ضربه‌ای بزرگ به رقابت‌پذیری
حمل‌و نقل یکی از ارکان اصلی و حیاتی در توسعه تجارت جهانی و ملی به‌شمار می‌رود. این عامل نقش عمده‌ای در حرکت کالاها از مبدأ به مقصد، دسترسی به بازارهای مختلف، کاهش هزینه‌ها و در نهایت افزایش تعاملات اقتصادی ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین تاثیرات حمل‌ونقل بر تجارت، کاهش هزینه‌های انتقال کالاها است. اگر هزینه‌های حمل‌ونقل برای تولیدکنندگان و واردکنندگان کاهش یابد، این امر به‌طورمستقیم منجر به کاهش هزینه‌های کل کالاها و در نتیجه ارزان‌تر شدن محصولات در بازار خواهد شد. به‌همین‌دلیل، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند جاده‌ها، بنادر، فرودگاه‌ها و خطوط ریلی موجب افزایش کارآیی و کاهش هزینه‌های باربری می‌شود. با پیشرفت‌های حمل‌ونقل، کشورها می‌توانند به‌راحتی به بازارهای جدید دسترسی پیدا کنند. این موضوع به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه اهمیت دارد، زیرا با بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، می‌توانند محصولات خود را با هزینه کمتر به بازارهای جهانی عرضه کنند، در نتیجه، این امر باعث افزایش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی می‌شود و تولیدکنندگان داخلی قادر خواهند بود تا با رقبا در دیگر کشورها رقابت کنند.
حمل‌ونقل یکی از بخش‌های اصلی و زیربنایی اقتصاد
به‌صورت‌کلی درباره هر کالایی بخش قابل‌توجهی از قیمتی که شما به‌عنوان مصرف‌کننده پرداخت می‌کنید، مربوط به هزینه‌های انبار و جابه‌جایی کالا است. از مواد اولیه گرفته تا محصول نهایی، همگی تحت‌تاثیر این دو عامل قرار دارند و نرخ نهایی آنها براساس این موارد تعیین می‌شود. این نقش به‌ویژه در ارتباط با کالاهایی با ارزش کمتر اما حجم و وزن بیشتر مانند مواد اولیه و مواد واسط، پررنگ‌تر است. سرمایه‌گذاری در این بخش و بهره‌برداری از تکنولوژی‌های روز جهان و نیز ارائه یارانه به کالاهای داخلی می‌تواند کمک زیادی در کاهش بهای تمام‌شده کالاهای صادراتی داشته باشد.
تمرکز جغرافیایی برای یک منطقه خاص نباید مانع چابکی در روند حمل‌ونقل شود، بلکه می‌توان از آن برای خدمت‌رسانی بهتر استفاده کرد. شرکت‌های حمل‌ونقل باید در مراکز استان‌ها نمایندگی‌های فعال و آگاه به مسائل تجاری داشته باشند تا در کنار ارتباطات مفید با مراکز تصمیم‌گیر استانی، خدمات مشاوره‌ای بهتری را به افرادی که قصد صادرات یا جابه‌جایی کالای خود در کشور دارند، ارائه دهند. در دنیای امروز حمل‌ونقل یکی از بخش‌های اصلی و زیربنایی اقتصاد است که با تحت‌تاثیر قرار دادن فرآیند توسعه اقتصادی، هم اساس مبادلات بازرگانی را شکل می‌دهد و به‌عنوان کلید محرکه اقتصاد کشور نیز شناخته می‌شود.
در شرایط کنونی، حمل‌ونقل یکی از نقش‌های مهم اقتصاد ملی در ایران است و به‌دلیل داشتن نقش زیربنایی، تاثیر بالایی در فرآیند رشد اقتصادی کشور و افزایش تولیدات کارخانجات داخلی دارد. این بخش تمامی فعالیت‌هایی را در بر می‌گیرد که در حوزه‌های توزیع و تولید و مصرف و نیز جریان تحویل کالا هستند و بر تمامی فعالیت‌های اقتصادی کشور اثرگذار است و نمی‌توان نقش آن را انکار کرد. تغییر در حمل‌ونقل و توسعه آن، بخش‌های مختلف جوامع را به‌سمت توسعه پایدار سوق می‌دهد. حمل‌ونقل واسطه‌ای بین فعالیت‌های کشاورزی، بازرگانی و صنعتی در سطح بین‌المللی و ملی است، همچنین حمل‌ونقل در روند توزیع درآمدها و کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی و نیز کاهش فقر در جامعه و اختلاف درآمد روستایی و شهرنشینان نقش موثری دارد.
بدون داشتن شبکه حمل‌ونقل و تاسیسات و تجهیزات جانبی مربوط به آن، تصور رشد و توسعه عمومی در هر کشوری غیر ممکن است. در حال حاضر برای رشد و توسعه اقتصاد و تجارت جهانی نمی‌توان نقش سیستم‌های حمل‌ونقل را در بهینه‌سازی هزینه‌ها و کاهش زمان سفر و افزایش سرعت جابه‌جایی نادیده گرفت. علاوه بر این سیستم‌های حمل‌ونقل کمک می‌کنند تا کالاها در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با ایمنی بالایی ارسال شوند.
