تاریخچه نخستین مرکز رشد واحدهای فناور ایران

نخستین مرکز رشد واحدهای فناور ایران سال ۱۳۷۹ در اصفهان راه‌اندازی شد و پس از آن با توسعه فعالیت شهرک علمی و تحقیقاتی، پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری نیز در این مجموعه شکل گرفت که در جوار دانشگاه صنعتی و در شمال کلانشهر اصفهان مستقر است..

امروزه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با حمایت دولت و تلاش فناوران و بخش خصوصی به بزرگترین مجموعه شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان ایران با بیش از ۷۵۰ واحد تبدیل شده است و به نقش‌آفرینی موثر در رفع چالش‌های پیش روی استان و کشور توسعه زیرساخت‌ها و امکانات به‌منظور افزایش جذب واحدهای فناور و خلاق، خلق نوآوری و توسعه کمی فناوری با رویکرد دستیابی به مرجعیت فناوری و افزایش سهم از اقتصاد دانش‌بنیان کشور می‌پردازد. این شهرک در زمان حاضر دارای پارک‌های علم و فناوری شیخ‌بهایی و ابوریحان، مرکز رشد مقدماتی، مرکز رشد جامع فناوری، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، فناوری فولاد، تخصصی هنر، تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان و واحدهای فناوری نجف‌آباد و مراکز نوآوری و شکوفایی در شهرستان‌های مختلف استان اصفهان است.

طبق آخرین آمار موجود در زمان حاضر حدود ۷۶۰ شرکت فناور و دانش‌بنیان در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان مستقر است که حدود ۵۰ درصد از آنها به‌طور رسمی دارای مجوز دانش‌بنیان از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هستند.

فعالیت این شرکت‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند فناوری ارتباطات و اطلاعات، هوش مصنوعی، مواد شیمیایی، پلیمر و کاتالیست، ساخت و تولید، برق، ابزار دقیق و اتوماسیون، مواد و متالورژی، نساجی، «نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی»، آب، محیط زیست، بهینه‌سازی انرژی، «برق، الکترونیک و مخابرات»، اُپتیک و لیزر، تجهیزات پزشکی، کشاورزی و صنایع غذایی و عمران و ساختمان است.

صنایع فرهنگی و خلاق، نانوفناوری، علوم انسانی و اجتماعی، سلامت، دارویی، بهداشتی و فولاد نیز از دیگر زمینه‌های فعالیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان است.

همچنین این شهرک دارای پارک‌های تخصصی در زمینه‌های «فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «نفت، گاز و انرژی»، «فولاد و صنایع فلزی»، «کشاورزی و محیط زیست» و سلامت است.

به گفته مسئولان شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، گردش مالی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد و پارک علم و فناوری این شهرک در سال گذشته (۱۴۰۲) بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد ریال بوده است.

در زمان حاضر حدود ۹ هزار و ۵۰۰ نفر از دانش آموختگان دانشگاهی در این شرکت‌ها مشغول کار هستند که حدود ۶۵۰ نفر از آنها مدرک تحصیلی دکترا دارند.

صادرات ۵۹ میلیون دلاری

بنا بر گزارش شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، میزان صادرات شرکت‌ها و موسسه‌های دانش‌بنیان و فناور مستقر در این مجموعه در سال گذشته حدود ۵۹ میلیون دلار بوده است؛ این صادرات به ۴۱ کشور در منطقه خاورمیانه، آسیای میانه، افریقا و اروپا صورت گرفته است.

این صادرات توسط ۶۱ شرکت فناور انجام شده و بیشترین محصولات و خدمات صادراتی شامل پلیمری، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، نرم‌افزارهای کاربردی و خدمات فنی و مهندسی است.

نگاهی به آمار و اطلاعات موجود گویای روند رو به رشد صادرات محصولات دانش‌بنیان از شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به کشورهای دیگر با وجود محدودیت هایی مانند تحریم‌های ظالمانه است که نقش بسزایی در توسعه صادرات غیر نفتی کشورمان دارد.

از طرفی به گفته برخی از کارشناسان، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان ظرفیت دستیابی به رکورد صادرات سالانه یک میلیارد دلار محصولات دانش‌بنیان را دارد.

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان دارای دستاوردهای بسیاری در عرصه جهانی در سال‌های اخیر نیز بوده که از جمله آنها می‌توان به کسب جوایز معتبر در رویدادهای بین‌المللی توسط شرکت‌های مستقر در این شهرک و فعالیت تنها مرکز منطقه‌ای نوع دوم یونسکو در زمینه توسعه پارک‌ها و مراکز رشد علم و فناوری در این مجموعه اشاره کرد.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰ میلادی) پس از بررسی‌ها و ارزیابی‌های لازم، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان را به‌عنوان محل استقرار و میزبان مرکز منطقه‌ای توسعه مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری خود انتخاب کرد؛ تمرکز اصلی این مرکز بر توسعه انتقال فناوری، سازماندهی ظرفیت‌سازی، ارائه مشاوره، تسهیل تبادل تجربه و آموزش درباره ایجاد و توسعه پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد است.

از طرفی، امسال شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان توسط «سازمان هم‌پیمانان جهانی مناطق اقتصادی ویژه» (GASEZ) به‌عنوان منطقه الگو در دستیابی به اهداف توسعه پایدار در سطح بین‌المللی انتخاب شد.

