بورس تهران در سال‌های اخیر با مشکلات جدی دست‌وپنجه نرم کرده است. در سایه مشکلات حاکم بر بازار سرمایه از رونق سرمایه‌گذاری در این بخش به‌شدت کاسته شده و اعتماد مردم به این بازار کاهش جدی داشته است. حال در آستانه شروع به‌کار دولت جدید، شاهد شکل‌گیری رونقی تازه، اما نه‌چندان قوی در بورس تهران هستیم. این رونق نه به‌دلیل وعده‌های بورسی بلکه به‌علت احتمال بهبود در اقتصاد کشور، حاصل شده است. پس از انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم، رونق نسبی به معاملات بورس تهران بازگشت. پزشکیان برقراری تعامل با دنیا را جزو اولویت‌های اصلی خود بیان کرد که به گشایش اقتصادی منتهی می‌شود. عملکرد بازار سرمایه نیز به‌شدت متاثر از شرایط اقتصادی است و به بروز گشایش در اقتصاد ما منتهی می‌شود. برهمین‌اساس نیز با روشن شدن نتایج انتخابات، شاهد بازگشت رونق به معاملات بورس تهران بودیم. تا جایی که شاخص کل در روز نخست پس از انتخابات رشد ۸۸ هزار واحدی را پشت‌سر گذاشت. روند صعودی بورس در روز یکشنبه نیز ادامه یافت، اما این صعود ادامه‌دار نبود، چراکه در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه و چهارشنبه شاخص کل بورس تهران، ریزش را تجربه کرد. بااین‌وجود فعالان بازار سرمایه همچنان عملکرد بورس تهران را در قبال انتخاب رئیس دولت چهاردهم، مثبت ارزیابی می‌کنند. در موقعیت کنونی، فعالان بازار سرمایه منتظر تعیین تیم اقتصادی دولت جدید هستند. این انتخاب تاحدودی دورنمای اقتصاد ایران را روشن می‌کند، هرچند به‌اعتقاد فعالان بازار سرمایه، اقتصاد ایران با چنان مشکلات عمیقی روبه‌رو است که رفع مشکلات آن، به‌سادگی ممکن نیست، اما در مجموع باید اقرار کرد اصلاح شرایط نیازمند بازنگری جدی در مسیر سیاست‌های کلان اقتصادی کشور است.

عملکرد بازار زیر ذره‌بین

پس از انتشار نتایج چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری، شاهد سبزپوشی بازار سرمایه بودیم. در روز نخست هفته سوم تیر، حدود ۹۰ درصد از نمادهای بازار سهام رشد کردند.

در پایان بورس امروز، شاخص کل با رشد ۸۸ هزار و ۱۷۹ واحدی روبه‌رو شد. بر این اساس، شاخص کل در پایان معاملات امروز در سطح 2 میلیون و ۱۸۸هزار واحدی ایستاد. شاخص هم‌وزن نیز ۲۳هزار و ۵۵ واحد افزایش ارتفاع داد و به سطح ۶۹۸ هزار واحد رسید. در روز یکشنبه 17 تیر نیز شاخص کل با رشد ۳۷هزار و ۶۳۱ واحدی روبه‌رو شد.

 بر این اساس شاخص کل در پایان معاملات امروز در سطح 2 میلیون و ۲۲۶هزار واحدی ایستاد. شاخص بازار سهام، در روز دوشنبه و در سومین روز پس از انتخاب رئیس دولت چهاردهم، با افت 5 هزار واحدی به ۲ میلیون و ۲۲۱ هزار واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز با رشد ۰.۱۱ درصدی به معاملات بورس پایان داد. شاخص کل بورس در روز سه‌شنبه نیز با افت ۴ هزار و ۲۷۸ واحدی به ارتفاع ۲ میلیون و ۲۱۷ هزار و ۲۰ واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن بورس نیز با ریزش ۳۲۶ واحدی در رقم ۷۰۹ هزار و ۷۰۳ واحدی ایستاد.  شاخص فرابورس نیز با کاهش ۱۵۴ واحدی به ۲۲ هزار و ۸۴۵ واحد رسید. شاخص بورس در آخرین روز هفته گذشته نیز کاهشی بود و افت 7هزار واحدی را تجربه کرد.

امید به بهبود

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: رشد قابل‌توجه شاخص کل و سبزپوشی بخش غالب نمادهای بازار سرمایه در روز شنبه 16 تیر را باید حاصل روشن شدن نتیجه انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری دانست. عملکرد بورس در سایه خوش‌بینی به شرایط آینده و احتمال بهبود نسبی در شرایط اقتصادی، رقم خورده است.

