هشدار درباره کمبود پرستار؛ جان بیماران در معرض خطر
کمبود نیروی پرستاری و کادر درمان در بیمارستان‌های کشور، سال‌هاست که به بحرانی پنهان اما پرهزینه بدل شده است؛ بحرانی که به‌گفته کارشناسان، تأثیر مستقیم و قابل‌توجهی بر کاهش کیفیت خدمات درمانی گذاشته و نظام سلامت را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
در سال‌های اخیر، پرستاران بیش از هر زمان دیگری در خط مقدم نظام سلامت کشور ایفای نقش کرده‌اند؛ از دوران بحرانی همه‌گیری کرونا تا فعالیت‌های روزمره در مراکز درمانی، آنان نخستین افرادی هستند که بیماران با آن‌ها مواجه می‌شوند و آخرین کسانی‌اند که بخش را ترک می‌کنند. با این‌حال، صدای جامعه پرستاری همچنان از بی‌توجهی، خستگی مفرط و کاهش انگیزه حکایت دارد. وعده‌هایی نظیر استخدام رسمی، اجرای کامل قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، پرداخت به‌موقع کارانه‌ها و مزایا، و تأمین حداقل استانداردهای کاری، سال‌هاست در گفت‌وگوهای مسئولان باقی مانده و به مرحله اجرا نرسیده است.
کارشناسان حوزه سلامت معتقدند که با وجود نقش حیاتی پرستاران در ساختار درمانی کشور، سهم آنان از تصمیم‌گیری‌ها و تخصیص بودجه بسیار ناچیز است. کمبود نیروی انسانی، فشار کاری بالا، اضافه‌کارهای اجباری و حقوق‌هایی که با تورم روزافزون هم‌خوانی ندارد، از مهم‌ترین چالش‌های این قشر محسوب می‌شود. بسیاری از پرستاران با وجود فرسودگی شغلی و خستگی مزمن، همچنان به خدمت ادامه می‌دهند، اما هشدار می‌دهند که تداوم این وضعیت می‌تواند به ریزش نیرو، مهاجرت و افت محسوس کیفیت خدمات درمانی منجر شود.
آمارهای موجود نیز بر این نگرانی‌ها صحه می‌گذارند؛ نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در ایران تقریباً نصف استاندارد جهانی است، که همین امر فشار کاری مضاعفی را بر نیروهای فعال تحمیل کرده است. در حالی‌که استاندارد جهانی حضور دو نیروی درمانی برای هر تخت بیمارستانی را توصیه می‌کند، این شاخص در ایران به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر است. به این ترتیب، بحران کمبود پرستار و کادر درمانی به بحرانی خاموش اما پرهزینه تبدیل شده که کیفیت خدمات درمانی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
تعداد واقعی نسبت پرستار به تخت در حالت بهینه باید حدود دو نفر به ازای هر تخت باشد / میانگین این نسبت در ایران حدود 1.1 نفر است و در برخی استان‌ها حتی به 0.8 نفر می‌رسد
منصور علیمردانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: تعداد واقعی نسبت پرستار به تخت در حالت بهینه باید حدود دو نفر به ازای هر تخت باشد؛ یعنی در هر بخش درمانی، دو نیروی کادر درمان شامل پرستار، پزشک یا نیروهای پشتیبان در شیفت‌های مختلف فعالیت کنند. اما میانگین این نسبت در کشور ما حدود 1.1 نفر است و در برخی استان‌ها حتی به 0.8 نفر می‌رسد.
کمبود پرستار باعث شده کیفیت خدمات کاهش پیدا کند
او با اشاره به تبعات این کمبود می‌افزاید: این وضعیت باعث شده کیفیت خدمات کاهش پیدا کند، تعداد افراد در هر شیفت کم شود و در نتیجه فشار کاری بر پرسنل افزایش یابد. برخی مجبور می‌شوند تعداد شیفت بیشتری بمانند، یا شیفت‌ها با نیروی کمتر اداره می‌شود؛ که در هر دو حالت، هم کیفیت خدمات و هم سلامت کارکنان به خطر می‌افتد.
سازمان امور استخدامی و سازمان برنامه و بودجه در تأمین پرداختی‌ها و حقوق‌ها با مشکل روبه‌رو هستند
به گفته این عضو کمیسیون بهداشت، مشکل اصلی به سیاست‌های استخدامی و بودجه‌ای بازمی‌گردد. او توضیح می‌دهد: سازمان امور استخدامی و سازمان برنامه و بودجه در تأمین پرداختی‌ها و حقوق‌ها با مشکل روبه‌رو هستند. در نتیجه علی‌رغم نیاز جدی، امکان جذب نیرو وجود ندارد. این مسئله محدود به بخش درمان نیست؛ در آموزش‌وپرورش هم نزدیک به ۳۰۰ هزار نیروی کادر آموزشی کمبود داریم که به همین دلیل جذب نشده‌اند.
حل مساله کمبود پرستار فقط با لحاظ‌کردن ردیف بودجه مشخص برای حقوق و مزایای پرسنل ممکن است
او می‌افزاید: حل این مساله فقط با لحاظ‌کردن ردیف بودجه مشخص برای حقوق و مزایای پرسنل ممکن است. ما باید بودجه‌ای پایدار برای جذب نیروهای حداقلی در حوزه بهداشت و درمان پیش‌بینی کنیم، چون این حوزه مستقیماً با جان مردم سروکار دارد و هر خلأ در آن، می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.
باید از روش‌های غیرمستقیم برای افزایش قدرت خرید پزشکان و پرستاران استفاده شود
علیمردانی اظهار می‌دارد: باید از روش‌های غیرمستقیم برای افزایش قدرت خرید پزشکان و پرستاران نیز استفاده شود؛ اگر نمی‌توانیم حقوق‌ها را به‌صورت نقدی زیاد کنیم، باید از طریق طرح‌های حمایتی مانند واگذاری زمین یا مسکن ارزان‌قیمت، مشارکت در طرح‌های ملی مسکن، و ایجاد تعاونی‌های مسکن برای پزشکان و پرستاران، به آن‌ها کمک کنیم. حتی اجازه فعالیت هم‌زمان در مطب شخصی می‌تواند مشوقی برای کاهش فشار مالی باشد.
او در پایان تاکید می کند: کمبود نیروی پرستار و پزشک، یکی از چالش‌های حیاتی نظام سلامت ایران است؛ چالشی که به گفته کارشناسان، بدون اصلاح ساختار بودجه، جذب هدفمند نیرو و حمایت واقعی از کادر درمان به تهدیدی برای سلامت عمومی تبدیل می‌شود.
