ظروف یکبار مصرف از جمله محصولاتی هستند که در سال های اخیر استفاده از آن‌ها تا حدود زیادی افزایش پیدا کرده است و انواع متفاوت آن توسط افراد مختلف خریداری شده و مورد استفاده قرار می گیرد. سال ۲۰۰۲ در حدود ۲۰۰ میلیون تن پلاستیک در سال تولید می‌شود که امروز این رقم به حدود ۳۰۰ میلیون تن در سال رسیده است و همچنان روند صعودی را طی می‌کند. از بین ۳۰۰ میلیون تن ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف تولیدی‌، تنها حدود ۱۰ میلیون تن قابل بازیافت هستند و دوباره به چرخه استفاده بازمی‌گردند، باقی ظروف یکبار مصرف وارد  چرخه طبیعت شده و مشکلات مختلفی را برای طبیعت به‌وجود می‌آورند.

سرانه تولید پلاستیک یک‌بار مصرف در ایران و جهان

از پیدایش و شروع استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کشور حدود ۳۵ سال می‌گذرد و در این در مدت سرعت تولید این ظروف آنچنان سرسام آور بالا رفته که میزان تولید آن به بالای صدها هزار تن در سال می‌رسد، با یک حساب سر انگشتی به ازای هر ایرانی در سال تقریبا ۱۰ کیلو مواد نفتی به پلاستیک یکبار مصرف تبدیل می‌شود

ایران یکی از کشورهایی است که میزان مصرف ظروف یکبار مصرف در آن نسبت به آمار جهانی بسیار بالاست و به صورت کلی می‌توان گفت جزو ۱۰ کشور اول استفاده کننده از ظروف یکبار مصرف است.

 طبق تحقیقات انجام شده بیش از ۱۷۷ هزار تن پلاستیک در هر سال در کشور ایران تولید و استفاده می‌شود که ایران را به چهارمین کشور تولید کننده و استفاده کننده از ظروف یکبار مصرف و ظروف پلاستیکی تبدیل کرده است. استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی می‌تواند تاثیرات مخربی روی محیط زیست بگذارد؛ زیرا هر ظرف یکبار مصرف پلاستیکی حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ سال زمان برای تجزیه شدن نیاز دارد و طی این فرایند اثرات مخربی را روی محیط زیست خود می گذارد.براساس آمار ایران سه برابر میانگین جهانی ظروف یکبار مصرف و پلاستیکی مصرف کند.

طبق آمارهای جهانی در سراسر نقاط جهان در حدود ۵.۴ تن زباله در هر روز تولید می شود و کشور ایران به تنهایی ۴۰ هزار تن از این زباله ها را تولید می‌کند. یعنی ایران به تنهایی حدود ۱۵ درصد از زباله جهانی را تولید می‌کند.

چالش قیمت‌گذاری دستوری ادامه دارد

اکبر مشهدی‌زاده، رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک در تشریح یکی از چالش‌های اصلی صنف پلاستیک، نایلون و ملامین اظهار کرد: یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، قیمت‌گذاری دستوری است. قیمت‌گذاری دستوری که ازسوی دولت به طرق گوناگون در بازار و بر محصولات تولیدی داخلی اعمال شده، به معضل بزرگی تبدیل شده که صنعت را گرفتار کرده است.

وی تاکید کرد: خریداران ظروف یکبارمصرف حتما ظروف را از فروشگاه‌های معتبر خریداری و به کد سیب حک‌شده روی ظروف دقت کنند. معمولا اسم تولیدکننده و کارخانه روی ظروف حک شده و وزارت بهداشت تاکید زیادی بر تولید محصول سالم دارد. همچنین باتوجه به اینکه ظروف یکبارمصرف تخریب‌پذیر نیستند و به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند باید در بازیافت این محصولات نیز دقت شود. از بازیافت این کالاها می‌توان در تولید قطعات پلاستیکی خودرو، صندلی، زیره کفش و... استفاده کرد.

اکبر مشهدی‌زاده، رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک، نایلون و ملامین تهران درباره موجودی ظروف یک‌بارمصرف در بازار باتوجه به افزایش تقاضا در ماه محرم به صمت گفت: در هیچ یک از اقلام ظروف یکبارمصرف در محرم کمبود نداریم.

رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک، نایلون و ملامین تهران درباره افزایش نرخ ظروف یکبارمصرف در سال جاری گفت: در هیچ یک از اقلام ظروف یکبارمصرف افزایش نرخ آنچنانی نداریم و شاید این افزایش نرخ تنها حدود ۵ درصد باشد. البته بازار هم باوجود افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید، به‌دلیل کمبود تقاضا فضایی برای افزایش نرخ ندارد.