وی افزود: بااین‌وجود باید تاکید کرد انتخاب تیم اقتصادی مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا سمت‌وسوی آینده بازار را روشن و شفاف می‌کند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: قیمت‌گذاری دستوری یکی از چالش‌هایی است که عملکرد بورس تهران را در ماه‌های اخیر تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. مسعود پزشکیان پیش از انتخابات به‌عنوان رئیس‌جمهور و در جریان تبلیغات، از قیمت‌گذاری دستوری به‌عنوان چالشی جدی در روند اقتصاد نام برد و وعده اصلاح شرایط را داد.

صفاری همچنین تاکید کرد: در سال‌های گذشته، دولت‌ها از بازار سرمایه به‌عنوان ابزاری برای تامین مالی بهره گرفته‌اند. پزشکیان وعده داده است که این رویکرد را کنار بگذارد. همین وعده نیز به‌عنوان سیگنالی مثبت، عملکرد بورس تهران را در ماه‌های اخیر، کنترل کرده است.

این کارشناس بورس گفت: نرخ بهره بانکی و همچنین نرخ بهره اوراق یکی از دیگر شاخصه‌های موثر بر عملکرد بازار است. در ماه‌های اخیر روند رو به رشد و بی‌قاعده نرخ بهره از بازدهی فعالیت در بورس تهران کاسته است. در چنین شرایطی، سود سپرده‌گذاری در بانک از سود هر فعالیت تولیدی پیشی گرفته است. به‌طبع در چنین موقعیتی هیچ امیدی به سرمایه‌گذاری‌های دیگر وجود نخواهد داشت. علاوه‌براین باید خاطرنشان کرد به‌نسبت رشد سود سپرده بانکی، سود تسهیلاتی که بانک‌ها از صنایع دریافت می‌کنند نیز، به‌شدت رشد خواهد کرد. در چنین موقعیتی، عملکرد صنایع تحت‌تاثیر منفی قرار می‌گیرد. علاوه‌براین از تمایل صاحبان سرمایه به سرمایه‌گذاری در بورس به‌عنوان بازاری پرریسک، کاسته خواهد شد. چنانچه نرخ بهره در دولت جدید طبق وعده‌های مطرح‌شده، تعدیل شود، بسیاری از مشکلات حاکم بر عملکرد بورس تهران، مرتفع خواهد شد.

جبران عقب‌ماندگی

شهیر محمدنیا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه بخشی از اقتصاد است. در شرایطی که وضعیت کلی اقتصاد خوب نیست، نمی‌توان به کسب بازدهی از بورس امید داشت. در واقع علائم یک اقتصاد مریض را می‌توان در بازار سرمایه جست‌وجو کرد. بااین‌وجود با انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم انتظار می‌رود شاهد بهبود در شرایط اقتصادی کشور و آثار مثبت آن بر بورس تهران باشیم.

به‌بیان دیگر، با ایجاد انتظارات مثبت، بازار برای چند روزی مثبت شد. البته بعد از مدتی این روند رو به رشد ناشی از امید، اصلاح شد تا زمانی که شاهد اتخاذ سیاست‌های جدید و مسیر اشتباه گذشته باشیم. اگر تلاشی برای احیای مذاکرات با دنیا و اصلاح سایر سیاست‌های کلان اقتصادی، انجام شود، می‌توان به بهبود شرایط امید داشت.

محمدنیا گفت: البته دولت چهاردهم از همان ابتدای فعالیت خود با چالش‌ها و مشکلات متعدد روبه‌رو است. رفع این چالش‌ها، نیازمند اخذ تصمیمات صحیح است. وی افزود: اقتصاد کشور در موقعیت کنونی با ناترازی و کسری‌های قابل‌توجهی مواجه است، بنابراین بازگشت به مسیر صحیح، نیازمند اخذ تصمیمات صحیح در این برهه حساس است.