دومین منطقه بین‌المللی نوآوری ایران

همچنین حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری در سفری که شهریور امسال به اصفهان داشت، تاکید کرد که شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان پس از پارک پردیس تهران، دومین منطقه بین‌المللی نوآوری ایران می‌شود.

به گفته رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، این مجموعه امروز به درجه‌ای از علم و فناوری رسیده است که دفتر منطقه‌ای نوع دوم یونسکو برای آموزش و ترویج مفهوم پارک‌های علم وفناوری دنیا در آن راه‌اندازی شده و این موضوع افتخار و دستاورد بزرگی برای کشورمان است.

گردش مالی ۳۵۰ هزار میلیارد ریالی

سیدمهدی ابطحی با اشاره به دستاوردها و موفقیت‌های شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در بیش از ۲۵ سال فعالیت، افزود: شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در این شهرک تاکنون بیش از 3 هزار محصول فناورانه به سبد تولیدات علمی کشور افزوده اند؛ محصولاتی که از معضلات مهم فناوری کشور گره‌گشایی کرده‌اند.

وی ایجاد پارک‌های علم و فناوری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان را یکی از دستاوردهای بزرگ بعد از انقلاب اسلامی دانست و گفت: نخستین پارک علم و فناوری در اصفهان ایجاد شد و به رشد و توسعه شرکت‌های نوپا و فناور پرداخت.

ابطحی، رشد این شرکت‌ها و ارائه محصولات فناورانه آنها در بازار را یکی از موفقیت‌های بزرگ شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در حدود 3 دهه گذشته دانست و افزود: این شرکت‌ها در دوران تحریم‌ها در حل مسائل و نیازهای صنعت به خوبی درخشیدند و بزرگترین پروژه‌های صنعتی استان و کشور را اجرا می‌کنند.

وی با بیان اینکه گردش مالی ۳۵۰ هزار میلیارد ریالی شرکت‌های مستقر در این شهرک در سال گذشته با حداقل مصرف انرژی و بدون تاثیر منفی در فضای شهری حاصل شد، اضافه کرد: این شرکت‌ها صادرات خوبی به‌ویژه در زمینه پلیمر و محیط‌زیست دارند.

وی با بیان اینکه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان از شرکت‌های نوپا حمایت می‌کند تا بتوانند ایده‌های خود را به محصول تبدیل و آن را در بازارهای داخلی و خارجی عرضه کنند، تصریح کرد: تصویب قوانینی مانند «جهش تولید» به حمایت از آنها کمک بسیاری کرد که دستاورد بزرگ و پیشرویی برای کشورمان به‌شمار می‌آید.

ابطحی تاکید کرد: ادبیات حاکمیت و مجموعه نظام در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به فرهنگسازی درباره این موضوع نیز کمک شایانی کرده و در استان نیز حمایت استانداری، اتاق بازرگانی و شرکت‌های فناور از همدیگر در این زمینه موثر است.

وی با تاکید بر اینکه در حوزه فناوری ما نسبت به کشورهای هسمایه برتری قابل توجهی داریم، افزود: محدودیت هایی هم در حوزه بین‌المللی وجود دارد اما اگر دیپلماسی قوی فناوری داشته باشیم شرایط بهتری برای حمایت از صادرات فراهم می‌شود.

نقش دانش‌بنیان‌ها در توسعه اقتصادی

معاون توسعه فناوری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نیز با اشاره به نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در پیشرفت و استقلال اقتصادی، گفت: این شرکت‌ها موفق به برطرف کردن بسیاری از نیازهای حیاتی کشورمان شده‌اند.

احسان یزدیان افزود: اگر این شرکت‌ها نبودند، وابستگی شدیدی به کشورهای دیگر داشتیم و ممکن بود در صنایع مانند نیروگاهی، نفتی، فولادی و پزشکی دچار بحران شویم.

وی با اشاره به فعالیت حدود ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان تایید شده در کشور، خاطرنشان کرد: حدود ۱۰ درصد از آنها در استان اصفهان مستقر هستند.

به گفته وی، برخی از این شرکت‌ها در ابتدا با نیروهای بسیار کم در حد 4 تا 5 نفر کار خود را شروع کردند اما امروزه به شرکت‌های بزرگ با فروش چند هزار میلیارد ریال تبدیل و وارد بازارهای بزرگ اقتصادی و صادرات محصولات فناورانه شده‌اند.

یزدیان، سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورمان را ۲.۷ درصد اعلام کرد و گفت: این شاخص تا پایان برنامه هفتم باید به 7 درصد برسد یعنی با افزایش سهم تولید اقتصاد دانش‌بنیان به سمت تولید کالاهای با ارزش افزوده بیشتر و دوری از خام فروشی پیش برویم.

سخن پایانی

چشم‌انداز این شهرک در افق سال ۱۴۰۶ دست‌یافتن به جایگاه نخست در خلق نوآوری و توسعه فناوری در منطقه غرب آسیا، الگوی زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور با بالاترین انعطاف‌پذیری و تاثیرگذاری در اقتصاد دانش‌بنیان و دارا بودن سهم قابل توجه از اقتصاد دانش‌بنیان در سطح ملی و استانی است.