اثر پینگ‌پنگ تعرفه‌ای امریکا و چین بر بازار مس
در ادامه سری واکنش‌های بازارهای جهانی نسبت به تعرفه‌های وارداتی امریکا، چین همچنان به‌عنوان بازیگر اصلی صحنه حضور دارد. با واکنش چین به تعرفه‌های امریکا و اعمال محدودیت‌های صادراتی، ترامپ اقدام به افزایش تعرفه‌های مربوط به اقلام وارداتی چینی کرد تا نرخ تعرفه‌های کالاهای چینی برای ورود به امریکا به ۱۰۴ درصد برسد.
کاهش نرخ مس
قیمت مس در روز روزهای اخیر کاهش‌یافت. این به‌معنای کاهش ۲۰ درصدی نسبت به بالاترین حد خود در اواخر ماه مارس و ورود رسمی به بازار نزولی است، زیرا تعرفه‌های امریکا ترس از رکود را در سراسر جهان برانگیخت. معمولا افت ۲۰ درصدی نسبت به یک نقطه اوج اخیر، به‌عنوان ورود به بازار نزولی تعریف می‌شود. البته در روزهای گذشته، نرخ مس برای ساعاتی مثبت بود و تلاش کرد با افزایش ۲.۸ درصدی در این روز، افت ۸ درصدی خود در هفته گذشته را جبران کند. سرمایه‌گذاران از روز پنج‌شنبه در حال فروش این فلز هستند، زیرا وضع تعرفه‌های سنگین وارداتی توسط ترامپ نگرانی‌ها را در مورد جنگ تجاری جهانی و کاهش بالقوه فعالیت‌های اقتصادی افزایش داده‌است. بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط بلومبرگ، در COMEX، نرخ مس برای تحویل در ماه مه در معاملات صبحگاهی به ۴.۱۵۶ دلار در هر پوند (۹۱۴۳ دلار در هر تن) سقوط کرد تا بزرگ‌ترین سقوط ثبت‌شده طی سه روز را در تاریخ ثبت کند.
سابرین چاودوری، رئیس بخش کالا در BMI، یکی از واحدهای فیچ سولوشنز، در یادداشتی گفت: «فلزات تحت‌فشار قابل‌توجهی از احساسات افسرده و مملو از ناامیدی هستند، زیرا جهان برای یک رکود احتمالی و تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک که تقاضا را تهدید می‌کند، آماده می‌شود.» به‌نظر می‌رسد تداوم احتمال قوی کاهش شدید تقاضای فلزات در یک جنگ تجاری تمام‌عیار، نرخ فلزات را در هفته‌های آینده نیز همچنان تحت‌فشار نگه می‌دارد.
پیش‌بینی مسیر مس
تحلیلگران پیش‌بینی‌هایی را در مورد مسیر بالقوه نرخ مس ارائه کرده‌اند که نشان می‌دهد ممکن است کاهش موقت به ۸ هزار دلار در هرتن برسد که بازتاب الگوهای تاریخی است که در آن قیمت‌ها از اوج ۱۲ ماهه خود تقریبا ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش‌یافته‌اند. معاملات آتی مس در روز چهارشنبه به حدود ۴.۱ دلار در هر پوند کاهش‌یافت و در بحبوحه نگرانی‌های فزاینده مبنی‌بر اینکه تشدید جنگ تجاری می‌تواند باعث رکود جهانی شود، نزدیک به پایین‌ترین حد خود در چند ماه گذشته بود. چین به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین هدف‌های تعرفه‌های اخیر امریکا، اقدام به طراحی برنامه‌هایی جهت مقابله تلافی‌جویانه با امریکا کرد که این اقدام واکنش دوباره ترامپ و تشدید نرخ تعرفه بر کالاهای وارداتی چینی را در پی داشت. تعرفه‌های متقابل‌گسترده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، از جمله مالیات سنگین ۱۰۴ درصدی بر کالاهای چینی، از امروز اجرایی شد.
پکن اخیرا متعهد شد که «تا آخر بجنگد» و اعلام کرد؛ اقدامات تلافی‌جویانه خود را علیه صادرات ایالات‌متحده تشدید کند، اگرچه ترامپ نشان‌داد که برای گفت‌وگو با شرکای تجاری اصلی آماده است، فقدان برنامه مشخص جهت انجام مذاکره از سوی طرفین بر احساسات سرمایه‌گذاران تاثیرگذار است و موج ناامیدی حاکم بر بازار را تشدید می‌کند. البته رویکردها و پیش‌بینی‌های مثبتی نیز در رابطه با وضعیت آینده بازار وجود دارد که شاید بتوان روند صعودی بازار امروز را نیز به کمک آنها تحلیل کرد. UBS پیش‌بینی می‌کند که انتظار نمی‌رود هرگونه عقب‌نشینی در نرخ مس طولانی‌مدت باشد. این شرکت به عوامل متعددی اشاره می‌کند که می‌تواند از نرخ مس در آینده نزدیک حمایت کند.
از جمله این موارد، پیش‌بینی سیاست‌های پولی سازگارتر در سطح جهان است، با این انتظار که فدرال‌رزرو برای مقابله با کاهش سرعت رشد اقتصادی و تقویت نرخ دارایی‌ها، دست به کاهش نرخ بهره بزند. علاوه‌بر این، محرک‌های سیاستی بیشتری از سوی چین محتمل است که عامل مثبتی برای بازار مس است. UBS همچنین به چالش‌های طرف عرضه اشاره می‌کند که انتظار می‌رود در کوتاه‌مدت ادامه داشته‌باشد. برای حل این چالش باید به افزایش قیمت‌ها برای تشویق سرمایه‌گذاری در ظرفیت تامین معدن کمک کرد. این چشم‌انداز ظرفیت اقدامات محرک بیشتر و پویایی عرضه فعلی را درنظر می‌گیرد. چین از خاک‌های کمیاب به‌عنوان سلاحی در جنگ تجاری با ترامپ استفاده می‌کند.
