واقعی‌سازی قیمت‌ها و اعمال تعرفه‌های پلکانی برای مشترکان پرمصرف یکی از راه‌های کاهش ناترازی گاز در فصل زمستان است، موضوعی که باید برای آن سازوکاری در نظر گرفت تا بازدارندگی کافی داشته باشد.

البته در کنار تمام برنامه‌ها، دولت باید در پروژه‌های ذخیره گاز سرمایه‌گذاری کند و حتی به خانوارها و صنایعی که از تجهیزات قدیمی استفاده می‌کنند تسهیلات دهد تا وسایل خود را به روز کنند. در همین رابطه سال گذشته در دولت سیزدهم طرح جایگزینی بخاری‌های راندمان بالا در نظر گرفته شد؛ چرا که در صورت اعمال محدودیت برای پتروشیمی‌ها و صنایع زیان‌های هنگفتی به کشور تحمیل خواهد شد که از جمله آنها کاهش ارزآوری است.

اهمیت گاز برای پتروشیمی‌ها

گاز به دلیل اینکه علاوه بر آنکه تأمین‌کننده گاز خانگی است برای پتروشیمی‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که

احمدی مهدوی ابهری دبیر انجمن کارفرمایی اعلام کرده که صنعت پتروشیمی ۱۰ تفاهمنامه با وزارت نفت به امضا رسانده که اگر به نتیجه برسد ۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در میادین گازی انجام می‌گیرد و

۲۰۰ میلیون متر مکعب به ظرفیت گاز کشور افزوده می‌شود که بخشی از ناترازی گاز کشور را نیز می‌تواند جبران کند.

وی با اشاره به برنامه جدیدی که به تازگی با بانک مرکزی توافقات آن انجام شده است، افزود: اقدامی در دستور کار داریم که قرار است به صورت پایلوت در دو استان کرمانشاه و خراسان اجرا شود، به طوری که اگر مشترکان خانگی در فصل سرد سال نسبت به سال گذشته صرفه‌جویی داشته باشند، گاز صرفه‌جویی شده به نرخ خوراک پتروشیمی خریداری می‌شود و این پول به جیب مردم می‌رود.

مهدوی ادامه داد: در صورت اجرایی شدن این طرح اگر مشترکی سال گذشته هزار متر مکعب مصرف داشته است و اکنون با صرفه‌جویی به ۵۰۰ متر مکعب رسیده است گاز صرفه‌جویی شده به ازای هر متر مکعب بین ۴ تا ۵ هزار تومان خریداری می‌شود. اگر در دو طرح پایلوت موفق شویم این اقدام را در تمامی استان‌های سردسیر اجرا می‌کنیم، چراکه خرید گاز با نرخ مناسب مردم را ترغیب به صرفه‌جویی می‌کند.

بازدارندگی راهکارهای قیمتی

بر این اساس، در کنار مباحث ذکر شده یکی از راهکارهایی که می‌تواند به عنوان یک عامل بازدارنده در مقابل مشترکان پرمصرف به کار گرفته شود سیاست‌های قیمتی است؛ این موضوع به اندازه‌ای حائز اهمیت است که اخیراً رضا نوشادی مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز گفته است سال گذشته ۴ همت از ۸ همت درآمد شرکت ملی گاز از محل گاز خانگی و تجاری به مردم پاداش صرفه‌جویی داده شد، اما از سوی دیگر از پرمصرف‌ها، حداقل دهک‌های ۸ تا ۱۰ جامعه هم انتظار می‌رود که نرخ واقعی گاز را بپردازند.

نوشادی با بیان اینکه باید برای بدمصرف‌ها نرخ گاز را واقعی کنیم و حتی صنایع نیز نرخ واقعی گاز را پرداخت کنند، گفت: اکنون صنایعی مثل فولاد، سیمان و یا پتروشیمی درآمد بالایی دارند بنابراین باید نرخ واقعی گاز را بپردازند، زمانی فولاد و پتروشیمی به گاز ۱۷ سنتی معترض بودند و آن را تا متر‌مکعبی ۱۳ سنت، ۱۰ سنت و در نهایت ۷ سنت رساندند و اکنون بهای گاز ۵ هزار تومان در هر متر‌مکعب است و این در حالی است که شرکت ملی گاز از هر کدام از این صنایع هزاران میلیارد تومان طلبکار است که پرداخت نمی‌کنند.

مشترکان بدمصرف نقره داغ شدند

بنابراین به نظر می‌رسد اعمال تعرفه پلکانی می‌تواند یکی از راهکارهای مقابله با پرمصرف‌ها باشد حتی می‌توان نرخ‌های صادراتی برای مشترکان پرمصرف در نظر گرفت.