استفاده بهینه از کیسه‌های پلاستیکی

رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک، نایلون و ملامین تهران با بیان اینکه در تمام کشورهای دنیا از کیسه‌های پلاستیکی استفاده بهینه می‌کنند، اظهار کرد: صنف پلاستیک، نایلون و ملامین به هیچ وجه راضی نیست از کیسه‌های پلاستیکی استفاده غیراصولی شود و واحدهای تولیدی زیرمجموعه این صنف به هیچ عنوان در جهت مصرف غیراصولی کیسه‌های پلاستیکی تبلیغ نمی‌کنند. تولیدکنندگان صنف پلاستیک، نایلون و ملامین هیچ پسماند و ضایعاتی را در محیط‌زیست رها نمی‌کنند، چراکه مواد اولیه صفر تا صد در محیط کارخانه مصرف می‌شود.

قوانین دست‌وپاگیر

مشهدی‌زاده همچنین با بیان اینکه اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک، نایلون و ملامین در شهر تهران 3 هزار و ۲۰۰ عضو دارد، اظهار کرد: متاسفانه در حال ‌حاضر با بروکراسی کاذب اداری، قوانین دست‌وپاگیر، افزایش نرخ مواد اولیه، هزینه‌های سربار مثل برق، بیمه، مالیات، دستمزد و مواردی از این دست کسی در مملکت راغب به تولید نیست. سیستم سخت و پیچیده اداری و بروکراسی زائد از جمله مشکلات مهم بر سر راه تولید در کشور است. متاسفانه این پیچیدگی‌ها در مواردی به حدی عرصه را بر فعالان اقتصادی تنگ می‌کند که در نهایت عطای فعالیت‌ را به لقایش می‌بخشند. در حال ‌حاضر کسی متقاضی ایجاد واحدهای تولیدی نیست و به یک معنا با بروکراسی‌های زائد اداری و کاغذبازی‌های بی‌حساب‌وکتاب کسی تمایل به ورود به حوزه تولید را ندارد. بروکراسی اداری و قوانین دست‌وپاگیر مانع تولید داخلی، رونق اقتصادی و اشتغالزایی است.

کمبود ظروف یک‌بارمصرف فومی در بازار

امین یاراحمدی، کارشناس صنعت ظروف یکبارمصرف درباره شنیده‌هایی مبنی بر افزایش نرخ ۵۰ درصدی ظروف یکبارمصرف در سال ۱۴۰۲ به صمت گفت: یکی از ظروف پرمصرف در ایام محرم، ظرف یکبارمصرف فومی است که در محرم سال ۱۴۰۱ با نرخ ۷۰۰ تومان از کارخانه خریداری می‌شد و در محرم امسال با نرخ ۷۵۰ تومان به فروش می‌رسد؛ در نتیجه افزایش نرخ ۵۰ درصدی ظروف یکبارمصرف نسبت به سال ۱۴۰۱ اصلا درست نیست.

وی ضمن تاکید بر کمبود شدید ظرف یکبارمصرف فومی در بازار اظهار کرد: در حال ‌حاضر به‌دلیل قطع برق مکرر کارخانه‌ها شاهد کمبود شدید برخی ظروف یکبار مصرف از جمله ظرف یکبارمصرف فومی در بازار هستیم. البته این کمبود در بازار با جایگزین شدن ظروف آلومینیومی و گیاهی جبران خواهد شد؛ البته تهیه و استفاده از ظروف آلومینیومی و گیاهی در تعداد بالا برای مصرف‌کننده صرفه اقتصادی ندارد و این نوع ظروف تفاوت قیمت چشمگیری با ظروف فومی دارند. بر این اساس می‌توان گفت هر بار قطع برق در صنایع ضرر سنگینی به تولیدکننده و متعاقب آن مصرف کننده وارد می‌کند.

یاراحمدی با اشاره به دلایل کمبود ظرف یکبارمصرف فومی اظهار کرد: مهم‌ترین دلیل کمبود ظروف فومی در بازار تعداد کم تولیدکننده ظرف یکبارمصرف فومی در کشور است. همچنین بیشتر تولیدکنندگان این ظروف در شهرستان هستند و به‌دلیل هزینه سنگین حمل‌ونقل ارسال بار به تهران توجیه اقتصادی ندارد. در یک ماشین باری تعداد کمی ظرف فومی جای می‌گیرد؛ در نتیجه باید هزینه سنگینی برای انتقال این بار پرداخته شود، به همین دلیل بیشتر فروشندگان ظروف یکبارمصرف ترجیح می‌دهند اقلام موردنیاز خود را از تولیدکنندگان تهران یا حومه دریافت کنند تا حمل‌ونقل آن هزینه کمتری داشته باشد.