محدودکردن صادرات خاک‌های کمیاب
چین استفاده خود از مواد معدنی حیاتی را به‌عنوان یک سلاح تجاری با محدودکردن صادرات خاک‌های کمیاب گسترش داده‌است و این مسئله تهدیدی برای متزلزل ساختن عرضه جهانی مواد کلیدی مورداستفاده گسترده در تولیدات با فناوری پیشرفته (از خودروهای الکتریکی گرفته تا سلاح‌ها) محسوب می‌شود. روز جمعه پکن به‌عنوان بخشی از برنامه خود جهت مقابله و تلافی متقابل‌خود با تعرفه‌های دونالد ترامپ بر کالاهای وارداتی چینی، اعلام کرد؛ کنترل خود را بر صادرات هفت نوع خاک کمیاب تشدید خواهد کرد. این کشور بزرگ‌ترین تامین‌کننده مواد معدنی در جهان است و صادرات عمده مواد معدنی توسط چین شامل ۱۷ عنصر در جدول تناوبی است.
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده، چین تقریبا ۷۰ درصد از تولید مواد کمیاب در جهان را به خود اختصاص داده‌است. با توجه به اتکای امریکا به منابع چینی، مدت‌هاست که سلطه این کشور بر انبوهی از کالاهای خاص به‌عنوان یک سلاح بالقوه ژئوپلتیک تلقی می‌شود. پکن در دو سال‌گذشته در بحبوحه افزایش تنش‌های تجاری، محدودیت‌های مشابهی را برای سایر مواد معدنی حیاتی مانند گالیوم، ژرمانیوم، گرافیت و آنتیموان اعمال کرده‌بود. آخرین محدودیت‌های صادراتی اعمال‌شده توسط چین به‌معنای ممنوعیت مطلق صادرات این مواد حیاتی نیست، اما به این معنا است که هرگونه محموله‌هایی که در حال خروج از کشور هستند، تحت‌نظارت بیشتری خواهند بود و اینکه محموله توسط چه‌کسی و با چه هدفی از کشور خارج می‌شود به‌دقت بررسی خواهدشد. حجم صادرات سایر فلزات پس از اعمال محدودیت‌ها به صفر می‌رسد و صادرکنندگان برای دریافت گواهی نیاز به زمان دارند. تحلیلگران Citic Securities Ltd در یادداشتی نوشتند: «محدودیت‌های صادراتی جدید ممکن است عرضه جهانی را بیشتر از قبل تحریک کنند.» آنها نوشتند که این سیاست «از منافع امنیت ملی چین محافظت می‌کند و ارزش استراتژیک سرمایه‌گذاری در زنجیره صنایع خاکی کمیاب را تقویت می‌کند.»
فهرستی از خاک‌های کمیاب که روز جمعه اعلام شد شامل ساماریوم، گادولینیوم، تربیوم، دیسپروزیم، لوتتیوم، اسکاندیم و ایتریوم است، اما دو مورد از رایج‌ترین این خاک‌ها-نئودیمیم و پرازئودیمیم – شامل این محدودیت‌ها نشدند. این خاک‌ها در آهن‌رباهای قدرتمند استفاده می‌شوند که یکی از شناخته شده‌ترین کاربردها برای خاک‌های کمیاب هستند. دیوید آبراهام، استاد وابسته در دانشگاه ایالتی Boise در آیداهو، گفت: «خلاف هفت خاک کمیاب انتخاب‌شده، اینها به‌راحتی در خارج از چین در دسترس هستند که می‌تواند اثر هر محدودیتی را کاهش دهد. آنها ممکن است به‌عنوان گزینه‌هایی برای محدودیت‌های بیشتر در آینده کنار گذاشته شده باشند.» طبق بیانیه انجمن صنعت فلزات غیرآهنی چین در روز یکشنبه، محدودیت‌های صادراتی به ثبات زنجیره تامین بین‌المللی این کشور آسیبی نمی‌رساند. این نهاد صنعتی گفت: «تا زمانی‌که شرکت‌ها در فعالیت‌هایی که به حاکمیت ملی، امنیت و منافع توسعه چین آسیب می‌زند، وارد نشوند، اقدامات کنترل صادرات بر عملکرد و تجارت عادی آنها تاثیری نخواهد گذاشت.»
مس در برنامه هفتم توسعه
در برنامه هفتم توسعه، در حالی رشد اقتصادی به طور متوسط ۸ درصد هدف‌گذاری شده است که عملکرد رشد اقتصادی در سال‌های قبل و تحلیل وضعیت عوامل تعیین‌کننده رشد اقتصادی (سرمایه ثابت، نیروی کار و بهره‌وری)، حاکی از محدودیت‌های شدید و دشواری دست‌یابی به این هدف است.
از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد اقتصاد ایران در برخی حوزه‌های پیشران، از ظرفیت‌های بی‌بدیل برخوردار است که در صورت فعال شدن این ظرفیت‌ها، امکان ایجاد تحرک در سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی وجود دارد. یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی در ایران، بخش معادن و فلزات است و در بین اجزای آن، زنجیره مس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سخن پایانی
در برنامه هفتم، جهش قابل ملاحظه‌ای در توسعه زنجیره مس پیش‌بینی شده است که با توجه به محدودیت‌های موجود در زیرساخت‌های برق و آب، ضعف اکتشافات معدنی، محدودیت‌های تامین مالی، محیط کسب و کار نامناسب و انحصار در زنجیره و نظایر آن، تحقق‌پذیری این اهداف با ابهامات متعدد مواجه است.