مطالعات انجام‌شده در سطح کلان نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل، سبب افزایش رشد اقتصادی در کشورها می‌شود و با افزایش بازدهی اجتماعی، سبب افزایش سرمایه‌گذاری بیشتر در سیستم‌های مربوط به زیرساخت‌های حمل‌ونقل می‌شود و این روند به‌همین‌شکل ادامه پیدا می‌کند و سیستم حمل‌ونقل در کشور و حتی به‌صورت بین‌المللی روز‌به‌روز پیشرفت می‌کند و روند توزیع کالاها با سرعت و دقت بالاتری انجام می‌شوند.
آشتی با دنیا و آغاز سرمایه‌گذاری جهانی
جمشید نفر، کارشناس تجاری در رابطه با مشکلات صنعت حمل‌ونقل و تاثیر آن بر تجارت به صمت گفت: حمل‌ونقل سهم بسیار زیادی در تجارت دارد و سهم لجستیک در اقتصاد هر کشوری به‌ویژه در ارتباط با تجارت آن، فوق‌العاده بزرگ است، اما متاسفانه در کشور ما این سهم با ضعفی بزرگ روبه‌رو است. متاسفانه در کشوری که همه حوزه‌ها دچار ناترازی‌های عجیب و غریب هستند، حمل‌و نقل نیز از این قاعده مستثنا نیست.
وی بااشاره به تاثیر این کمبود بر نرخ تمام‌شده کالا نیز اظهار کرد: کاروان حمل‌ونقل کشور از بابت کشتیرانی، ریلی و جاده‌ای کمبودهای اساسی دارد که این کمبودها موجب افزایش قیمتی شدید در نرخ تمام‌شده کالاهای مصرفی و تولیدی داخلی و صادراتی کشور خواهند شد، در نتیجه رقابت ایران در بازارهای بین‌الملی بسیار مشکل خواهد بود.
نگاه خود را تغییر دهید
نفر با تاکید بر اینکه زمان زیادی برای حل مشکلات نیاز است، افزود: نمی‌توان انتظار بهبود سریع این حد از کمبود در صنعت حمل‌ونقل کشور را داشت، اما مهم این است که بتوانیم نگاه خود را نسبت به همه مسائل که امروزه باعث ناترازی در تمام امور شده، اصلاح کنیم و تا زمانی که این نگاه اصلاح نشود، هرگز شاهد نتایج خوبی نخواهیم بود.
این کارشناس تجاری بااشاره به جایگاه ویژه ژئوپلتیکی ایران و رفع تحریم‌ها بیان کرد: جایگاه ایران از نظر ژئوپلتیکی آنقدر اهمیت دارد که در صورت بهبود شرایط، دنیا آمادگی سرمایه‌گذاری در صنعت حمل‌ونقل کشور را داشته باشد، اما سرمایه‌گذاری دنیا در هر رشته‌ای مستلزم این است که خود را از انزوا و تحریم بیرون کشیده و وارد باشگاه جهانی شویم.
دولت خسته نشود
نفر با ابراز امیدواری نسبت به تلاش‌های دولت چهاردهم گفت: امیدوارم سیاست‌های کلان سیاسی و اقتصادی در دولت چهاردهم اصلاح شود و البته تلاش‌های رفع موانع در این دولت رویت می‌شود. همچنین امیدوارم که رئیس‌جمهوری و دولتمردان ناامید و خسته نباشند و مسیر را برای آشتی با دنیا ادامه دهند تا از این طریق دروازه‌های سرمایه‌گذاری جهانیان به روی تمام صنایع و تجارت کشور باز شود.
کاهش هزینه و افزایش تولید
این کارشناس تجاری با تاکید بر افزایش هزینه تمام‌شده کالاهای صادراتی و وارداتی به‌دلیل مشکلات موجود در حمل‌ونقل، اظهار کرد: در حال حاضر در همه حوزه‌های حمل‌ونقلی، مشکلات بسیاری وجود دارد که به‌صورت تک‌بعدی نمی‌توانیم کاری را درست انجام بدهیم. اکنون در نرخ تمام‌شده کالای صادراتی، سهم بسیار بالایی داریم و هر اندازه که این درصد کاهش یابد و کاروان حمل‌ونقل به‌روزتر شود، نرخ کاهش و تولید افزایش می‌یابد، در نتیجه رقابت در بازارهای جهانی نیز بالا می‌رود. حتی در رابطه با واردات نیز همین‌طور است و به هر اندازه که سهم باربری کاهش یابد، کالا ارزان‌تر به کشور می‌رسد.