این موضوع هم به تازگی مطرح نشده و تابستان سال ۱۴۰۲ بود که در تعرفه‌های ابلاغی مانند سال‌های گذشته تعرفه مشترکان کم مصرف (3 پله ابتدایی) هیچ تغییری نکرد و صرفاً تعرفه مشترکان پر مصرف مانند سال ۱۴۰۱ در هر پله تعیین شد. همچنین به منظور تشویق مشترکان به صرفه‌جویی و استفاده از راهکارهای بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی، تعرفه پله‌های ۱۱ و ۱۲ (مشترکان بسیار پر مصرف)، به ترتیب

۵۰ و ۶۰ هزار ریال است. این در حالی است که چندی پیش مسلم رحمانی، مدیر هماهنگی و امور گازرسانی وقت شرکت ملی گاز ایران درباره آخرین وضعیت تغییر تعرفه گاز گفته بود: بر اساس جز ۱ بند «ز» و بند «ل» تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ دولت و شرکت ملی گاز موظف شدند که ضمن بررسی مجدد الگوی مصرف بخش خانگی تعرفه‌های گاز طبیعی را نیز به نحوی تنظیم کنند که برای مشترکان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی که در حد متعادل مصرف دارند قبوض رایگان صادر شود.

این مقام مسئول تاکید کرد: از ابتدای سال ۱۴۰۲ پلکان مصرف ۱۲ گانه ۱۰۰ متر مکعب خواهد بود اما تعرفه‌ها هیچ تغییری پیدا نکرده و مانند سال قبل اعمال می‌شود. برای مصارف سه پلکان اول هیچ تغییری نکرده اما برای سایر پلکان‌ها همان مبالغ ۱۴۰۱ اخذ می‌شود و در پلکان ۱۱ و ۱۲ که مصارف زیادی دارند با تغییراتی مواجهیم.

در سال ۱۴۰۲ قرار بر آن بود که در صورت کاهش حداقل ۱۰ درصدی مصارف خانگی به نسبت دوره مشابه سال ۱۴۰۱، به ازای هر متر صرفه‌جویی مبلغی معادل ۵ برابر هزینه فرآورش، انتقال و توزیع به مشترک پرداخت خواهد شد. این مبلغ تا سقف ۳۵ درصد صرفه‌جویی قابل پرداخت خواهد بود. مدیر هماهنگی و امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران در این راستا توضیح داده بود: در اقلیم یک میزان مصرف هزار و 300 متر مکعب است که از این به بعد 6 هزار تومان خواهد بود و لازم است مشترکان خانگی مصارف خود را به نحوی مدیریت کنند که در پلکان ۱۱ و ۱۲ قرار نگیرند. مشترکان بد مصرف به ازای هر متر مکعب در پلکان ۱۱ در اقلیم‌های مختلف 5 هزار تومان و در پلکان ۱۲ به بعد 6 هزار تومان تعریف شده‌اند یعنی به ازای هر متر مکعب 6 هزار تومان باید پرداخت کند که این عدد نسبت به پلکان‌های قبل جهش بسیار زیادی دارد.

به گفته رحمانی سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۶۹ درصد مصرف‌کنندگان در سه پله اول قرار گرفتند و این موضوع نشان داد که مردم همکاری خوبی را با صنعت گاز دارند و تنها یک درصد مشترکان در پلکان ۱۱ و ۱۲ به بعد بودند که 6 درصد مصرف را نیز شامل می‌شدند. با توجه به اینکه امسال این تعرفه‌ها اعمال می‌شود انتظار می‌رود که میزان مصارف کاهش پیدا کند.

سخن پایانی

بر اساس ابلاغیه شورای‌عالی امنیت ملی در سال ۱۴۰۲، گاز بهای مشترکانی که در بازه زمانی ۱۵ دی تا ۱۵ بهمن حداکثر ۷۰ درصد مصرف پله سوم اقلیم مربوطه را داشته باشند به‌صورت ۱۰۰ درصد رایگان محاسبه خواهد شد. مشترکان غیر خانگی با ظرفیت ۵ هزار متر مکعب در ساعت و بیشتر در صورتی که در دوره سرد سال حداقل در ۵ روز متوالی مصارف خود را نسبت به روزهای گذشته خود حداقل ۳۰ درصد کاهش دهند متناسب با حجم گاز صرفه‌جویی شده مشمول ۱۰ درصد بخشودگی گازبهای دوره خواهند شد. اما حالا مشخص نیست در امسال تعرفه گاز چگونه محاسبه شود!

بر اساس این گزارش، ناترازی گاز مسئله جدیدی نیست و طی سال‌های اخیر بیش از پیش نمود پیدا کرده است به همین دلیل دولت چهاردهم از همین ابتدای کار باید راهکارهایی نظیر ذخیره‌سازی توسط پتروشیمی‌ها و صنایع که در دولت قبل هم مطرح شد اما آنطور که گفته می‌شود راه پر پیچ و خمی دارد به همین جهت به نظر می‌رسد با اعمال راهکارهای قیمتی برای مشترکان را باید در نظر گرفت تا علاوه بر مدیریت مصرف بیش از پیش بازدارندگی ایجاد کند.