. موضوعی که ظرفیت جذابی برای کشور ما است و نیاز دارد تا در این زمینه، توجه و اقدامات لازم انجام گیرد. با اینکه در حوزه فولاد، صادرات زیادی به کویت انجام شده، اما متاسفانه به‌دلیل چیرگی مسائل سیاسی بر مسائل اقتصادی، اقدام چندانی انجام نگرفته است. باوجود آنکه فعالیت‌های معدنی می‌تواند توسعه پیدا کند، اما آن‌طور که باید و شاید، حجم مناسبات گسترش پیدا نکرده و به‌نظر می‌رسد باتوجه به آنکه کویت در تلاش است تا در حوزه ساخت‌وساز و برخی صنایع، خود را در مسیر رشد و توسعه قرار دهد، می‌تواند از ظرفیت‌های ایران استفاده کند که این امر، دیپلماسی جدی از سوی دولت و همچنین همراهی بخش خصوصی را می‌طلبد.
وی گفت: کشورهای همسایه ایران، طیف متنوعی از محصولات معدنی را شامل می‌شوند. بعضی ظرفیت‌های خوبی در حوزه معدن دارند، اما تعدادی از کشورها هم به‌ویژه آنهایی که در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس واقع شده‌اند، دسترسی خوبی به منابع‌معدنی ندارند، بنابراین به‌عنوان مصرف‌کنندگان محصولات معدنی حضور دارند و می‌توانند برای ایران جذاب باشند. طیف وسیعی از مواد معدنی چه آنهایی که در حوزه پتروشیمی و فولاد و صنایع وابسته و چه آنهایی که در حوزه مصالح ساختمانی به کار می‌روند، می‌توانند محل همکاری بین ایران و کشورهای منطقه به ویژه حاشیه خلیج‌فارس باشند که در جایگاه خود می‌توانند ظرفیت جذابی برای کشور ما باشند.
نگرش همسایه‌محوری در موضوعات اقتصادی
وی در ارتباط با موانع و چالش‌های موجود پیرامون همکاری‌های بین‌المللی معدنی اظهار کرد: موانع و چالش‌ها به موضوعاتی برمی‌گردد که طی سال‌های قبل وجود داشته، اما در نگرش دیپلماسی کشورهای همسایه آنقدر پررنگ نبوده است. طی سال‌های اخیر، نگرش همسایه‌محوری در موضوعات اقتصادی جایگاه ویژه‌ای یافته است. طی سالیان گذشته، روابط ما با کویت بهبود یافته است و تقریبا بعد از ۷ سال شاهد آن بودیم که سفیر کویت در تهران مستقر شد و فعالیت‌های خود را به‌صورت جدی‌تر دنبال کرد و حالا حجم مناسبات اقتصادی رو به افزایش است. ما جمعیت بسیار قابل‌توجهی از ایرانیان را در کویت داریم که مهم‌ترین ظرفیت ما برای توسعه مناسبات اقتصادی هستند و ایران می‌تواند بر چنین موضوعی، تمرکز خاص و ویژه‌ای داشته باشد.
براری ادامه داد: اقتصاد ایران و کویت مکمل هم هستند و می‌توانند در کنار هم مسیر رشد و توسعه را پیش ببرند و آنچه در ایران تولید می‌شود، می‌تواند محل مصرف در کویت قرار گیرد. کویت صادرات نفت و گاز انجام می‌دهد و همه‌چیز را تقریبا وارد می‌کند، اما در این فضای وارداتی، سهم ایران بسیار ناچیز است. بخشی از موضوعات به مسئله ویزا برمی‌گردد، به‌دلیل اینکه کشور کویت شرایط سختی را برای ایرانی‌ها طی سال‌های اخیر درباره ویزا قائل شده است، بسیاری از تجار امکان حضور مستقیم در بازار را پیدا نکرده‌اند. در ادامه یکی از مهم‌ترین ابزارها و راه‌هایی که برای توسعه مناسبات باید به آن توجه کرد، بحث بازاریابی میدانی و حضور در بازار هدف است. اگرچه کویتی‌ها برای آمدن به ایران ویزا نمی‌خواهند، اما برای بازاریابی باید حضور پیدا کنند. در این زمینه باید گفت، نمایشگاه بین‌المللی جدی برگزار نمی‌شود؛ چالشی که کار را سخت‌تر می‌کند.
وی گفت: فولاد را باید یکی از مهم‌ترین محصولات معدنی دانست که اتفاقا ظرفیت بسیار بالایی هم در این زمینه وجود دارد و در واقع، تقاضا برای فولاد در جهان، بسیار زیاد است. فولاد را باید یکی از حوزه‌هایی دانست که می‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد. کشور کویت را باید به‌عنوان یک کشور مصرف‌کننده در زمینه فولاد و البته سایر محصولات معدنی در نظر گرفت. متاسفانه در حوزه فولاد و در بخش‌های مختلف این صنعت، مشکلاتی وجود دارد که توانسته، اثرگذار باشد و چالش‌هایی را نیز ایجاد کند. نیاز است تا با فراهم کردن هرچه بیشتر بسترهای همکاری معدنی با کویت، اقتصاد کشور و اقتصاد معدن را رونق بخشید و کشور، به برقراری ارتباط با کویت و سایر کشورهایی که بازار مناسبی برای محصولات معدنی ایران هستند، توجه خاص داشته باشد.
سخن پایانی
همکاری‌های بین‌المللی در زمینه اقتصاد، همواره موردتاکید کارشناسان اقتصاد بوده و اعلام می‌کنند هر میزان بتوان ارتباط موثر اقتصادی گرفت، پیشرفت کشور با سرعت بیشتری رقم می‌خورد. بازار محصولات معدنی کویت، یکی از مناسب‌ترین بازارها برای ایران است که باید با برقراری یک دیپلماسی قوی، این بازار را سهم خود کرد و بهره اقتصادی لازم را برد.