وی افزود: بورس تهران در ماه‌های اخیر از تمامی بازارهای موازی عقب مانده است. رشد این بازار به‌مراتب کمتر از سایر بازارها است. باتوجه به عقب‌افتادگی بورس در قیاس با سایر بازارهای موازی و همچنین تورم و همچنین ارزش ذاتی این بازار، بازگشت به مسیر صعود و جبران عقب‌ماندگی گذشته، دور از ذهن نیست.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: ناگفته نماند که دولت چهاردهم با موانع و چالش‌های جدی در مسیر فعالیت خود، روبه‌رو است. سوبسید و یارانه‌ای که دولت در حوزه انرژی و سایر حوزه‌ها باید پرداخت کند، بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. پرداخت یارانه بنزین برای دولت به‌شدت گران تمام می‌شود، اما نمی‌تواند به‌دلیل مسائل امنیتی و کاهش آستانه تحمل مردم، تصمیم دیگری در این بخش اتخاذ کند. کمااینکه یکی از مشاوران اقتصادی پزشکیان (حسین عبده تبریزی) که اثرگذاری بالایی بر بازار سرمایه نیز در گذشته داشته، تاکید کرده است یارانه انرژی را هدفمند سازند و عواید حاصل از آن را صرف مناطق محروم کنند.

محمدنیا خاطرنشان کرد: انتظار معجزه برای رفع مشکلات اقتصادی ظرف یک بازه زمانی کوتاه، کاملا اشتباه است. مشکلات اقتصادی ایران در طول سال‌ها ایجاد و انباشت شده‌اند. برای حل این مشکلات، نیازمند اتخاذ سیاست‌های بلندمدت و صحیح در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی هستیم. وی افزود: تنها در سایه اتخاذ چنین راهکارهایی می‌توان به اصلاح امور، امید داشت، اما رفع مشکلات در مدت زمان کوتاه، بیشتر به سراب شبیه است.

این کارشناس بازار سرمایه بااشاره به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده در ماه‌های پیش‌رو، اظهار کرد: انتخابات ایالات‌متحده در راه است. باتوجه به مناظره آخر دونالد ترامپ و جو بایدن، هر روز احتمال انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید امریکا، کم می‌شود. طبق نظرسنجی رویترز، ترامپ از جو بایدن پیش افتاده است، اما با انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آینده ایالات‌متحده؛ دیپلماسی بین‌المللی دولت آینده ایران در صحنه بین‌المللی بیش از پیش حائزاهمیت می‌شود. در واقع دیپلماسی برای بهبود روابط جهانی یا ورود به تقابل با جامعه جهانی، از اهمیت برخوردار است و شرایط اقتصادی ما را متفاوت می‌کند.

سخن پایانی

با انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم، شاهد سبزپوشی بازار بودیم. البته همزمان با رشد بورس تهران، از نرخ دلار نیز در بازار آزاد کاسته شد که به‌ضرر بورس تهران است. بااین‌وجود در حالت ملی باید اقرار کرد انتخاب کابینه دولت چهاردهم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سمت‌وسوی اقتصاد ما را روشن می‌کند. اکنون باید منتظر ماند و دید نقشه‌راه دولت چهاردهم برای بازار سرمایه چه خواهد بود و مسعود پزشکیان این بازار را به چه سمت‌وسویی هدایت می‌کند. البته در این هفته‌ها و روزهای اخیر بسیاری از فعالان بورس تهران نسبت به حضور حسین عبده تبریزی، دبیرکل اسبق بورس در کنار پزشکیان، همچنین حضور علی طیب‌نیا، وزیر پیشین اقتصاد در کنار او که عملکرد موفقی در کنترل و مدیریت تورم داشته است، خوش‌بین بوده‌اند، چراکه بدون تردید با رفع مشکلات حاکم بر اقتصاد ایران، بسیاری از مشکلات حاکم بر بخش تولید و بورس تهران مرتفع خواهد شد. بازار سرمایه به‌عنوان یکی از بازارهای مالی اصلی کشور شناخته می‌شود که نقش دماسنج اقتصادی را بازی می‌کند، بنابراین اصلاح شرایط اقتصادی می‌تواند تاثیر مثبت قابل‌توجهی بر عملکرد بورس تهران داشته باشد.

 البته ناگفته نماند بسیاری از مشکلات اقتصادی در تعامل با دنیا تعیین‌تکلیف می‌شود، بنابراین باید اقرار کرد دولت چهاردهم به‌تنهایی نمی‌تواند درباره آینده تصمیم‌گیر باشد. اینکه چه شخصی ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده را برعهده بگیرد و شرایط ایران در صحنه بین‌المللی تاثیر بسزایی بر اقتصاد ایران و همزمان عملکرد بورس تهران دارد، هرچند باید اقرار کرد، امید می‌رود در دولت جدید، تعاملات ایران در صحنه جهانی تقویت شود.