سکوت آماری بانک مرکزی
هرازگاهی شاهد آن هستیم که ذره‌بین‌های اقتصادی ارائه آمار را از چشم عموم پنهان می‌کنند؛ یک روز خبری از گزارش مرکز آمار از وضعیت مسکن نیست و روز دیگر بانک مرکزی در ارائه گزارش تعلل می‌کند. باتوجه به اینکه در حال حاضر با بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، نه‌تنها بیش از هر زمان دیگری به ارائه آمار نیاز داریم، بلکه باید وضعیت یک بازار مورد تفسیر و تحلیل قرار گیرد تا فعالان اقتصادی و مردم تصمیمات درستی بگیرند. در حال حاضر از شهریور سال گذشته بانک مرکزی هیچ گزارش رسمی درباره وضعیت بازار مسکن ارائه نکرده و علت آن را عدم‌ثبت داده‌های معاملات مسکن در سامانه پیشین و انتقال آن به سامانه‌های جایگزین مطرح کرده است. سانسور وضعیت بازار مسکن به هر دلیلی که باشد، از کاهش التهاب بازار گرفته تا اختلال در سامانه‌ها، برای بازار گران تمام خواهد شد،چراکه با اجرای چنین سیاستی، دلالان و سوداگران برای بازار تعیین‌تکلیف خواهند کرد. در واقع زمانی که بازار از کمبود تولید، هزینه بالای ساخت‌وساز رنج می‌برد، پیاده‌سازی نسخه‌های پیش‌پاافتاده کمکی به وضعیت بازار نخواهد کرد، بلکه موجب بی‌ثباتی هرچه بیشتر بازار خواهد شد. صمت در گزارش امروز به پیامدهای تبعات عدم‌انتشار آمار بازار مسکن از سوی بانک مرکزی پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
کسب سود به شیوه سنتی
در همین زمینه ناصر ذاکری، تحلیلگر و کارشناس مسائل اقتصادی به صمت گفت: باتوجه به اینکه بازار مسکن پیشران اقتصاد کشور است و فعالیت بسیاری از صنایع به آن وابسته است، تولیدکننده باید به آمار و اطلاعات دسترسی داشته باشد تا بتواند برای سرمایه‌گذاری خود بهترین تصمیم را بگیرد و نیاز بازار را برآورده کند. اگر تولیدکننده به اطلاعات درست دسترسی نداشته باشد، مجبور است به شیوه‌های سنتی به داده‌ها و اطلاعات دست یابد. به‌همین‌دلیل سود فعالان اقتصادی در بازار مسکن از طریق مدیریت تولید و بکارگیری روش‌های نوین حاصل نمی‌شود، بلکه سود حاصل از طریق نگهداری دارایی به‌دست می‌آید. بنابراین جای تعجب ندارد بازار املاک و مستغلات پس از گذشت سال‌ها، همچنان یک بازار سنتی باشد و تولیدکننده تمایلی به استفاده از روش‌های نوین نداشته باشد و فقط به‌دنبال پیاده‌سازی فرمول چگونه ارزان بخرد و در مقابل، چگونه گران بفروشد، باشد.
وی افزود: در بازاری که به شیوه سنتی پیش می‌رود، تولیدکننده فقط به‌دنبال کسب سود است، بدون اینکه دارایی ارزش مفیدی داشته باشد.
بازار ملتهب‌تر خواهد شد
این تحلیلگر و کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: هر زمانی که اطلاعات و داده‌ها از وضعیت اقتصادی کشور مخدوش باشد یا در دسترس نباشد، امکان فعالیت برای فعالان اقتصادی و مردم وجود نخواهد داشت. شاهد آن هستیم که آمار یا به بهانه محرمانگی منتشر نمی‌شود یا بعضی مواقع برای کاهش التهاب یک بازار در اختیار همه قرار نمی‌گیرد، البته بکارگیری چنین سیاستی در کوتاه‌مدت قابل‌توجیه است، اما برای بلندمدت قابل‌قبول نیست، چون امکان دارد وضعیت یک بازار را ملتهب‌تر کند.
ذاکری تاکید کرد: مسئولان باید در نظر بگیرند، آرامش بازاری نظیر مسکن با عدم‌انتشار آمار بهتر نخواهد شد و مردم حق دارند از اتفاقاتی که در بازار مسکن می‌افتد، اطلاع داشته باشند.
ایجاد رانت اطلاعاتی
وی گفت: برای دوره‌ای کوتاه عدم‌انتشار آمار، قابل‌توجیه است، اما نباید مبنای شیوه حکومت‌داری باشد و مردم از اتفاقاتی که در حوزه مسکن می‌افتد، اطلاعی نداشته باشند. زمانی که داده‌ها در اختیار فعالان اقتصادی قرار نگیرند، رانت اطلاعاتی ایجاد خواهد شد؛ به این ترتیب گروه‌هایی از افراد به اطلاعات محرمانه دسترسی دارند و تصمیمات درستی خواهند گرفت، در مقابل مردم با عدم‌دسترسی به اطلاعات، دچار ضرر و زیان خواهند شد.