امکان نوسازی نیست
کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در تشریح وضعیت حمل‌ونقل در حوزه تجارت به صمت گفت: چالش‌های بسیاری در این حوزه وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها، عدم‌نظارت مدیریت شرکت‌های حمل‌ونقل ایران بر فعالیت رانندگان است، زیرا اکثرا خود نیز راننده هستند؛ یعنی هر راننده کامیونی دارد که تحت‌پوشش شرکت حمل‌ونقل است. در نتیجه شرکت‌ها نیز مدیریت خاصی بر نرخ و نوع فعالیت کامیون‌ها ندارند و تخلفاتی مانند عدم‌تخلیه بار در محل، قاچاق کالا در پوشش کالای صادراتی و... دیده می‌شود. این در حالی است که متاسفانه قوانین کشور به‌گونه‌ای است که در صورت تخلف راننده، برای صادرکننده نیز پرونده تشکیل می‌شود؛ به‌عبارتی تخلف از سوی شرکت حمل و راننده است، اما شرکت صادرکننده بازخواست می‌شود.
وی بااشاره به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای بیان کرد: به‌دلیل هزینه سنگین، امکان نوسازی کامیون‌ها وجود ندارد و همین موضوع هزینه بار را افزایش داده و ایمنی را کاهش می‌دهد، همچنین از آنجایی که مالکان کامیون‌ها همان رانندگان هستند، کهنه بودن آنها نیز از دیگر چالش‌های موجود است.
عدم‌صدور ویزا برای رانندگان
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه بااشاره به عدم‌صدور ویزا برای رانندگان در برخی موارد اظهار کرد: صدور ویزا برای تجار ایرانی هم یک فرآیند زمانبر شده و بسیاری از کشورهای اروپایی نیز از صدور ویزا برای رانندگان خودداری می‌کنند که این موضوع مشکلات حمل‌ونقل جاده‌ای را تشدید کرده و به‌نظر می‌رسد برای حل این موضوعات باید وزارت امور خارجه به موضوع ورود کند که تاکنون این موضوع محقق نشده است.
میرکریمی درباره تجارت دریایی نیز بیان کرد: به‌دلیل تحریم‌های موجود برای پیدا کردن کشتی حمل بار کمی با سختی روبه‌رو هستیم و کشتی‌های کهنه و قدیمی بارگیری را انجام می‌دهند. در همه دنیا توصیه این است که دولت‌ها در حوزه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کنند و هیچ‌گاه توصیه نمی‌کنند که کارخانجات از کارافتاده احیا شوند. این در حالی است که در کشور ما سالانه میلیاردها دلار برای بنگاهداری هزینه می‌شود و نسبت به صنعت لجستیک و حمل‌ونقل بی‌توجهی وجود دارد.
سرمایه‌گذاری ویژه لجستیکی
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه با تاکید بر قرارگیری ایران در نقطه‌ای فوق‌استراتژیک بیان کرد: زمانی که کشوری در نقطه فوق‌استراتژیک در نقشه جهانی قرار دارد، باید سرمایه‌گذاری ویژه‌ای روی زیرساخت‌های لجستیکی خود انجام دهد، وگرنه کشورهای رقیب با به‌صرفه کردن مسیرهای جایگزین برای تجار، این موقعیت را از آن کشور می‌گیرند. در صورتی که مسیرهای خود را برای ترانزیت و حمل‌ونقل به‌صرفه نکنیم، مسیرهای پرهزینه‌ای که روزی آرزوی موقعیت ایران را داشتند، به‌راحتی جای ایران را خواهند گرفت. برای مثال جاده ابریشم شرق به غرب که ترکیه بسیار برای حفظ موقعیت آن در تلاش است و سرمایه‌گذاری زیادی نیز روی آن انجام داده، به‌جای اینکه از مسیر ایران رد شود و به شرق آسیا برسد، ایران را دور می‌زند و کامیون‌ها از طریق ترکیه به شمال ایران یعنی قفقاز، سپس دریای خزر و در نهایت چین می‌رسند. ابتدا سرمایه‌گذاری سنگینی در این حوزه انجام گرفته و اکنون با هزینه کمتری این مسیر طی می‌شود.
با گذر زمان هر بار کشورهای بسیاری با سرمایه‌گذاری‌های نجومی، مسیر ایران را دور می‌زنند و باید نسبت به این خطر هوشیار بود و برنامه‌ریزی داشت.
سخن پایانی
حمل‌ونقل یکی از ارکان اساسی تجارت است که تاثیرات فراوانی بر اقتصاد و تجارت دارد. این حوزه به‌طورمداوم در حال تحول است و پیشرفت‌های جدید در زمینه فناوری‌های حمل‌ونقل، بهبود زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌ها می‌تواند تجارت را به سطوح جدیدی برساند.
اما متاسفانه سال‌هاست که در کشور عزیزمان موردکم‌لطفی قرار گرفته و به دلایل بسیاری از کمبود بودجه تا تحریم‌های ظالمانه، توسعه نیافته است. همین موضوع موجب افزایش نرخ تمام‌شده کالاها شده و رقابت در بازارهای جهانی را سخت کرده است.