تولید بیشتر به‌دلیل هزینه کم

این کارشناس صنعت ظروف یکبارمصرف با اشاره به اینکه برخی از ظروف مانند لیوان یکبارمصرف به‌وفور در بازار یافت می‌شود، گفت: دلیل وفور لیوان یکبارمصرف و نرخ مناسب آن، هزینه کم تولید است که در نتیجه تولیدکنندگان بیشتری به تولید این محصول می‌پردازند. برای مثال با هزینه تولید یک ظرف غذای یکبارمصرف، ۸ لیوان یکبارمصرف تولید می‌شود.

یاراحمدی درباره تغییر نرخ ظروف یکبارمصرف نیز بیان کرد: ظروف یکبارمصرف فومی در سال جاری افزایش نرخ حدود ۳۰ درصدی را تجربه کردند و شاهد افزایش نرخ چشمگیری نبوده‌ایم. لیوان یکبارمصرف نیز با افزایش نرخ ۴۰ درصدی به فروش می‌رسد.

افزایش نرخ مقطعی است

به‌طور معمول تقاضا برای ظروف یکبارمصرف در ماه‌های رمضان، محرم و صفر هر سال به‌دلیل برپایی مراسم و مناسبت‌های مذهبی افزایش می‌یابد و به همین دلیل از میزان وفور آن در بازار کاسته می‌شود که این موضوع به گرانی و افزایش قیمت‌ها دامن می‌زند. فعالان این صنف معتقدند، معمولا بعد از ماه مبارک رمضان که تقاضا برای ظروف یکبارمصرف کاهش یافته و به تعداد زیاد از این نوع کالا در مغازه‌ها باقی خواهد ماند، قیمت‌ها فروکش خواهد کرد. براساس آمار، در سال ۱۴۰۱ نرخ لوازم پلاستیکی افزایش داشته که منشأ این رشد قیمتی بورس و محصولات پتروشیمی عرضه‌شده در آن است و بی‌شک در سال جاری نیز شاهد افزایش نرخ هستیم.

تولیدکنندگان لوازم پلاستیکی مواد اولیه فعالیت خود شامل محصولات پتروشیمی را از بورس خریداری می‌کنند که نرخ این نوع محصولات به‌دلیل افزایش نرخ نفت، تغییر کرده و با قیمت بالاتری نسبت به گذشته عرضه می‌شود.در سال ۱۴۰۱ از یک سو نرخ ۲۰ نوع ماده اولیه تولیدکنندگان پلاستیک بین ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته و از سوی دیگر به‌دلیل نوسان بورس، مواد پتروشیمی به حد نیاز به‌دست تولیدکنندگان نمی‌رسد.

سخن پایانی

بازار ظروف یک‌بارمصرف به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم صنعت مواد غذایی در سال‌های اخیر به‌دلیل ویژگی‌هایی چون قابلیت استفاده آسان، تمیزی و نرخ مناسب، رونق گرفته است. تولیدکنندگان ظروف یک‌بارمصرف چالش‌های بسیاری دارند که یکی از این چالش‌ها مربوط به نحوه تهیه مواد اولیه از بورس است.  با توجه به آمار تولید،‌مصرف و جدی نگرفتن بازیافت پسماند، میزان خیلی زیادی از این مواد پس از مصرف در طبیعت رها می‌شود و هر ساله به همین مقدار یا بیشتر ظروف پلاستیکی به مواد باقیمانده در طبیعت اضافه می‌شود، طبق پیش‌بینی کارشناسان محیط‌زیست در صورتی که روند تولید ظروف پلاستیکی همچنان ادامه داشته باشد در چند سال آینده یک قشری از خاک سطح زمین‌های کشاورزی به این مواد آغشته می‌شود که می‌تواند باعث خسارت‌های غیر قابل جبران به محیط زیست، منابع طبیعی و سلامت مردم شود. سال‌هاست که کارشناسان محیط زیست تاکید دارند، استفاده از ظروف یک‌بارمصرف ممکن است مشکلاتی برای محیط‌زیست ایجاد کند؛ بنابراین بهتر است برای کاهش اثرات مخرب این نوع کالا بر محیط‌زیست ظروف قابل‌شست‌وشو و استفاده مجدد را جایگزین کنیم.