این تحلیلگر و کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: زمانی که مجموعه یا ارگانی اطلاعات را منتشر نمی‌کنند، این گونه نیست که اطلاعات دراختیار هیچ‌کس نباشد، بلکه افراد محدودی به اطلاعات دسترسی دارند و با خرید و فروش به‌موقع سودهای کلان به جیب می‌زنند. در این میان، فعالان اقتصادی زیرک سعی می‌کنند، به اطلاعات انحصاری دست پیدا کنند تا بتوانند بهترین تصمیم را بگیرند.
توزیع ناعادلانه ثروت
ذاکری تاکید کرد: عدم‌ارائه آمار در سطح کلان تبعات نخواهد داشت، بلکه بیشتر روی توزیع ناعادلانه درآمد تاثیرگذار است. در واقع عده‌ای ناعادلانه درآمد بیشتری کسب می‌کنند، بدون اینکه شایستگی کامل داشته باشند. چنین رویکرد غلطی در نهایت موجب بی‌ثباتی بازار خواهد شد. به این ترتیب فعالان اقتصادی به این نتیجه خواهند رسید که راه کسب سود، نبوغ اقتصادی نیست، بلکه دستیابی به اطلاعات نهانی است. وی در پاسخ به این سوال که اطلاعات باید هرچند وقت یک‌بار منتشر شود، گفت: زمان ارائه اطلاعات برای هر بازاری متفاوت است؛ یک بازار باید اطلاعاتش در بازه زمانی یک هفته منتشر شود، برای بازار دیگر باید به‌صورت ماهانه، فصلی یا سالانه باشد، البته در این میان شاهد هستیم بسیاری از آمار در کشور به‌علت اینکه در نظام آماری تعریف نشده است، منتشر نمی‌شود. برای مثال در محاسبات آماری از جدول داده و ستانده استفاده می‌شود. در این جدول اقتصاد کشور به مجموعه‌ای از بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود.
هر چقدر فعالان اقتصادی به اطلاعات ریز اشراف داشته باشند، پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های بهتری برای یک بازار ارائه خواهند داد. بنابراین ضروری است این نیاز آماری در کشور شکل بگیرد و یک‌سری اطلاعات تعریف شود تا در اختیار تحلیلگران قرار گیرد. متاسفانه در کشور سیاست معکوس برای انتشار آمار در پیش گرفته می‌شود، به این معنی که یک‌سری اطلاعات محرمانه منتشر می‌شود، در مقابل یک‌سری از اطلاعات که باید در دسترس مردم قرار گیرد، از دید همه پنهان می‌شود.
مقدمه‌ای برای شفاف‌سازی
در ادامه آلبرت بغزیان در گفت‌وگو با صمت گفت: برای شروع یک سرمایه‌گذاری در هر فعالیت اقتصادی، علاوه بر اینکه سرمایه‌گذار باید دانش کافی داشته باشد، باید به اطلاعات و داده‌های بازار هم دسترسی داشته باشد تا با اشراف کامل و ریسک کمتر فعالیت خود را آغاز کند. حق دسترسی به اطلاعات سال‌هاست که به‌موجب قانون به‌رسمیت شناخته شده، اما شاهد هستیم هرازگاهی به دلایلی نظیر کاهش التهاب بازار یا اختلال در سامانه‌ها منتشر نمی‌شود. وی تاکید کرد: انتشار آمار مقدمه‌ای برای تحقق شفافیت اطلاعات بنگاه‌های اقتصادی خواهد بود، چراکه این اطلاعات برای تولیدکنندگان کاربردی و حیاتی است و در نحوه فعالیت‌شان نقش کلیدی دارد. بغزیان گفت: کسب اطلاعات برای هر حوزه اقتصادی پیش‌شرط فعالیت اقتصادی است که هرگونه عدم‌انتشار اطلاعات از یک‌سو خطرپذیری یک فعالیت را بالا می‌برد و از سوی دیگر، امنیت اقتصادی را پایین می‌آورد. این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری لازم است آمار در سطح ملی جمع‌آوری شود و در قالب شاخص قیمت، درآمد ملی، نرخ ارز یا وضعیت بازار مسکن از سوی بانک مرکزی یا سازمان آمار منتشر شود.
تعلل در ارائه آمار به‌صلاح نیست
وی ادامه داد: معمولا بانک‌مرکزی شاخص نرخ بازار مسکن را منتشر می‌کند، یعنی گزارشی درباره متوسط نرخ امسال مسکن نسبت به سال گذشته ارائه می‌دهد. چنین گزارشی برای سیاست‌گذار یا فعال اقتصاد ضروری است تا قادر باشد بهترین تصمیم را بگیرد. بغزیان افزود: هرگونه تعلل یا قصد و غرضی در آن به‌صلاح نیست. فرض کنید بیماری باید جراحی شود، اما آزمایشگاه آزمایش مربوط به آنالیز خون را در اختیار پزشک قرار نمی‌دهد. در چنین شرایطی پزشک قادر نخواهد بود تصمیم درستی برای بیمار بگیرد. به این ترتیب دلیل بانک مرکزی برای عدم‌انتشار آمار قابل‌قبول نیست، چراکه یک سال گذشته و هنوز مشکل سامانه برطرف نشده است. این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: در دنیای امروز که صحبت از هوش‌مصنوعی است، چرا باید پس از گذشت یک سال، مشکلات یک سامانه برطرف نشود و مردم و فعالان اقتصادی به آمار و داده‌های بازار مسکن دسترسی نداشته باشند.
فرمان بازار در دست سوداگران
وی گفت: زمانی که آمار درست در دسترس مردم نباشد، مجبور می‌شوند به شایعاتی که از سوی دلالان یا سوداگران بازار مسکن منتشر می‌شود، تکیه کنند، به این ترتیب بازار ناخودآگاه ملتهب خواهد شد. بغزیان با بیان اینکه عدم‌انتشار آمار به دلایل متعددی است، گفت: به‌نظر می‌رسد آمار منتشر نمی‌شود تا یک‌سری از کسب‌وکارها از وخامت اوضاع بازار مسکن مطلع نشوند یا اینکه چون یک عده ذی‌نفع هستند، باید آمار از دید همه پنهان شود.
مسکن مقطعی برای بازار
وی با بیان اینکه عدم‌انتشار آمار به بهانه آرامش بازار یک روش منسوخ است، گفت: حتی اگر دولت برای آرامش بازار آمار را منتشر نکند یک مسکن مقطعی خواهد بود و برای بلندمدت جوابگو نیست، چراکه بالاخره با رانت اطلاعاتی که وجود دارد آمار افشا خواهد شد. این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: در حالی در ایران انتشار آمار به بهانه‌های مختلف منتشر نمی‌شود که کشورهای پیشرفته برپایه آمار، اقتصاد خود را مدیریت می‌کنند و خبری از مدیریت برپایه نفوذ و انحصار نیست. برای مثال آمار اشتغال امریکا روزانه منتشر می‌شود.
سخن پایانی
زمانی که آمار و اطلاعات از وضعیت یک بازار منتشر نشود، عده‌ای سودجو به‌راحتی دست به آمارسازی می‌زنند و سمت‌وسوی بازار را تغییر می‌دهند.
برای مثال پس از جنگ ۱۲روزه برخی رسانه‌ها و فضای مجازی خبر از کاهش ۸.۵درصدی نرخ مسکن را دادند، اما از نظر آماری و اقتصادی با واقعیت همخوانی نداشت. چراکه نرخ مسکن تحت‌تاثیر عواملی نظیر تورم عمومی، هزینه ساخت‌وساز و نوسان نرخ ارز افزایش می‌یابد و بدون تغییر در ساختار اقتصادی و سیاسی کاهش نمی‌یابد. بنابراین برای اینکه جلوی هرگونه سوءاستفاده از نبود آمار گرفته شود، باید نهادهای مربوطه اطلاعات و داده‌های هر بازار را به‌موقع منتشر کنند.
زمانی که گزارشی از وضعیت بازار مسکن منتشر نشود، سرمایه‌گذار و خریدار واقعی می‌توانند مناطقی که دارای ظرفیت بالای رشد هستند را شناسایی کنند و از ورود به مناطق پرریسک بپرهیزند.
به این ترتیب سرمایه‌ها به هدر نخواهد رفت. از طرف دیگر، فروشندگان هم ملک را خیلی گران یا کمتر از ارزش واقعی قیمت‌گذاری نخواهند کرد. از همه مهم‌تر با انتشار داده‌ها و اطلاعات بازار مسکن، سیاست‌گذاران می‌توانند برای رونق ساخت‌وساز و برنامه‌های حمایتی اقشار کم‌درآمد تصمیمات درستی بگیرند. به این ترتیب قادر خواهند بود مسیر بازار را در آینده ترسیم کنند و جلوی هرگونه نوسانات قیمتی را بگیرند. در صورتی که در ارائه آمار به هر دلیلی کوتاهی شود، پلتفرم‌های آنلاین املاک، سوداگران و دلالان سمت‌وسوی بازار را مشخص خواهند کرد و موجب التهاب بازار خواهند شد.
